Morgunblaðið - 20.12.1968, Qupperneq 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 20. DESEMBBR 1968
11
vegna fátæktar stofnunarinnar,
en í framhaldi af því sem ný og
betri tæki til mælinga. Skýrði
Þorbjörn fyrst frá flóknu tæki
til mælinga í borholunum, sem
Örn Garðarsson, eðlisfræðingur,
smíðaði á einu ári, og hefði
reynzt ómissandi við margskon-
ar mælingar síðan 1963. Hefur
það m.a. verið notað til að mæla
segulsviðið og til mselinga í
Surtsey. Hlaut þetta tæki nafnið
magni.
í framhaldi af því tók Þor-
bjöm að smíða annað mælitæki,
sem gæti mælt stöðugar og tók
smíði þess 4 ár. Hefur það, sem
kallað er móði, verið í notkun í
2 ár 1 segulmælingastöðinni, þetta
tæki hefur þann kost, að hægt
er að setja mælingarnar beint
inn á tölvu til úrvinnslu. Seinna
var farið að reyna að nota móða
til segulkortagerðar úr flugvél.
Er tækið þá látið hanga neðan
í ílugvélinni og tónn frá því
leiddur á segulband, en klukka
gefur tímann. Á eftir er svo
unnið úr niðurstöðum í reikni-
vél. Tónninn frá flugmóðanum,
eins og tækið í flugvélinni er
kallað, sýnir styrkleika segul-
sviðsins fyrir neðan, en það er
tíðni tónsins sem gefur hann til
kynna. Því má erun skjóta inn í,
að þegar Þorbjörn var farinn
að gera tilraunir með að fljúga
með tæki til segulmælinga og í
Ijós kom hve mjög hann þurfti á
flugvél að halda, brá hann sér í
að læra að fljúga og nú flýgur
hann sjálfur flugvélinni, þegar
hann er við slíkar segulmæling-
ar með flugmóðann.
En aðalvandkvæðin á þessum
mælingum hefur verið nákvæm
staðsetning flugvélarinnar. Tæki
til svo nákvæmrar staðsetningar
eru ekki til. Þá var bara að
smiða það. Og þetta tæki er nú í
smíðum. Skýrði próf. Þorbjörn
frá því, en kvað það á algjöru
byrjunarstigi. Á jörðu niðri er
móttökutæki og sendir og sami
útbúnaður í flugvélinini. Senda
þessi tæki merki á milli sín. f
þessum útvarpsbylgjum er tónn,
sem tekinn er á segulbandið og
tíðni hans gefur fjarlægðina.
Er Þorbjörn var spurður,
hvort þessi merkilegu tæki, móði
og flugmóði, gætu orðið útflutn-
ingsvarningur, svaraði hann á þá
leið, að þetta væru líklega
hægustu tækin til mælinga úr
litlum flugvélum, sem til væru.
Reikmaði hann með, að þegar
aðrir kynntust þeim, þá yrðu
þau notuð. Það gæti því komið
til greina að selja þau eða jafn
vel hugsanlegt að taka að sér
segulmælingar í öðrum löndum.
í lok fyrirlestursins ræddi
próf. Þorbjörn Sigurgeirsson
framhald þessara rannsókna.
Sagði hann, að safnazt hefðu
saman allveruleg gögn, sem hægt
væri að leggja til grundvallar
nýju rannsóknarstarfi. Hægt
væri að vinna úr þeim á annian
hátt en þegar hefði verið gert.
Línurit öll lægju fyrir, t.d. væru
ti'l þarna allar breytingar á seg-
ulsviðinu, sem orðið hafa hverja
mínútu sl. 10 ár. Um verulega
úrvinnslu þessara gagna verði
liklega ekki að ræða fyrr en
kennsla í eðlisfræði verði tekin
upp í Háskólanum og gætu þá
t.d. doktorsefni fundið þarna
verðug viðfangsefni. Hingað til
hefði aðeins vexið unnið úr
gögnum, eins og vergulega er
gert á segulstöðvum.
Að loknum fyrirlestrinum
lögðu áheyrendur ýmsar spurn
ingar fyrir próf. Þorbjörn. Svör
um við surnum þeirra hefur þegar
verið skotið hér inn í. M.a. var
spurt um hagnýtt gildi segulmæl
inga. Svaraði próf. Þorbjörn á
þessa leið.
STERKIR SEGULBLETTIR
A SV-LANDI
Hægfara breytingar sem mæl-
ast segja ti’l um það sem er að
gerast langt niðri í jörðinni.
Segja má að ekki sé bráðnauð-
synlegt að vita það. Þó hefur
það áhrif á áttavitaskekkju og
siglingar. Hraðfara breytingarn-
ar liggja okkur nær. Þær segja
til um hvað er að gerast fyrir
ofíin okkur, t.d. varðandi út-
breiðslu útvarpsbylgna og eins í
sambandi við atburði sem eru að
gerast á sólinni, og gætu varð-
að okkur.
Husqvarna
saumavélarnar eru nú fáanlegar.
HUSQVARNA Class 2000 er fulkomnari en flestar
aðrar á markaðnum.
HUSQVARNA-saumavélar eru þekktar hérlendis, sem
erlendis fyrir gæði og auðveldar í notkun.
HUSQVARNA Class 2000 hefur alla nytjasáuma og
auk þess fjölda mynstra, overlock, sjálfvirkan
hnappagátasaum o. fl. o. fl.
/
uruiai SfyzeMbMi k.f.
Suðurlandsbraut 16. - Laugavegj 33. - Símj 35200.
önnur hlið þessa máls eru mæl
ingar á segulsviðinu og gerð
korta af því. Það gefur upplýs-
ingar um jarðmyndanir, sem
undir liggja. Sem dæmi um hag-
nýtingu kortanna, má nefna, að
á vissum stöðum á þeim koma
fram jarðhitasvæði. Á segulkort-
unum af svæðinu hér í nágrenni
Reykjavíkur eru t.d. vissir seg-
ulblettir sterkari en búizt var
við. Ekki er enn vitað af hverju
það stafar. Væri þetta í Svíþjóð,
mundu þeir telja að þama væru
málmar undir, en hér er það
ekki talið líklegt, heldur að það
séu sérstaklega segulmagnaðar
bergtegundir: Það hefur líka
komið í ljós, að út af Reykja-
nesskaga eru reglubundnar seg
ultruflanir og er segulsviðið
sterkt. Þær fylgja hryggnum sem
liggur hér í hafinu, en halda á-
fram á hryggnum á Reykjanes-
skaga. í hafinu er erfitt að kom-
ast að til að rannsaka þetta, en
hér á þurru landi gefst tækifæri
til að fimna ástæðuna fyrir
þessu. Gæti því gefist tækifæri
til rannsókna á fyrirbæri er
gildir fyrir úthafghryggi. Erfitt
er því að segja fyrir fram um
hagnýti slíkra rannsókna.
E. P.
Þetta er nýjasta lœknaskáldsagan eftir
SHANE DOUGLAS
Hrífandí og spennandi ástarsaga
ELDUR ÁSTARINNAR er jólabók kvenna
SANNAR FRÁSAGNIR ÚR STRÍÐINU
í þessari bók eru sannar frásagnir um
menn, sem börðust fyrir föðurland sitt
í hildarleik síðustu heimsstyrjaldar. —
Þetta er bók um karlmennsku, hreysti
og fórnarlund.
í FREMSTU VÍGLÍNU er karlmannabók
HÖRPUUTGÁFAN