Morgunblaðið - 02.03.1969, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. MAHZ 1889
Guðmundur Gíslason, læknir
Minning
GUÐMUNDUR Gíslason læknir
að Keldum varð bráðkvaddur að
heimili dóttur siirnar og tengda-
sonar í Reykjavík laugardaginn
22. febrúar.
Æðrulaus og imeð gamanyrði
á vör hafði Guðmundux í nokk-
ur skipti hin síðustu misiseri séð
hinn blakka riddara á hestinum
bleika koma í sjónanál, en hopa
frá. Nú hefur þessi mikli riddari,
er alla heimtir um síðir, riðið í
garð og fór geyst.
Við hlið mér .á borðinu, þar
sem ég skrifa þessar líxtur, ligg-
ur blað með nokkrum minnisatr-
iðum, sem Guðmundur hripaði
niður og færði mér um miðdegis-
biil varðandi mál, sem ég bar
undir hann. Ræddum við síðan
drjúga stund um ýmis aðkall-
andi verkefni. Eykt síðar var
harm ailur. &vo fljótt skiptir
sköpum á stunduim.
Guðmundur var fæddur á
Hú®avík 25. febrúar 1907. Voru
foreldrar hans GdsH Ól. Péturs-
son héraðslæknir þar, síðar á
Eyrarbakka og kona hans, Aðal-
björg Jakobsdóttir. Standa að
þeim kunnar og merkar ættir.
Að loknu stúdentsprófi 1©27
hóf hartn nám í læknisfræði við
Háskéla íslands og lauk prófi í
þeirri grein 1935.
Á stúdentsárum sínum dvaldi
hansn árlangt í Grænlandi 1030-
1*31 sem starfsmaður í rannsókn
arleiðangri hins heimsfræga
þýzka vísindamanns Aifreðs
t
Eiginkona mín og móðir
Þórdís Pétursdóttir
Vesturgötu 30,
andaðist 28. febrúax.
Gísli Guðmundsson,
Guðmundur Gíslason.
t
Systir mín
Þóra Pétursdóttir
frá Hrólfsskála,
sem anda'ðist 22. þ.m. verður
jarðsungin frá Neskirkju, mið
vikudagirtn 5. marz kl. 2 e.fa.
Gnðrún Pétursdóttir.
t
Útför mannsins mins
Tryggva Guðmundssonar
Skipasundi 92,
fer fram frá Dómkirkjunni
þriðjudaginn 4. marz kl. 13.30.
Ragna Jónsdóttir.
Wegeners. Var það hinzta för
Wegeners. Hann varð úti á Græn
landsjökli um vetuxinn. Þrír ís-
lendingar tóku þátt í þessum
leiðangri. Vigfús Grænlandsfari
Sigurðsson, kempan Jón frá
Laug Jónsson og Guðmundur.
Voru þeir með 25 hesta og áttu
að flytja farangur leiðangursins,
heilan skipsfarm, úr fjöru og upp
á Grænlandsjökul. Þá stóð Guð-
munduT í brodtdi lífsins að likam
legu atgervi, aðeins 24 ára gam-
all, enda var jafnan í fauga hans
Ijómi af þessari Grænlandsdvöl
þrátt fyrir ýmsa erfiðleika og
mannraunir, sem leiðangurs-
menn urðu að þola. I bókum,
sem birzt hafa um leiðangur
þennan, er farið miklum lofs-
orðum um Ihlut íslendinganna
þriggja, ekki sízt Guðmundar..
Er skaði að því, að 'hann skyldi
aldrei festa á blað neitt frá þess-
ari Grænlandrför.
Þó að Guðmundur lyki prófi
í læknisfræðii og öðlaðist rétt-
indi til lækninga sinnti hann lít-
ið venjulegum lækninguim, en
hóf fljótlega rannsóknarstörf hjá
prófessor Níels Dungal á Rann-
sóknarstofu háskólan®. Þá var
engin sérstök rfofntm, er sinnti
rannsóknum á búfj ársjúkdóm-
um. Deituðu því bæði stjórnar-
röltd og aðrir til Rannsóknar-
stofu háskólan® um þau vanda-
mál, enda hafði prófessor Dung-
al þá þegar hafið rannsóknir á
bráðaperf, lungnaperf og orma-
veiki i sauðfé og orðið vei
ágengt.
Eftir að Guðmundur hóf störf
við Rannsóknarstofuna kom það
fljótlega í hlirt hans að hafa á
hendi rannsóknir á búfjársjúk-
dómum. Fyrstu árin fékkst hann
einkum við rannsóknir á vota-
mæði, síðar á ormaveiki í sauð-
fé <og gamaveiki, en rannsóknir
á ýmsum öðrum sjúkdómum lét
hann einnig til rfn taka. Til
dæmis voru á þessum árum
greindir ýmir sjúkdómar í búfé,
sem ekki er ku.nrm.gt að áður hafi
verið rfaðfestir hér á landi. Má
þar t.d. nefna lamibablóðsótt.
listerioísis, fórfuxlát í sauðfé,
kýlapest o.sfrv.
Árið 1989 sýndi Guðmundur
fram á, að lungnaveiki «ú, eem
um skeið hafði vaMið miklu
tjóni á nokkrum bæjum í Þing-
eyjarsýslu, vseri þurramaeði.
Þesrf uppg&tvun hreytti mjög
skoðun manna á eðH mæðiveik-
innar. Nú var ljóst, að um tvo
ólíka sjúkdóma rar að ræða, þó
oft yrði beggja vart í sömu
hjorð, jafnvel sömu kind. Skýrð
irf nú margt betur um útbreiðslu
hætti veikinnar en áður.
Á þessum árum dvaldi Guð-
mundur tvívegis erlendia til að
t
Útf&r móður okkar
Halldóru R. Jónsdóttur,
fer fram frá Eossvogskirkju
mánudaginn 3. marz kl. 1.30.
Bjirgútfar Sigurðsson,
Jón Júlíus Sigurðsson.
afla sér víðtækari þekkingar og
reynslu á sviði búfjársjúdóma.
Þegar Rannsóknarstofa háskól-
ans fékk bætta aðstöðu til rann-
sókna á búfjársjúkdómum að
Keldum árið 1941, var Guðmundi
falin for.usta á starfsemi þax. Af
ýmsum ástæðum, er eigi skulu
raktar, sagði hann því rfarfi
lausu árið 1943 og réðst sem sér-
fræðingur til Sauðfjársjúkdóma-
nefndar, sem hafði verið falið
það verfeefni að annast rannsókn
ir og útrýmingu á hinum svo-
nefndu sauðlfj árpestum, mæði-
veiki og garnaveiki.
Alla táð síðan rfarfaði Guð-
roundur sem sérfræðingur þess-
arar nafndar, fyrst með aðsetri
á Rannsóknarstofu háskólans, en
síðar að Keldum eftir að Til-
raunarföð háskólarœ var stofnuð
þar lérið 1948.
Rannsóknir Guðmundar beind
tist mjög að útbredðslulháttum
framangreindra sjúkdóma, eðii
þeirra og gr-einingu og hve víð-
tæk útbreiðsla þeirra væri í land
inu.
Einnig var leitast við að finna
leiðir til að bamla á naóti út-
breðslu mæðiveiki, t.d. rrxeð bóiu
setningu og vaH Hflamba af
fjárkynjum, «r mestan viðnáms-
þrótt böfðu gegn mæðiveiki. í
því sambandi voru sæðingar
sauðffjár teknar upp, og Var Guð-
mundur brautryðjandi á því
sviði bér á landi.
Seynt var með húðpróffum og
riðar blóðprófum að hefta út-
breiðslu garnaveiki, þó þar væri
við ramman reip að draga.
Á rannsóknum Guðmundar
byggðdrf framkvæmd fjárskipt-
anna, er gerð voru árin 1944-
1®52 sem og þau fjárskipti, sem
síðar hetfur þurft að gera.
Rannsóknarstörfum fylgdu oft
lýjandi ferðalög og vinna við
óhagrfæð skflyrði. Aldrei minn-
ist ég þess, að Guðmundur hafi
miklað erfiðleika, sem vissulega
voru oft miklir, heldur gekk
hann ótrauður og einbeittur að
hverju verkefni, þó oft yrði
vinnudagur langur í slíkum rann
sóknarfferðum. Má vera, að þá
hafi hann stundum lagt harðar
að sér en hollt var, en lengst af
var vinnuseigla hans með ólík-
indum.
Öll rförf vann Guðmundur af
nákvæmni og natni, jafnvel
nostri. Því yannst honuim rfund-
um hægt. Hann taldi alltaf, að
þýðingarmeira væri að fullkom-
lega mætti treysta niðurstöðum
sínum heklur en að hægt væri
að skýra fljótt frá þeim. Sanna
rit hans þessa starfsreglu.
Á sviði búfjárrannsókna hef-
ur Guðmundur lagt þann grund-
völl, sem lengi verður byggt á.
Hann var þar á sumum sviðum
brautryðjandi og þurfti því
stundum að etja við skilnings-
leysi og andstöðu.
Meðan verið var að útrýma
mæðiveiki var það oft undir úr-
skurði Guðmundar komið, hvcrrt
sauð’fé í heilum héruðum héldi
lífi eða ekki. Meðan sérrfök próf
voru ekki tiltæk gat slíkur úr-
skurður verið mjög örðugur, ef
mæSiskemmdir voru á byrjunar-
stigi. Ekki er vitað, að Guð-
mundi hafi nokkru rfnni skeik-
að, svo mikil var reynsla hans og
glöggskyggni. Voru þeir dagar
Guðmundi stundum erfiðir.
Lengst af voru fjárskipti ekki
vinsæl ráðstöfun og viðkvæmt
mál mörgum. Beindu menn því
oft skeytum að Guðmundi, bæði
í ræðu og riti, enda þótt órétt-
mætt væri ög ómaklegt. Öllu
slíku tók hann með jafnaðargeði
og offt fór svo, að þeir sem harð-
ast veittuist að honum urðu síðar
toeztu samberjar hans. Kom þar
ttil miki'l mannþekking hans, góð-
viid og drengskapur.
Starfi Guðmundar fylgdu ú-
ffelld ferðalög, enda var hann
fflestum mönnum kunnugri í
‘sveituim landsins. Alls rfaðar var
hann aufúsugerfur, viðræðuglað-
ur og smáglettinn. Auk þess
þekkti hann kjör og hugsunar-
hátt ffól-ksin* i sveitum landsins
fflestum betur.
Víða mun það hafa verið
gamla íólkið á heimilunum þar
sem hann kom, sem fagnaði hon
um bezt. Því gleymdi hann ekki.
rabbaði við það og vakti gleði
þess með einhverju spaugsyrði.
Margt leitaði til hans sem lækn-
is og treysti honum öðrum betur.
Ekki ffor Guðmundur varhluta
af ástvinamiisBÍ og vanheilsu
sinna nánustu. Það raótlæti bar
banm svo, að ernungis þeir, sem
hottum voru nákunnugir, höfðu
hugboð um raunir hans.
f tvo áratugi áttum við sam-
rfarff við Tilraunsœtöðina að Keld
um. Með fáum viar betra að
rtarffa en Guðmundi. Til 'hans var
gott að ieita, ráð hans voru heil.
Sjálfum fannrt mér a-ð því
mesti styrkur og uppörfun að
leita til hans í hvers konar vanda
og gerði það reyndar ærið oft.
Nú stendur stóll hans auður,
þar verður ekki f-ramar leitað ef t
hr þekkingu og ráðum.
Þegar þees er gætt, hve mikið
af tíma Guðmundar ffór lengrf
af í daglegan erii og amstur,,
gegnir furðu hve wel hor.um
vannrf og hve miklu hann fékk
afkastað.
Um ranntóknir á sviði búffjár-
sjúkdóma birti Guðmundur
fjölda greina íslenzkiar og erlend
ar, og enginn maður bjó yfir eins
mikilM reynslu-þekkingu á hin-
um alvarlegu sauðfjárpestum eT
hér hafá geisað — og hann. Því
miður hvarí margt af þeirri þekk
ingu með honum, en til þess
hafði hann lengi hlakkað að geta
gefið sér tíma til að ljúka mörgu
sem háifunnið var. Víst er þó, að
lengi mun verða vitruað til rita
hans af þeim, er starfa á þessu
sviðd, j.a£n.t innanlands sem ut-
an.
Þegar horft er til baka til
þeirna ára, þegar harðast var
barizt tál að úlrýma mæSrveiki,
verður hlutmr Guðmundar í
þeirri baráttu mikill. Hann var
sá, eem ekki bifaðist á hverju
sem gekk. Því tel ég það mikið
lán íslenzkri þjóð að jiaffn var-
færinn, traustur og góðgjarn
maður og Guðmundur ekyldi
veljast til mikils ábyrgðarstarfs
í þeirri örlagaríku, erffiðu og
stundum tvísýnu baráttu.
Fyrir öll störf Guðmundar
vildi ég mega senda honum heils
hugar þakkarkveðju yffir landa-
mærin, sé þess nokkur kostur.
Þeim, sem nú eiga um sárt -að
binda, sendi ég einlægar sam-
úðarkveðjur.
Fáll A. Pálsson.
Guðmundur Gíslason, Péturs-
sonar læknis á Húsavík og Eyr-
arbakka, mun mjög ungur hafa
sett sér það mark að ffeta í fó't-
spor föður síns og helga lækna-
vísindunum ævistarf sitt. Áhugi
hans fyrir rannsókna- og visinda
störfum mun hafa valdið því, að
hann beinidi námsferli sínum í
þá átt, er síðar varð. Segja má,
að alLt sitt ævirtarf haffi hann
unnið landbúnaðinuim sem sér-
fræðingur og nannsóknarmaður
í bútfjársjúbdómum og einnig
varð hann brautryðjandi nýrrar
og áður óreyndrar tækni við
kynbótastörf. Um þessi störf og
árangur þeirra verður án efa rit-
að aff þeim, sem þekkingu hafa
til að dæma þau, en áreiðanlega
®r þar mikið að þakka. Hins veg
ar héld ég, að mannkortamaður-
inn og auffúsugestinn ættu engir
að kunna betur að meta, en
s.veitaffólkið, sem hann vann fyr-
ir.
Hvert sinn, er Guðmundur
þurfti að kanna eðli og útbreiðslu
sjúkdóms, taldi hann vænlegast
til árangurs að koma á staðinn
og tala ekki aðeins við bónd-
ann heldur allt heimiilisfólkið.
Hann hafði einrtakt lag á að
vinna trúnað manna, svo að offt
náði hann árangri, sem óhugB-
andi heíði verið að fá með form
legri skýrslusöfnun. Það lætur
þvi að tíkum, að hin sífelldu
ferðalög um flestar sveitir lands-
ins urðu bonum til mikilla vin-
sælda, þrátt fyrir að erindið
væri ekki alltaf jafn ánægjulegt
í vandrœðum þeim, er búfjór-
sjúkdómarnir -skópu. Ég held, að
ekki sé það ofmælt, að Ðestir
þeir, sem áfctu við hann einhver
skipti, hafi hneigzt til vináttu
við hann og átt hann að holl-
vini.
Einn þátfcur í eðli G.uðmundar
var gestrisni hans. Þar naut hann
íinnar góðu og glæsilegu konu,
Karólxnu Guðmiundsdóttur mag-
isters, meðan henni anitirf beilisa
og liiff. Þeim vinum Guðmundar,
sem erindi áttu i höfuðstaðinn,
warð það oft hámark ánægjumn-
ar af ferðmni að koma á heim-
ili þeirra hjóna, en öllum hinum
fjölmörgu vinum þeirra út um
'landið stóð þar „opið hús“. Þetta
notuðu sér æði margir. Menn
bókstaflega gátu ekki neitað sér
um það, þótt vitað væri, að gerfa
komur væru þar otft úr hófl. Á
Þakka hjartanlega öllum sem
glöddu mig á 60 ára afmæli
mínu þann 26. þ.m. með heim
sóknum, skeytum, blómum og
öðrum gjöfum.
Guíð blessi ykkur öIL
Jón Jónsson, skipherra.
t
Útför eiginmanns míns
Einars Jónssonar
frá Hjalteyri,
sem lézt 23. febr., verður gerð
frá Fossvogskapellu þriðjudag
inn 4. marz kl. 3 e.h.
Kristín Kristjánsdóttir.
t
Þökkum af alhug öllum, bæði
naer og fjaer, auðsýnda samúð
við andlát og útför móður
okkar og tengdamóður
Soffíu Jónsdóttur
Neðra-Asi.
Börn og tengdabörn.
t
Útfför eiginkonu minnar, móður, tengdamóður
og ömrrra
MARZELÍNU NIELSEN
sem arxdaðist 21. febrúar s.L ffer fram frá Neskirkju
þriSjsudaginn 4. marz kL 3 e.h.
Hjörtur Nielsen,
böm og tengdabörn.
Við hjónin, sendum ættingj-
um, vinum og kunningjum
fjær og nær, okkar innileg-
ustu þakkir fyrir þá miklu
vinsemd og virðingu er okkur
var sýnd með gjöfum, blóm-
um, árnaðaróskum og hlýjum
orðum á gullbrúðkaupsdegi
okkar. Lifið heil.
Súsanna og
Þorvaldur R. Helgason,
Vesturgötu 51 B.