Morgunblaðið - 01.03.1969, Blaðsíða 16

\
16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. MARZ 1909
fólk í fréttunuml
MYNDIR GEGNUMLÝSTAR
Nýstárleg málverkasýning
verður opnuð núna um mán-
aðamótin í London. Er hún af
röntgenmyndum af frægum mál-
verkum eftir gamla meistara.
Málverkin eru í eigu Breta-
drottningar, Tate Gallery, Nati-
onal Gallery, og nokkurra ein-
staklinga. Mynd sú, sem við birt-
um myndirnar af, úr safni
Fyrir gegnumlýsingu.
drottningar, og er frá 15.
öld. Gegnumlýsing hennar leiddi
spakmœli
œ^vkunnar
Eftir það, sem kom fyrir mig
fyrir fjórum árum, líður mér
eins og sjálfsmorðsflugmannin-
um, sem komst heill á húfi heim.
Barry Goldwater
(er hann tók aftur
sæti í Öldungardeildinni)
í ljós, að listamaður sá, er byrj-
aði á henni gerði upprunalega
skyssu af henni, lauk við að
mála útlínurnar og höfuðið. Sá,
Eftir gegnumlýsingu.
sem við tók af honum hefur síð-
an bersýnilega breytt myndinni,
málað yfir höfuðið, gert annað
höfuð, og lokið við myndina eft-
ir eigin geðþótta. Verður sýning-
in öll hin forvitnilegasta.
☆
BÓK Karen Blixen, Den Af-
rikanske Farm, verður kvik-
mynduð á næstunni, aðallega
í Kenýa, Robert Ardrey, sem
skrifaði bækurnar African
Genesis og Territorial Im-
perative ,mun skrifa kvik-
myndahandritið.
Ardrey mælti með bók Blix
ens við Julian Blaustein, am-
eríska kvikmyndaframleið-
andann, en þeir unnu saman
að mynd Blausteins, Kharto-
um 1963. Blaustein kom strax
auga á tvær ástarsögur í bók-
inni, eins og eðlilegt er með
framleiðanda, sem eitthvað
púður er í. Sú fyrri var ástar-
saga hennar og Bretans, sem
hún kynntist þar, og hin saga
ás’tar hennar á Afríku og Af-
ríkubúum.
Blaustein var lengi að
semja við Kungstedlund stofn
unina í Kaupmannahöfn, sem
sér um bókmenntalegan arf
hennar (og tekur kvikmynda-
fólki með mestu varúð). —
Hann stakk upp á því við
stofnunina, að Clara Svend-
sen, sem var einkaritari Blix-
ens í 18 ár og jafnframt góð-
ur vinur skyldi vera til ráð-
gjafar meðan tilbúningi kvik-
myndahandritsins stendur.
Blaustein og Ardrey aetla
sér að taka með kafla úr ævi-
sögu hennar í myndina, sem
ekki voru prentaðir { bókina.
Karen Blixen, sem dó fyrir
sex árum síðán, giftist frænda
sínum, barón Blixen-Finecke,
frægum veiðimanni árið 1914,
og þau fluttust til Afríku, og
bjuggu á búgarði hans í Ken-
ya. Þau skildu 1921, en hún
bjó þar áfram, og stjórnaði
búgarðinum til 1931. Maður-
inn, sem hún elskaði, sem
Blaustein nefnir Denys Fineh-
Hatton, höfuðsmann, er nefnd
ur í bókinni. Hann hafði
menntazt í Eton, en settist að
í Afríku og fór að bú>a. Síðar
fór hann að fást við veiðiskap
og skipulagði veiðiferðir prins
ins af Wales 1928 og 1930, og
ýtti þar með undir vinsældir
veiða.
Finch-Hatton fór nemma að
fljúga, og dó 1931 í flugslysi.
☆
Jack Benny er orðinn 75 ára.
Hann segir að lífspeki sín, sem
aðeins sé 39 ára gömul, sé því
að þakka, að hann vinni aðeins
sex mánuði ársins, en skrifi hina
sex. (Og eina ástæðan fyrir því,
að ég vinn þó þetta, er sú, að
ég spila svo illa golf.)
☆
Dr. Philip L. White hjá amer-
ízka læknafélaginu, segir, að ef
það sé rétt, að maður sé það,
sem maður hefur í sig látið um
dagana, þá jafngildi venjulegur
Ameríkani um sjötugt eftirfar-
andi:
150 nautgripum, 2,400 kjúkl-
ingum, 225 lömbum, 26 kindum,
310 svínum, 26 ekrum af korni
(maís), og 50 ekrum af ávöxt-
um og grænmeti. Ennfremur
35.000 lítrum af vatni, 2,550 lítr-
um af gini og 1,2 líter af ver-
mouth. (P.S. Það er sennilega
satt, þetta sem alltaf er verið
að segja: refnilega, að Am-
eríkanar vilji hafa martini, hana
stélið sitt ÞURRT).
☆
AILEEN Brassil, sem við sjá-
um hér hverfa frá Capetown
í Suður-Afríku, hefur fulla
ástæðu til að vera hýr. Aileen
er á heimleið til írlands, eftir
að hafa gengizt undir aðkall-
andi hjartaaðgerð hjá Chris
Barnard, þeim fræga hjarta-
skurðlækni. Uppskurðurinn
bjargaði lífi hennar. Móðir
• Aileen í Dublin varð svo glöð
yfir lífgjöf dóttur sinnar, að
nú vonast hún til að geta
gerzt innflytjandi til Suður-
Afríku seinna á árinu.
— Þjóðleikhússtjóri
Framhald af bls. 12
óperunni Rigoletto eftir Ver-
di vorið 1951. Aliir söngvarar,
utan einn, voru íslenzkir í
þeirri uppfærslu. Það þótti á-
kaflega djarft og glæfralegt
fyrirtæki að setja óperu á svið
með íslenzkum söngkröftum og
eitt vikublaðið krafðist þess að
mér yrði vikið úr starfi vegna
þessa. En reyndin varð sú að
þessi sýning varð geysilega
vinsæl og vel sótt, en alls sáu
um 20 þúsund manns sýninguna
og kom fólk í stórum hópum
utan af landi til þess að sjá
sýninguna.
— Hvað um gestaleikina í
Þjóðleikhúsinu?
— Þeir hafa verið mjög marg
ir. Fyrsti gestaleikurinn var
sama vorið og Þjóðleikhúsið
opnaði, en þá sýndi Stokkhólms
óperan óperuna Brúðkaup Fí-
garós eftir Mozart. Þessi gesta-
leiksýning vakti mjög mikla
hrifningu og var það í fyrsta
sinn sem ópera var sýnd á ís-
landi. Síðan hafa gestaleikir
verið öðru hvoru og alls hafa
verið hér 25 gestaleikir frá upp
hafi, óperur, ballettar og leik-
rit frá 17 löndum.
Þjóðleikhúsið fór með sinn
fyrsta gestaleik til útlanda ár-
ið 1957 en þá var farið með
Gullna Hliðið til Kaupmanna-
hafnar og ósló. Á síðastliðnu
vori var síðan farið með Galdra
Loft til gestaleiksýninga í Hel-
singfors, Stokkhólmi og Osló.
Þessar sýningar vöktu mikla at
hygli og ánægju áhorfenda og
sannfærðu þá og gagnrýnendur
um að hérlendis væri leiklist
á háu stigi. Á komandi vori er
síðan áætlað að fara með ís-
landsklukkuna til Vesturheims
og sýna meðal fslendinga þar.
Nú, hér innanlands er farið svo
til á hverju ári með leiksýn-
ingar út um landið.
Að sjálfsögðu hef ég ekki
verið laus við gagnrýni á því
hvað ég hef tekið til flutnings,
því að skoðanír á list eru næst
um því eins margar og menn-
irnir sem sjá verkin. Engin al-
gild regla er til um hvað sé list
eða hversu mikið listgildi hvert
verk hefur. Heiðarleg gagn-
rýni er að sjálfsögðu gagnleg
fyrir leikhúsið og verk þess.
— Hvernig gengur fjárhags-
legur rekstur?
— Fjárhagurinn er erfiður
eins og hjá flestum leikhúsum,
eins og von er hjá svona stóru
leikhúsi í litlu þjóðfélagi,
því að leikhúsreksturinn sjálf-
ur verður jafn dýr hvort sem
hann er í stóru eða litlu þjóð-
félagi.
Við miðum við að sýna um
10 verk á hverju leikári og það
kostar að sjálfsögðu mikið fé.
Við fáum árlega nokkurn
styrk frá hinu opinbera, en
hann hefur alltaf verið of lít-
ill til þess sem við vildum
gjarnan gera og raunverulega
þarf. Styrkurinn sem við fáum
er 50 prs af skemmtanaskatt-
inum en hann hefur verið um
8 milljómir króna um síðustu
tvö ár. Þá hefur ríkissjóður
lagt fram til viðbótar um 6
milljónir kr. hvort ár þannig
að styrkurinn hvort s.l. ár hef
ur verið um 14 milljónir króna.
Fjárhagsafkoma hefur orðið
lakari síðustu árin þar sem
laun og kostn.aður við leikhús-
ið hafa vaxið mikið, en að sama
skapi hefur ekki verið hækkað
verð aðgöngumiða.
Þá hefur aðsókn nokkuð mik
ið minnkað, sérstaklega fyrst
eftir að sjónvarpið hóf starf-
semi sína og fækkaði gestum
Þjóðleikbússins t.d. um 25 þús
und manns fyrsta starfsár sjón
varpsirts, en þessi tala hefur
náð sér. upp aftur og á síðasta
ári var gestafjöldi kominn ná
lægt 80 þúsund gestum yfir
leikárið, og ég vona að aðsókn
verði ekki minni þetta ár. Mest
aðsókn yfir leikár var þegar
My fair lady var sýnt, en þá
fór gestafjöldinn upp í 107 þús
und, sem var einsdæmi hvað
fjölda snertir.
Fjárhagslegur kostnaður við
Þjóðleikhúsið á s.l. ári var
31,5 milljón krónur. Heildar-
tekjur leikhússins voru aftur á
móti 13,5 milljónir og styrkur-
inn frá ríkissjóði er um 14
milljónir, þannig að mismunur-
inn er um 4 milljónir. Skuld-
ir leikhússins eru alls um 10
milljónir og standa í nokkurn
veginn sömu tölu og við áramót
in 1967—-’68.
Fjárhagur sambærilegra leik
húsa erlendis hefur á undan-
förnum árum farið árlega
versnandi, en fjárveitingar-
valdið hefur stöðugt aukið fjár
lög til þeirra. Þannig fær t.d.
konunglega leikhúsið í Kaup-
mannahöfn 90 prs af rekstrar-
kostnaði sínum greiddan á fjár
lögum danska ríkisins og nem-
ur sú upphæð sem svarar 527
milljónum íslenzkra króna á
ári.
Dramaten í Stokkhólmi fær
um 88 prs. af sínum rekstrar-
kostnaði greiddan á fjárlögum
Svía eða sem svarar 231
milljón íslenzkra króna á síð-
asta ári.
Það hefur verið rætt um það
í Danmörku að leikhúsgestir
fái frítt í Konunglega leikhús-
ið og ríkið greiði þau 10 prs.
sem á vantar og í Stokkhólmi
kom Ingmar Bergmann fram
með þá tillögu að aðgangseyr-
irinn að Dramaten skuli vera
1 kr. sænsk, eða sama verð og
far með strætisvagni í Stokk-
hólmi kostar. Þessar skoðanir
sem fram koma með þessum til
lögum eru byggðar á því að
leikhús séu jafn nauðsynlegar
menningastofnanir eins og t.d.
skólar eða listasöfn.
Frá upphafi Þjóðleikhússins
hafa um 1700 þúsund gestir
sótt Þjóðleikhúsið og alls hafa
verið sýnd í leikhúsinu 220
leikhúsverk og eru gestaleikir
þá með taldir. Hafa þá um 7725
gestir séð hvert leikrit til jafn-
aðar.
— Nú starfa bæði ballqj,t-
skóli og leiklistarskóli í Þjóð-
leikhúsinu.
— Já, leiklistarskólinn tók
til starfa strax á öðru starfs-
ári leikhússins og alls hafa um
80 nemendur útskrifast frá
skólanum síðan. Flestir okkar
yngri leikara sem starfa við
Þjóðleikhúsið koma frá okkar
skóla og margir leika annars
staðar, eins og til dæmis hjá
Leikfélagi Reykjavíkur. f leik-
listarskóla Þjóðleikhússins eru
nú 12 nemendur, en 160 eru í
ballettskólanum. Ballettskólinn
var’ stofnaður 1952 og hefur
starfað hvert ár síðan. Ballet-
skólinn hefur verið mjög nauð
synlegur í sambandi við upp-
færslu ballettsýninga, óper-
etta, ópera og danssýninga, en
marga af okkar beztu ballett-
dönsurum höfum við misst til
útlanda, því að þar hafa þeir
fengið meiri möguleika til
starfa. Nú starfa 7 íslenzkir
bailettdansarar erlendis hjá
ballettflokkum og hafa sumir
getið sér mjög gott og víðfrægt
orð.
— Hvernig hefur samstarfið
verið við hina ýmsu aðila sem
vinna í sambandi við rekstur
Þ j óðleikhússins?
— Ég hef verið sérstaklega
heppinn með starfsfólk, bæði
leikara og annað starfsfólk.
Ég hef átt einstaklega gott
samstarf alla tíð við Þjóð-
leikhúsráð, sem frá upphafi
hefur að mestu leyti verið
skipað sömu mönnunum, og
þetta góða samstarf hefur að
sjálfsögðu haft ákaflega mikið
að segja fyrir mitt starf öll
þessi ár. f þjóðleikhúsráði eru
skipaðir fulltrúar einn frá
hverjum stjórnmálaflokki og
einn frá Félagi íslenzkra leik-
ara. Það er oft talað um að
það sé erfitt fyrir menn úr
mismunandi fliokkum að vinna
saman, en það er eftirtektar-
vert að það hefur aldrei kom-
ið upp neinn pólitískur ágrein-
ingur í ráðinu, enda samstarf
allt eins og bezt verður á kos-
ið.
— Hvernig hefur þér fallið
þitt starf?
— Það er starf sem ég hef
allt frá fyrstu stund haft mik
inn áhuga á, og þá að það
sé erfitt og erilsamt, því að
vandamálin eru oft margþætt
hverju sinni og fljótt þarf að
leysa úr, þá hef ég haft mikla
ánægju af því, enda væri ekki
hægt að vera í svona starfi
nema það veiti manni ánægju.
Sitthvað hefur oft bját-
að á, eins og eðlilegt er
en alltaf hefur það gengið
furðuvel og á ég þar mikið
að þakka öllu mínu samstarfs-
fólki, sem ég hef verið ein-
staklega heppinn með.
Ef maður gengur upp í starfi
sínu hefur maður ánægju af því
en umfram allt verður alltaf að
leysa vandamálin eftir beztu
samvizku.
á.j.