Morgunblaðið - 06.11.1968, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. NÓVEMBER 1968
11
Þingsköp rœdd á Alþingi:
Sjálfstæði Alþingis gagnvart stjórnvaldi og fram-
kvæmdavaldi þarf að efla —
Útvarpsumrœður og fyrirspurnar-
tími aðaldeiluefnið —
MIKLAR umræður urðu á Al-
þingi í gær um frumvarp um
breytingu á lögum um þingsköp
Alþingis. Frumvarp þetta er
bvggt á áliti milliþinganefnðar,
sem kjörin var á Alþingi 1966
til þess að endurskoða þingsköp
in, en hún var kjörin í sam-
ræmi við þingsáliktunartillögu
sem samþykkt var á því sama
þingi. 1 nefnd þessari áttu sæti
fulltrúar allra þingflokka.
Frumvarpið var eigi útrætt í
fyrra, en þá urðu töluverðar
deilur um einstök atriði þess,
eínkum er varða útvarpsumræð-
ur frá Alþingi og fyrirspurnar-
tíma. Einnig nú urðu þessi atr-
iði aðalumræðuefnin.
Sigurður Bjarnason er fyrsti
flutningsmaður frumvarpsins og
fylgdi því úr hlaði. Sagði hann
m.a. í ræðu sinni: Þegar frum-
varp þetta var rætt á Alþingi
á síðasta þingi, kom fyrst og
fremst fram ágreiningur um eitt
atriði í tillögum nefndarinnar,
þ.e. um útvarpsumræður frá AI-
þingi. Nefndin hafði lagt til að
útvarpsumræður yrðu styttar
mjög verulega frá því, sem tíðk
ast hefur. Raddir voru einnig
uppi um það í milliþinganefnd-
inni að stytta bæri útvarpsum-
ræður enn meira -en gert er ráð
fyrir í frumvarpinu.
f umræðum um frumvarpið á
síðasta þingi, kom fram sú skoð
un, að fella bæri útvarpsumræð-
ur frá A'lþingi í núverandi formi
að mestu eða öllu leyti niður.
Þær gæfu ranga mynd af þings-'
störfum og hefðu oft verið þing-
inu til vansæmdar.
Það kemur nú til kasta þings-
ins að taka afstöðu til þessara
sjónarmiða. Milliþinganefndin afl
aði sér ýtarlegrar upplýsinga um
útvarp frá þjóðþingum margra
landa. Fylgir sú skýrsla grein-
argerð frumvarpsins. Af henni
kemur það fram, að mjög mis-
munandi reglur gilda um þetta
í hinum ýmsu þjóðþingum. Frá
sumum þjóðþingum er útvarpað
öflu, sem þar fer fram. Frá öðr-
um er útvarpað umræðum um
einstök meiriháttar mál og frá
öðrum er alls ekki útvarpað.
Víða eru fréttir frá þingsstörf-
um í útvarpi og sjónvarpi mjög
fullkomnar. Yfirleitt hafa t. d.
ríkisútvörpin á Norðurlöndum
mjög rúma heimild til þess að
•taka upp umræður í þinigunum
og útvarpa þeim að vild. Sjón-
varp hefur einnig farið mjög í
vöxt á síðustu árum frá þjóð-
þingum Norðurlandanna. f til-
lögum mi'lliþinganefndarinnar er
einnig lagt til að slík heimild
verði fengin ríkisútvarpinu, að
höfðu samráði við forseta og for
menn þingflokka. Útvarp eða
sjónvarp samkvæmt þessari heim
ild færi að sjálfsögðu fyrst og
fremst eftir fréttagildi umræðna
og atburða.
Það er skoðun flutningsmanna
þessa frumvarps, að þær breyt-
ingar, sem í því felast séu allar
til bóta. En það er auðvitað á
valdi þingsins sjálfs að gera ýms
ar aðrar og róttækari breyting-
ar á þingsköpum sínum.
Miklu máli skiptir að starfs-
reglur þingsins tryggi sem hag-
kvæmust og greiðsut vinnubrögð
þess. Um það getur naumast ríkt
ágreiningur. En þá kemur einn-
ig til greina, að starfsaðstaða
þingmanna sé sem skaplegust. Á
það brestur hins vegar mjög að
hún sé það. Nokkuð hefur að
vísu verið gert til umbóta í þeim
málum á síðustu árum. En hér
þarf fleira að koma til. Sjálf-
stæði Alþingis gagnvart stjórn-
valdi og framkvæmdavaldi þarf
að efla. Það er frumskilyrði þess
að þessi elzta og sögufrægasta
stofnun þjóðarinnar háldi trausti
og virðingu.
Bjami Benediktsson forsætis-
ráðherra sagði m.a. í ræðu sinni:
Það er rétt, að ýmis atriði frum-
varpsins eru tvímælalaust til
bóta, en ég leyfi mér hins vegar
mjög að draga í efa, að ákvæðin
varðandi meginbreytinguna þ.e.
a.s.' um fyrirkomulag útvarps-
umræðna sé viðhlýtandi. Ég
Bjarni Benediktsson.
hefi staðfest í þeirri skoðun
minni að sá háttur á útvarps-
umræðum, sem á að verða aðal-
reglan, einnig ef þetta frum-
varp verður samþykkt, sé mjög
óheppilegur, og að fátt hafi orð-
ið til þess frekar að draga úr
virðingu almennings fyrir þing-
inu og ekkert til þess að skapa
meiri misskilning almennings, á
því hvað hér í raun og veru
varpsumræðna gefa algerlega
ranga mynd af þingstörfum. Og
þess vegna er mér kappsmál að
það útvarp sé fell't niður. Ekki
til þess að álmenningur fái minni
fréttir af þingi og eigi síður kost
á því að fylgjast með, heldur
að það sem flutt verður sé sett
í aðgengilpgri búning og raun-
sannari.
Ég held, að við eigum að hafa
kjark tli þess að yfirgefa það
sem illa hefur tekizt, og taka
upp alveg nýja skipan, það eitt
sé skynsamlegt.
Forsætisráðherra vék síðan að
þeim greinum frumvarpsins sem
fjalla um fyrirspurnatíma • á Al-
þingi og sagði þá m.a.:
Þó að tillögur frumvarpsins
um fyrirspurnartíma á Alþingi
miði í rétta átt að því 'leyti að
stytta umræðurnar, þá er vafa-
samt hvort þær ná tilgangi sínum
ef gengið er fram hjá því sem
þarf fyrst og fremst úrlausnar
við, en það er sá háttur sem
komist hefur á fyrir venju, að
menn geti borið fram fyrirspum
ir algerlega fyrirvaralaust og án
þess að um slíkt sé tilkynnt
fyrirfram á dagskrá. í sjálfu sér
er alveg þýðingarlaust að hafa
ákvæði um fyrirspurnir með tak
mörkuðum ræðutíma og hafa á-
kvæði um skýrslugjafir af hálfu
stjórnvalda hjá Alþingi, ef svo
á að vera hægt eins og venja
hefur orðið, að hafa takmarka-
lausar umræður þar fyrir utan.
Það er fullkomið ósamræmi í þess
um löngu og ýtarlegu fyrirmæl-
um um skýrslugjöf og fyrirspurn
um og halda svo áfram þeirri
venju sem verið hefur varðandi
fyrirspurnir og skýrslugjafir ut-
an dagskrá.
Að síðustu vék svo forsætisráð-
herra að því að breyta þyrfti því
Bkipulagi að umræður um ákveðið
Allt of mikill tími Sameinaðs
þings færi í að ræða fyrirspurn-
ir og gæfist þv’ minni tími en
ella til að ræða þingsályktunar-
tillögurnar.
Eysteinn ræddi síðan um út-
varpsumræður og lagðist gegn
því að þær væru felldar niður.
Kvaðst hann hins vegar vera
því samþykkur að umræðurnar
væru styttar, svo sem frumvarp-
ið gerir ráð fyrir. Þess bæri að
geta, að útvarpsumræðurnar
kæmu í stað gömlu þingmála-
fundanna, sem væru nú að
mestu lagðir fyrir róða. Hitt
væri svo alveg rétt að nokkur
gerfiumræðukeimur væri nú af
útvarpsumræðunum, og stafaði
það mest af því að þingmenn
kæmu með skrifaðar ræður sem
þeir læsu síðan upp. Eysteinn
taldi vafasamt að eiga það und
ir fréttamönnum hvernig um-
ræðum frá Alþingi væri útvarp-
að. Þá vék hann að því í lok
mál gætu farið fram stuttan tíma
Sigurður Bjarnason.
ræðu sinnar að nauðsynlegt
væri að kanna á hvern hátt unnt
væri að koma á sjónvarpi frá
Alþingi.
Lúðvík Jósefsson (K) sagði
afstöðu forsætisráðherra til frum
varpsins furðulega neikvæða. Á-
kvæði frumvarpsins miðuðu öll
að því að greiða fyrir þingstörf-
um og væri sjálfsagt að afgreiða
frumvarpið á þessu þingi. Lúð-

gerist og hvernig störfum er hátt
að.
Út af fyrir sig getur það vel
komið til greina, ef menn vilja,
að stjórnmá'laflokkar fái öðru
hverju færi á því að ræða deilu
mál sín í sjónvarpi. En það er
með öllu ástæðulaust að tengja
þær umræður við Alþingi á sama
hátt eins og verið hefur, enda
hygg ég, að svo sé hvergi gert
á byggðu bóli nema hér. Annars
vegar er útvarpað öllum um-
ræðum, en hinsvegar fá frétta-
stofnanir heimild þingsins til þess
að velja það úr umræðum, sem
þeim þykir sérstaklega frétt-
næmt og ástæða til þess að al-
menningur kynnist. Slíkt krefst
hlutleysis og réttsýni af þeim
fréttamönnum, sem að þessu
starfa og mikillar þekkingar og
yfirsýnar um þingmál. En ég
hygg að þetta hafi tekizt vel.
Nú fyrir fáum dögum átti ég
t.d. viðræður við forseta norska
stórþingsins um það, hvernig að
þetta hefði teklzt í Noregi, og
er þeim mun athyglisverðara það
sem hann sagði, þar sem nú fyrir
tiltölúlega fáum árum tók ný
Stjórn við í Noregi eftir lang-
varandi stjórn annars flokks. For
seti stórþingsins sagði, að það
væri enginn vafi á því, að val
þess efnis sem fréttamenn hefðu
væri viðurkennt af öllum með
þessu móti fengist rétt mynd af
því sem gerðist í þinginu. Ég
þori aftur á móti að fullyrða
að núverandi fyrirkomulag út-
dag hvern dögum eða vikum sam
an. Það er langheppilegast að
ljúka hverri umræðu á sama degi
eða á næstu dögum í beinu fram
haldi og þjappa þannig saman
umræðunum. Slíkt mundi setja
skemmtilegri blæ á störf þings-
ins og verða til þess að tími þing
manna nýttist betur en ella.
Eysteinn Jónsson (F) sagði
Eysteinn Jónsson.
m.a. í sinni ræðu að illa hefði
til tekizt með fyrirspurnartím-
ann og væri það ráðherrunum
mest að kenna. Þeir notuðu oft
fyrirspurnartímann til langra
ræðuhalda og langra skýrslu-
gerðar í stað þess að svara fyr-
irspurnunum stutt og gagnyrt.
vík kvaðst hins vegar samþykk-
ur þeim tillögum frumvarpsins
að útvarpsumræður væru stytt-
ar og lögð yrði niður umræða um
fjárlög. Þá vék Lúðvík einnig
að því að sitt álit væri að óeðli-
legt mætti teljast að útiloka
möguleika þingmanna að tala ut
an dagskrár, þar sem þar væri
alltaf um að ræða mál sem
þyldu enga bið eftir umræðu.
Bjarni Beneðiktsson forsætis-
ráðherra vakti aftur athygli á
því, að tilgangslítið væri að
setja strangar reglur um fyrir-
spurnartíma og takmarka þar
ræðutíma, ef hitt væri algjörlega
reglulaust að hægt sé að bera
fram fyrirspurnir jafnvel um hin
flóknustu mál, án þess að við-
komandi ráðherra hefði nokkurt
tækifæri til þess að búa sig und
ir að svara þeim.
Þá benti ráðherra einnig á að
allar umræður á Alþingi væru
teknar inn á segulband og væri
því auðvelt að velja úr þeim um
ræðum til útvarpsflutnings. Það
væri engin ástæða til að telja
það víst, að hér væru lakari
fréttamenn og hlutdrægari held-
ur en í öðrum löndum, þar sem
slíkt hefði tekizt vel.
Forsætisráðheira sagði að þótt
útvarpsumræður í núverandi
mynd yrðu lagðar niður væri
eigi að síður opinn möguleiki til
þess að stjórnmálamenn kapp-
ræddu í útvarpi eða sjónvarpi
og mætti benda á það að sjón-
varpið hefði oft efnt til spurn-
ingaþátta, þar sem menn hefðu
orðið að svara því sem um var
spurt án þess að koma með skrif
aðar ræður og þylja þær upp.
Slíkt fyrirkomulag hefði þegar
mælzt vel fyrir hérlendis og ■
væri mjög mikið tíðkað erlend- ~
is.
í lok ræðu sinnar sagði svo
ráðherra: Það er algerlega rangt
að ég sé á moti því, að þetta
frumvarp sé afgreitt í heild. Ég
hefi þvert á móti lýst því yfir
bæði í þinginu sem leið og nú
aftur, að flest I frumvarpinu
bygg ég að sé ágreiningslaust.
Það er að vísu svo, að flest af
því hefur tiltölulega sáralitla
þýðingu. En það eru nokkur meg
inatriði frumvarpsins sem ég tel
að þurfi að athuga betur.
Gísli Guðmundsson (F) gerði
nokkrar fyrirspurnir til 1. flutn
ingsmanns frumvarpsins m.a.
hvort þingsköpin hefðu ekki ver
ið endurskoðuð í heild, og hvort
ekki hefðu komið fram fleiri
sjónarmið í milliþinganefndinni *
en þau sem full samstaða var
um.
Eysteinn Jónsson (F) ræddi
um þá skoðun sína að útvarpið
teldi það löngum meiri fréttir
sem ráðherrar segðu, heldur en
það sem stjórnarandstaðan hefði
fram að færa og kæmu ráðherr-
ar áróðri sínum á framfæri eftir
ýmsum krókaleiðum t.d. er þeir
flyttu ræður á fundum, sem síð
an væri ítarlega sagt frá í út-
varpi.
Til þess að hægt væri að tala
um hlutlausan fréttaflutning
þyrfti að gefa stjórnarandstöð-
unni kost á að koma sínum sjón
armiðum á framfæri.
Sigurður Bjarnason 1. flutn-
ingsmaður frumvarpsins svaraði
fyrirspurnum Gísla Guðmunds-
sonar. Sagði hann, að í greinar-
gerð frumvarpsms væri greini-
lega tekið fram að milliþinga-
nefndin hefði endurskoðað frum
varpið í heild. Þá hefði komið
fram í framsöguræðu að skiptar ' ’
skoðanir hefðu verið í milli-
þinganefndinni, en aðeins þær
tillögur lagðar fram í frumvarp-
inu sem samstaða hefði verið
um, og sjálfsagt væri að alls-
herjarnefnd er fjallaði um frum
varpið fengi gerðabók milliþinga
nefndarinnar til athugunar.
Jóhann Hafstein dómsmálaráð
herra, mótmælti þeim ummæl-
um Eysteins Jónssonar að ráð-
herrar kæmu áróðri sínum á
framfieri við útvarpið eftir ýms
um krókaleiðum. Þegar ráðherr-
ar töluðu á fundum óskuðu þeir
aldrei eftir því að útvarpið segði
frá ræðum þeirra, né sendu þang
að handrit sín. Oft hefðu þeir
enga vitneskju um að frétta-
menn hefðu verið viðstaddir fyrr
en þeir hlýddu á fréttir. Þá tók ■’
dómsmálaráðherra undir þá skoð
un forsætisráðherra, að útvarps-
umræður í núverandi mynd væru
ákaflega óheppilegar.
Eysteinn Jónsson gerði aftur
að umtalsefni hlutleysi í frétta
flutningi útvarpsins, og sagði að
nauðsynlegt væri að tryggja
stjórnarandstöðunni jafnan tíma
á við stjórnina til að koma sjón
armiðum sínum á framfæri.
Bjarni Benediktsson forsætis-
ráSherra, sagði að sér hefði
aldrei til hugar komið að þær
breytingar sem hann vildi gera
á útvarpsumræðum yrðu fram-
kvæmdar öðru vísi en þingið
fylgdist með einum eða öðrum
hætti með því að jafnræði ætti
sér stað. Fram yrði að koma
rétt mynd af þeim ólíku sjónar-
miðum, sem ættu sér stað. Ráð
herra ræddi síðan um að komið
hefði í ljós við umræðurnar að
fjarri væri að menn væru sam-
mála um meginbreytingar frum
varpsins og þess vegna hefði ver
ið æskilegt að ínnan milliþinga-
nefndarinnar hefði verið teknar
upp viðræður um það, hvort
hægt mundi að komast að víð-
tækara samkomulagi en þarna
Framhald á bls. 16