Morgunblaðið - 06.11.1968, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. NÖVEMBER 1968
3
Garðarsson, Jón Aðils og í>órunn
Sigurðardóttir, sem leikur Yv-
onne. Þetta er fyrsta stóra hlut
verk Þórunnar, en hún hefur
leikið allmörg smærri hlutverk
síðan hún lauk námi úr Leik-
listarskóla L.R. fyrir nokkrum
árum. Önnur stór hlutverk eru
í höndum þeirra Péturs Einars-
sonar, Kjartans Ragnarssonar og
Helgu Jónsdóttur. Helga lauk leik
listarnámi sl. vor og er þetta
hennar fyrsta hlutverk.
Tvö leikrit eru nú í gangi hjá
L.R. og nýlokið er síðustu
sýningum á Heddu Gatoler og
hefur aðsókn verið ágæt. Leyni-
melur 13 er sýndur við prýði-
legar undirtektir og Maður og
kona hefur verið sýnt 16 sinnum
við mjög mikla aðsókn.
Þora Borg, Þorunn Sigurðardóttir og Emilía Jónasdóttir í hlut-
verkum.
jun ^iguiojornsson, jon aous og Mgnour Hagaun
verkum.

Yvonne Borgundarprins-
essa frumsýnd
— hjá Leikfélaginu í kvöld
YVONNE Borgundarprinsessa,
heitir sjónleikur eftir Whithold
Gombrowicz, sem Leikfélag
Reykjavíkur frumsýnir í kvöld
kl. 20.30. Gombrowicz er
pólskur að uppruna, en bú-
settur í Frakklandi. Hann
skrifaði „Yvonne Borgunda-
prinsessu" fyrir um það bil þrjá-
tíu árum. en síðan lá leikritið. í
fórum hans í mörg ár og var ekki
frumsýnt fyrr en árið 1956 og
þá í Póllandi. Nokkrum árum
síðar var það sýnt í París og
vakti mikla athygli og síðan
hefur Ieikurinn verið tekinn til
sýninga í fjölda landa. „Yvonne
Borgundarprinsessa" er annað af
tveimur leikhúsverkum Gombro
wicz, sem vakið hefur heimsat-
hygli, hitt heitir „Hjónavígsla".
Auk þess hefur hann ritað all-
margar skáldsögur. Hann hlaut
Bókmenntaverðlaun Evrópuráðs
fyrir Ieikrit sín og sögur fyrir
fáeinum árum.
Sveinn Einarsson, leikhús-
stjóri, hefur sett „Yvonne Borg-
undarprinsessu" á svið, leik-
mynd gerir Steinþór Sigurðsson,
Magnús Jónsson, leikritahöfund-
ur, þýddi verkið og Una Collins
teiknaði búninga. Með stærstu
hlutverkin fara Jón Sigurbjörns-
son, Sigríður Hagalín, Borgar
AB gefur út fjórar Ijððabækur
Þar af þrjár eftir unga höfunda
ÞAÐ hlýtur að teljast til nokk-
urra tiðinda, að Almenna bóka-
félagið sendir frá sér þessa dag-
ana fjórar ljóðabækur, þar af
þrjár eftir unga höfunda. For-
Táðamenn félagsins skýrðu blaða
mönnum frá þvi í dag, að AB
’hefði ákveðið að reyna að fara
inn á þá braut að gefa bækurnar
út í stærra upplagi en tíðkast
iim ljóðabækur og jafnframt
stefnt að þvi að stilla útgáfu-
kostnaði í hóf, þó að vandað
væri til bákanna eftir föngum.
Ljóðabækurnar fiórar eru:
TJndarlegt er að spyrja menn-
ina, eftir Nínu Björk Árnadóttur.
Þetta er önnur ljóðabók skáld-
konunnar, sú fyrri hét Ung ljóð
og kom út árið 1965 og hlaut
lofsamlega dóma. Bókin er 71
bls.
Réttu mér fána eftir Birgi
Sígurðsson. Þetta er fyrsta ljóða-
bók höfundarins, sem er um
þrítugt, kennari að menntun og
hefur auk þess stundað tónlistar-
nám. Bókin er 62 bls.
Haustmál eftir Hallberg Hall-
mundsson. Þetta er einnig
fyrsta bók höfundarins. Hann
er 38 ára að aldri lauk
stúdentsprófi frá MR og BA
prófj í sögu og íslenzku frá
Háskóla íslands. Hann hefur ver-
ið búsettur í New York síðan
Birgir Sigurðsson
1960. Hallberg hefur þýtt allmik-
ið af íslenzkum Ijóðum yfir á
enska tungu. Bókin er 78 bls.
Mjallhvitarkistan eftir Jón úr
Vör, og er hann elztur skáldanna
fjögurra. Fyrsta ljóðabók Jóns
Ég ber að dyrum kom út árið
1937 og alls eru ljóðabækur hans
orðnar átta talsins. Mjall'hvítar-
kistan hefur að geyma Ijóð, ort
Hallberg Hallmundsson
ALMENNA bókafélagið sendir
um þessar mundir frá sér ís-
lenzkt orðtakasafn, sem dr. Hall-
dór Halldórsson hefur samið og
búið til prentunar. Er það þriðja
verkið í bókaflokknum íslenzk
þjóðfræði, sem AB gefur út. Það
fyrsta var Kvæði og dansleikir
árið 1964, tveggja binda rit, sem
Jón Marinósson Samsonarson
tók saman. Næst í röðinni voru
tslenzkir málshættir 1966 í sam-
antekt Bjarna Vilhjálmssonar,
þjóðskjalaverðar og Óskars Hall-
dórssonar mag. art.
íslenzkt orðtakasafn verður í
tveimur bindum og kemur hið
síðara út á næsta ári. í ritinu er
á síðustu sex árum. Bókin er 100
ibls. að stærð.
Jón úr Vör
Allar eru bækurnar prentaðar
,í Odda hf og bundnar í Sveina
bókbandinu. Félagsmannaverð,
hverrar um sig er 135 krónur.
Þá er að geta um bækur sem
AB sendir frá sér á næstunni og
ber fyrst að minnast á nýja út-
gáfu af Fögru veröld eftir Tóm-
as, .myndskreytta af Atla Má
meg^nhluti íslenzkra orðtaka frá
gömlum og nýjum tíma og ferill
þeirra rakinn til upprunalegrar
merkingar. Fyrra bindið nær yf-
ir stafina A—K og er raðað eftir
aðalorði hvers orðtaks.
Dr. Halldór Halldórsson segir
í formála m. a.:
„Mjög er títt að fólk rugli
saman því sem kallað er orðtak
og því sem er kallað málsháttur.
Þetta tvennt er þó fjarri því að
vera hið sama. Ef til vill verður
munurinn bezt skýrður með
dæmum. Ef sagt er hóf er bezt
í hverjum leik eða hver er sínum
hnútum kunnugastur er um að
ræða málshætti. Þetta eru full-
Islenzkt orðtakasafn
— komið út hjá Almenna bókafélaginu
Nína Björk Árnadóttir
Árnasyni. Svo vill til, að um
þessar mundir eru liðin 35 ár
síðan Fagra veröld kom út. Sið-
an kemur bókin „1918“ eftir
Gísla Jónsson, menntaskólakenn-
ara og fjallar eins og titillinn
.bendir til um fullveldisárið og
er gefin út í tilefni fimmtíu ára
ártíðar þess.
Tvær bækur í Alfræðiorða-
safni AB eru væntanlegar innan
tíðar og jafnframt hinar síðustu.
Gjafabók til þeirra félagsmanna,
sem keypt hafa sex bækur og
fleiri á árinu, kemur um nýár
og er Skólaræður eftir Svein-
björn Egilsson.
gerðar setningar sem fela í sér
fullyrðingu, oft meginreglu eða
lífsspeki, sbr. fyrra dæmið. Máls-
háttur skilst án samhengis. Orð-
tak getur verið fullgerð setning
og falið í sér fullyxðingu, eins og
t. d. þar fór góður biti í hunds-
kjaft, en þessi fullyrðing skilst
ekki, nema hún sé sögð í tilteknu
samhengi.“
í fréttatilkynningu Almenna
bókafélagsins um ritið segir og
m. a.: „íslenzkt orðtakasafn er
ómissandi uppsláttarrit náms-
mönnum, kennurum og öðrum,
sem leita þekkingar á tungu
sinni. Þá geta ekki síður ræðu-
menn og rithöfundar sótt þang-
að þjóðlegan orðaforða og um
leið aflað orðum sínum dýpri
merkingar með því að skyggnast
að tjaldabaki daglegs máls.“
Bókin er 338 bls. prentuð í
Prentsmiðju Jóns Helgasonar og
.bundin í Félagsbókbandinu.
STAkSÍEINAR
Hvað hræðast þeir?
Eitt helzta einkenni á lands-
fundi Kommúnistaflokksins um
síðustu helgi var það, að ótrú-
lega margir áhrifamenn í þeim
samtökum fengust ekki til að
taka kosningu í trúnaðarstöður.
Fyrstan í þeim hópi má nefna
Lúðvík Jósepsson. Sagt er að
hann hafi beðizt undan því að
vera kjörinn formaður eða vara-
formaður. Líklega er það nú
ekki alveg rétt með farið, en hitt
liggur alveg ljóst fyrir, að Lúð-
vík gaf þessi embætti eftir alveg
baráttulaust. Karl Guðjónsson,
sem setið hefur á þingi fyrir
kommúnista um langt árabil,
sótti ekki landsfundinn og neit-
aði að gefa kost á sér til mið-
stjómarkjörs. Jónas Árnason,
einn af þingmönnum kommúnista
flokksins, gaf heldur ekki kost
á því að vera kjörinn í miðstjórn
Kommúnistaflokksins. Fyllsta
ástæða er til að velta þeirri
spurningu fyrir sér, hvað þessir
menn hræðast. Lúðvík Jósepsson
og Karl Guðjónsson eru báðir
þrautreyndir stjórnmálamenn.
Hvorugur þeirra er í rauninni
reiðubúinn til að láta af hendi
þau áhrif, sem þeim hefur tekizt
að ná. Eina skýringin á tregðu
þessara manna til þess að taka
kjöri í trúnaðarstöður Kommún-
istaflokksins er sú, að þeir hafa
enga trú á þessu fyrirtæki. Þeir
eru greinilega sannfærðir um, að
það sem kokkað var um síðustu
helgi, fái hörmulegan endi. Og
þeir ætla að vera í þeirri að-
stöðu að geta sagt: Þarna sjáið
þið, þetta sögðum við.
Tregða hjá öðrum
En það voru ekki aðeins þesslr
þrír þingmenn, sem voru tregir
til að taka kjöri í trúnaðarstöður
á vegum Kommúnistaflokksins.
Sérstök áherzla var lögð á það að
fá menn, sem studdu I-listann í
síðustu kosningum eða háfa
starfað við vikublaðið Frjálsa
Þjóð til þess að taka kjöri I trún-
aðarstöður svo sem miðstjórn.
Sú viðleitni bar þó lítinn árang-
ur. Menn eins og Svavar Sig-
mundsson, Gunnar Karlsson, Sig-
urður Guðgeirsson, Magnús Torfi
Ólafsson og Einar Hannesson
neituðu algjörlega öllum tilmæl-
um um að takast á hendur ábyrgð
arstörf í þágu Kommúnista-
flokksins. Hins vegar lét Guðjón
Jónsson hafa sig til þess og Þórir
Daníelsson og Jóhann Kúld. En
eftirtekjan var rýr, þótt mikU
áherzla væri lögð á að fá þessa
menn til samstarfs.
Miðstjórnin
hans Einars
Hin nýja miðstjórn Kommún-
istaflokksins er fyrst og fremst
miðstjóm Einars Olgeirssonar.
Hann hefur ekki um langan ald-
ur haft miðstjórn í flokki sínum,
sem verður honum jafn þægt
verkfæri og þessi. Hún er bók-
staflega hlaðin af handbendum
og uppeldissonum Einars, þótt
einn þeirra félli að vísu við mið-
stjórnarkjörið. Það var Ingi R.
Helgason. Einari tókst ekki að
koma honum inn. Annar áhrifa-
maður í Kommúnistaflokknum á
einnig um sárt að binda vegna
miðstjómarkjörsins og er það
Guðmundur Vigfússon. Hann
náði ekki kosningu — Lúðvík
átti ekki að fá of marga fulltrúa
inn í miðstjómina.
<r
<
t