Morgunblaðið - 01.03.1969, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. MARZ 1968
15
Jóhann Hjólmarsson
skrifar um
BÓKMENNTIR
Sjálfsævisaga Pástovskís
Konstantín Pástovskí:
MANNSÆVI.
Bernska og skólaár.
Halldór Stefánsson íslenzkaði
Heimskringla.
Reykjavík 1968.
KONSTANTÍN PÁSTOVSKÍ
fæddist árið 1892 og lést í fyrra.
Af mörgum hefur hann verið tal
inn fremstur sovézkra rithöfunda
síðan Gorkí leið. Frægasta verk
Pástovskís er sjálfsævisaga hans,
fyrsti hluti bennar kom út 1947.
Heimskringla hefur nú hafið út-
gáfu á þessum uimfangsmikla riti
og eru væntanleg mörg bindi í
viðbót.
Seinustu árin sem Pástovskí
lifði vakti hann ekki síst á sér
athygli fyrir frjálslynda afstöðu
til menningarmála, hann varði of
sótta starfsbræður sína, gagn-
rýndi margt í fari stjórnarvalda
í Sovétríkj'unum. Satt að segja
vekur það furðu, að honum
skuli ekki hafa verið stjakað
til hliðar fyrir ummæli sín, eða
minnsta kosti skipað að halda sér
saman á „kurteislega" Sovétvísu
Pástovskí hefur sett sér þá
reglu við gerð sjálfsævisögu
sinnar að segja sem réttast frá,
leyfa sér aðeins að skýra frá
staðreyndum úr lífi sínu. Bók
hans er því óvenju raunsæ frá-
3Ögn þrátt fyrir rómantíska til-
burði, sem munu vera algeng-
ir í skáldsögum hans, atriði,
keðja smáatvika, frekar en ramm
lega byggð heild. Það er nokk-
urn veginn sama hvar byrjað er
á bókinni og hvar endað. Alls
staðar er Pástovskí að draga
upp smámyndir ævi sinnar.
Fyrsta bindi Mannsævi, fjall
ar eingöngu um bernsku og skóla
ár, síðar fá íslenskir lesendur
að kynnast viðburðaríkari tím-
um, og verður forvitnilegt að
STJÖRNUBÍ6:
Falskur heimilisvinur
(Life at the Top)
KVIKMYND þessi er gerð eftir
bók John Braine, sem út kom
árið 1963. Sú bók var framhald
á bókinni Room at the Top, s'em
út kom árið 1957 og vakti mikla
athygli.
í fyrri bókinni segir frá Joe
Lampton, ungum skrifstofu-
manni af lægri stéttum, sem þrá-
ir að komast hærra í þjóðfélag-
inu. Tekst honum það, með því
að giftast dóttur ríks verksmiðju
eiganda í borginni. Bókin var
merkileg fyrir það, hversu vel
hún var skrifuð, en einnig fyrir
innsæi höfundar í séttaskipting-
una í Bretlandi og þá breidd
þjóðfélagsins, sem honum tókst
að lýsa á sannfærandi hátt.
Síðasa bókin fékk allgóða
dóma, en þóttj síðri. í hennj er
tekinn upp þráðurinn tiu árum
eftir að hin endar. Með ágirnd,
ágengni og frekju hefur Joe tek
izt að komast þangað sem hann
ætlaði sér, á toppinn. En það
kemur í ljós að ekki er allt með
því fengið. Hann er orðinn að
eign tengdaföður síns og hefur
litla stjórn á eigin lifi. Þetta
endar með því að hann gerir
uppreisn og segir sagan frá út-
komu hennar.
Fyrri kvikmyndin hlaut al-
mennt góða dóma. Sérstaklega
fengu þau Laurence Harvey og
Simoné Signoret góða dóma. —
Þótti hann gera þessari ómerki-
legu persónu, sem er að reyna
að vera eitthvað, mjög sannfær-
andi skil.
Mynd þessi hefur ekki fengið
fylgjast með Pástovskí gegnum
elda byltingarinnar, Stalínstíma
bilið og ef til vill lengra fram.
Mér er ekki kunnugt um hvort
sögustíll Pás'tovskís sé einkenn-
andi fyrir hið svokallaða sósíal
raunsæi sovéskra höfunda, en
óneitanlega verður ekki hjáþví
komist við lestur sjálfsævisögu
hans að minnast sagnameistar-
anna gömlu Túrgenévs, Tolstojs
og fleiri; 'höfunda, sem einkum
hafa gert rússnesku skáldsög-
una fræga og einstæða í heims-
bókmenntunum.
Myndir þær, sem Pástovskí
sýnir okkur af Rússlandi fyrir
byltingu, hafa ekki nema að
vissu marki á sér blæ eftirsjár.
Það er einkum í lýsingum á per-
sónum nátengdum höfundinum,
ömmu hans, frændum, vinum,
samviskusömum kennurum, að
„borgaraleg“ viðkvæmni gerir
vart við sig. Annars er frásögn
Pástovskís skýrslukennd, án ást
ríðu, algjörlega ofsalaus, en þó
með ljóðrænu ívafi.
Bókinni lýkur á því, að Pá-
stovskí hefur ákveðið að gerast
rithöfundur. Boðskapur hans er
sá „að vinna að því að sanna
tilgang lífsins“ Okkur skilst af
mörgu, að Sovétvaldið hafi átt
í erfiðleikum með þenrj^in djarfa
og hreinskilna pilt, sem átti
ömmu, sem fór í sparikjól og
efndi til veislu þegar fyrsta saga
hans birtist á prenti. En orð
lyfsalans Borisovítsj eru íhug-
unarverð. Hann segir við Pá-
stovskí þegar hann fréttir af
takmarki hans: „Hefurðu hugs-
að út í hvað mikið rithöfundur
þarf að vita? Það er skelfilegt
að hugsa um það. Hann þarf að
skilja allt, vinna eins og hest-
ur og hugsa ekkert um frama.
eins 'góða dóma erlendis, en ekki
verður annað sagt en að hún sé
góð. Hún segir sögu og reynir
ekki að gera neitt annað, og
gerir það s'kýrt og greinilega.
Leikur í myndinni er langt fyr
ir ofan meðallag. Laurence Har-
vey er mjög sannfærandi, sem
lágs'téttamaðurinn sem ekki kann
fyllilega við sig, né finnur sig
heima í félagsskap yfirstéttanna.
Hann er ekki heldur meira en
svo örugigur um eigin hæfileika
og getu. Þetta er erfitt hlutverk
og auðvellt að missa á því tök-
in, en hann ræður fyllilega við
það.
Það kom mér nokkuð á óvart
að sjá hversu vel Jean Simmons
leikur í myndinni. Hún er ríka
dóttirin, grimm við manninn
sinn og honum ótrú. Hún svívirð
ir manninn og gerir honum lífið
leitt, á óvenju grimmilegan hátt.
Þrátt fyrir þetta er hún aldrei
þannig að manni verði illa við
persónuna og verður það að telj
ast nokkurt afrek. Raunar á þetta
við um allar persónur myndar-
innar. Manni verður ekki illa
við neina þeirra, þó að flestar
gefi tilefni til þess. Manni skilst
að þær eru allar fangar sinna
eigin vandamála og finna ekki
leiðir út.
John Braine hefur mikið eyra
fyrir samtölum og eru sum
þeirra meistaraleg. í heild má
segja að þetia sé skemmtilega
gerð mynd, sem er þess virði að
sjá hana. Endir myndarinnar
verður sjálfsagt misskilinn af ein
hverjum. sem telja hér vera um
„happy end“ að ræða. Hvílík
hamingja? ,
ós.
ur að fara um allt og sjá allt.“
Þetta eru strangar kröfur. En
leyn'darmál Konstantíns Pástovs
VICTOR Bermann, forstjóri
Barnahjálpar Sameinuðu þjóð-
anna, e-r hér staddur um þess-
ar mundir til þess að aðstoða við
skipulagningu verkefna Her-
ferðar gegn liungri, scm mun
eftirleiðis starfa á vegum Barna-
hjálparinnar.
Hefur HGH hingað til starfað
á 150 þúsund króna rikisstyrk,
en betur má ef duga skal. Árs-
tekjur Barnahjálparinnar árið
1968 voru 43 milljónir dollara,
en þörfin 1970 eru 50 milljónir
dollarar.
Hérlendis eru gefnar af ríkinu
árlega kr. 1.000.000, og sagði hr.
Bermann, að ef allar þjóðir létu
jafn mikið af hendi rakna, mið-
að við fól'ksfjölida, væru þróun-
arlöndin betur sett.
EKKI alls fyrir löngu kom á
markað plata frá SG hljóm-
plötum, sem hefur að geyma
6 lög úr kvikmyndinni Mary
Poppins. Flytjendur eru
Helena, Þorvaldur og hljóm-
sveit Ingimars Eydals.
Segja má, að kvikmyndin
um Mary Poppins sé búin að
lifa sitt fegursta, þar sem hún
er nú orðin 5 ára og 2—3 ár
sfðan hún gekk hérlendis,
þannig að ekki er seinna
vænna að slengja ísl. útgáfu
helztu laganna úr henni á
markað a.m.k. ef þau ættu
að seljast út á myndina. Ann-
a§ mál er það, að tónlistin,
sem er eftir Richard og Ro-
bert Sherman, er það góð, að
hún getur selzt hvenær sem
er sjálfrar sín vegna. Annars
er óþarfi að tala um myndina
sjálfa hér, þar sem margir sáu
hana á sínum tíma í Gamla
Bíói, en hún var framleidd af
Walt Disney, og aðalihlutverk
in voru í höndum Jule And-
rews og Dick van Dyke.
Textana á þessari ísl. útgáfu
hefur Baldur Pálmason þýtt
af mikilli prýði, þar sem hon-
um hefur bæði tekist að við-
halda hinum upphaflega anda
frumtextans, og koma jafn-
framt á kjarnmiki'ð ísl. mál,
sem er sennilega enn meira
afrek.
Eins og áður segir, er hér
um 6 lög að ræða og verður
fyrst fyrir „Starfið er leikur“,
og er það Helena, sem annast
sönginn, þá kemur „Töfraorð-
ið,“ en hér er það „feikna-
býsnahrikagantagríðaryndLs-
lega“. Þetta lag syngja söng-
vararnir saman. Seinast á
kís er kannski einmitt það, að
hann tók orð lyfsalans alvar-
lega.
Halldór Stefánsson hefur þýtt
Bernsku og skólaár á þokkalega
íslensku. Mér er ekki kunnugt
um stíl og málfar Pástovskís á
frummálinu.
Það er ánægjulegt að fá þessa
bók upp í hendurnar og hugsa
til framhalds hennar. Einkum
framhaldið vekur eftirvæntingu.
Verkið verður ekki metið að
gagni fyrr en það kemur út í
heild sinni á íslensku.
Fyrir þá milljón, sem hér safn
ast, verður að kaupa matvæli
hérlendis, skreið, mjólkurduft
o.þ.h. og er málum þannig farið
í hverju stuðningslandi fyrir
sig.
Fjármagn það, sem rennur til
Barnahjálparinnar, er yfirleitt
ríkisfjármagn. í Bandaríkj.unum
er það % ríkisifé og %—V* einka
framlag, þ.e. fé sem safnast með
sjónvarpsútsendingum, fjársöfn-
unum o.þjh. í Skandinavíu er
það ríkisframlag að mesbu, en í
Hollandi er það framlag almenn-
ingis.
Herferð gegn hungri sneri sér
til Barnaihjálparinnar í New
York og tjáði þeim, að við vild-
um gjarnan aðstoða í einhverj-
um verkefnum hér. (Hingað til
síðu 1 er „Fuglagrjón,“ rólegt
lag, sem Helena syngur. „Sót-
arasöngur" er fyrstur á hlið
2, en það lag hefur áður kom
ið út á íslandi, þá flutt af
Ómari Ragnarssyni og nefnd-
ist „Dimm dimma nótt.“ Hér
syngur Þorvaldur. „Á góð-
vi'ðrisdegi" syngja bæði
Helena og Þorvaldur, en hann
á svo síðasta orðið með „Flug
drekanum." Um lögin sjálf er
svo þess að geta, að þau eru
hvert öðru betra.
Það er álit margra manna,
að hljómsveit Ingimars Eydal
sé eih hin albezta á landi hér,
og víst er um það, að á sínum
venjulega stað, þ.e. á sviði
Sjálfstæðishússins á Akureyri,
taka fáir henni fram í fjöl-
breytileik og skemmtilegheit-
um. Þó er nú svo að á plötum
hefur hljómsveitin aldrei náð
sér verulega á strik, þó má
þar ef til vill undanskilja
fyrstu plötur sveitarinnar, svo
fremi áð miðað sé við stand-
ard þeirra ára. Þó á ég ekki
við, að plöturnar hafi verið
lélegar, heldur aðeins að þær
hafi ekki verið frábærar hvað
tónlistarhliðina snerti og er
ég að drepa á þetta vegna
þess, að hljómsveitin gæti
gert góða hluti. Er einkum
um að ræða, að hljómsveitin
hefur ekki að ráði notað sér
möguleika nútíma upptöku-
tækni og meðfram þess vegna
hafa margar útsendingar ver-
ið heldur „billegar.“ Kemur
þetta raunar hvortveggja fram
á þeirri plötu, sem hér er til
umræðu. Varðandi útsending
ar er þó útsetjaranum Ingi-
mar Eydal vandaverk á hönd-
hölfum við aðeins selt jólakort-
in, og þá sölu hefur Kvenstú-
dentafélag íslands annazt).
Bauðst þá hr. Bermann til þesa
að koma hér við á leið sinni yf-
ir hafið til skrafs og ráðagerða.
M.un hann nú ræða við nefndar-
menn í Herferð gegn hungri. Hef
ur hann þegar rætt við utanríkis
ráðuneýtið um hugsanlegar leið-
ir og verkefni til aðstoðar Barna
hjálpinni, og munu þau þá vera
til lengri tíma, þ.e. þriggja til
fjögurra ára í senn.
Pravda ber
blak af
arabiskum
skœruliðum
Moskva 27. febr. AP
MOSKVUBLAÐIÐ Pravda stað-
hæfir í dag, að ekki sé réttmætt
að láta Arabaþjóðirnar svara til
ábyrgðar vegna hermdarverka
einstakra hópa eða samtaka.
Pravda gagnrýnir hefndarþorsta
fsraela og segir, að ofbeldisstefna
þeirra dragi dám af Bandaríkja-
mönnum. Blaðið segir, að ísra-
elar fullyrði að þeir hafi fullan
rétt á að koma fram hefndum
vegna árásarinnar á ísraelsku
flugvélina í Zúrich, en það sé
fráleitt, þar sem að verki hafi
verið föðurlandsvinir, sem berj-
ist fyrir þeirri hugsjón að snúa
aftur til ættlands síns.
Helena Eyjólfsdóttir —
stendur sig vel í hlutverki
Mary Poppins.
um, þar sem frumútsetningin 7
er gerð fyrir margfalt fjöl- 1
breyttara lið, heldur en hann L
hefur til umráða, en engu að t
síður hefði verið hægt að gera /
meira með hjálp margtöku, I
t.d. er lúðrasveitin kemur til \
skjalana í „Á gó’ðviðrisdegi."
Annar byggist útsetningin upp
á 4 rythmahljóðfærum, þ.e.
trommu, bassa, gítar og orgeli,
svo og Finni Eydal, klarinett-
leikara og skilar hann sínu
hlutverki vel að vanda
Um söngvarana er það að ’
segja, að Helenu tekst mjög
vel -upp, einkum í „Fugla-
grjón“, en Þorvaldur hefur
oft gert betur. Fyrir það
fyrsta fellur honum margt bet
ur en söngleikjamúsik og svo
hefði mátt lyfta betur undir
röddina með tæknibrögðum.
Skýrleikinn í framburði er
með ágætum hjá báðum, en
prentaðir textar fylgja plöt-
unni, og er það kostur.
Hljóðritun þessarar plötu er
gerð hjá ríkisútvarpinu í sept.
1967 en af einhverjum óskilj-
anlegum orsökum stendur á
plötunni „upptaka 1969.“
Plötuhulstur er nákvæm eftir
líking hulstursins af erlendu
útgáfunni.
Á heildina liti'ð, er þessi
plata þokkaleg, en það er of
lágur standard fyrir hljóm-
sveit Ingimars Eydals og
söngvara hennar, því að þau
eiga að geta betur.
Haukur Ingibergsson.
Eitt skal ég segja þér: Þú verð
ÓLAFUR SIGURÐSSON SKRIFAR UM
KVIKMYNDIR
Jóhann Hjálmarsson
Forstjóri Barnahjálpar
SÞ í heimsókn hér
Haukur Ingibergsson skrifar um:
HLJÓMPLÖTUR
Sex Iög úr Mnry Poppins