Morgunblaðið - 25.10.1969, Blaðsíða 3

Morgunblaðið - 25.10.1969, Blaðsíða 3
MOROUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 215. OKTÓBER 1559 iBXafi,Fttl±VniT--£-£Z. Ávörp flutt á Rithöfundaþingi Jókvæð afstaða rithöfundar og þjóðfélags hvors til annars Ávarp dr. Cylfa Þ. Císlasonar, menntamálaráðherra VIÐ SETNINGU þessa fyrsta almenina þings íslenzkra irithöf- unda eru mér efst í huga þakkir til íslenzkra rithöfunda, —allra þeirna, fyrr og síðar, sem skráð hafa á skinn eða blað íslenzka sögu eða íslenzkt ljóð, hvort sem það var gert heima eða erlend- is. Án þeirra væri nú engin ís- lenzk tunga, án þeirra væru nú engar íslenzkar bókmenntir. En án íslenzkina bókmennta væri engin íslenzk menning. Og væri mú nokkur íslenzk þjóð, nokkurt íslenzkt ríki, án íslenzkrar menn ingar? Auðvitað eiga fslendingar þjóð emi sitt og sjálfstæði fleiru að þakka en íslenzkri memningu, og menningin á styrk sinn að þakka fleiru en bókmenntum og rithöf- undum. En þáttur bókmennta og irithöfunda í sögu og örlögum ís- lendinga er svo mikill, að áherzlu verður að leggja á hann. Og hann verður aldrei fullþakkaður. Á þessari stundu- langar mig til þess að segja fáein orð um rithöfundinn og þjóðfélagið. Mig langar til þess að láta í ljós eina skoðun í því sambandi. Hún er sú, að afstaða rithöfunda og þjóð félags hvors til annars eigi að vera jákvæð. Hvað felst í þessu? Vandalítið er að segja, hvað í því felst, að aístaða þjóðfélags til rithöfunda eigi að vera já- kvæð. í því feist, að opinberir aðilar eigi að tryggja rithöfund- um andlegt frelsi og styðja þá til starfa með ýmsum hætti. Og í því felst, að almenningur eigi að kunna að meta gildi bók- mennta og störf rithofunda. Andlegt frelsi esr forsenda þess, að góðar bókmenmtir eflist. Schill er sagði að vísu, að fegurstu draumana um frelsi hefði menn dreymt í fangelsi. En góðar bók- menntiir þrífast ekki til langframa í fangelsum. Opinberir aðilar eiga að styrkja rithöfunda með ýmsum hætti. Hins vegar hefur verið sagt, að fyrir rithöfund hljóti það að vera harmleikur að vera dáður vegna þess, að hann er misskilinn. f þessu felst, að rithöfund getur ekki gilt einu, fyrir hvað hann hlýtur stuðn- ing. Þar kemur sammvizka hans til skjalanna. Ríkisvald á ekki að styðja rithöfunda vegna skoð- ana þeirra, ekki vegna þess, hvað þeir skrifa, heldur vegna þess, að þeir skrifa. Eg veit, að eitt helzta umræðu- efmi þessa þings veirða tillögur þær, sem þegar hafa verið birt- ar umm ýmiss konar aukinn styrk við íslenzka rithöfunda. Ég hef ekki umboð til þess á þessari stundu að láta í ljós afstöðu rík- isstjómarinnar til þessara hug- mynda, í heild eða einstökum at- riðum. Þá skoðun mína langar mig þó til þess að láta í ljós, að ég tel það mjög athyglisverða hug mynd, að almenningsbókasöfn- um verði gert kleift að kaupa tiltekinn eintakafjölda allra þeirra bóka, sem gefnar em út, eftir félaga - Rithöfundasambands ins. Slík ráðstöfun væri dæmi um jákvæða afstöðu þjóðfélags- ins til mithöfunda. En hvað felst í því, að af- staða rithöfundar til þjóðfélags ins sé jákvæð? Kannski er bezt að segja fyrst, hvað felst ekki i því. í því felst ekki, að rithöfundar eigi að lof- syngja þjóðfélagð, — ekki að hann eigi' að segja já við öllu, sem hann heyrir, eða er að ger- ast. Sagt hefur verið, að sann- ir rithöfundair séu sammvizkubit mannkynsins. En ef rithöfund- ur eir trúr sjálfum sér, þegar hann segir eitthvað, — ef hann skrifar það, sem hann skrifar, af einlægri áist eða réttmætu hatri, — ef verk hans beira vitni um Framhald á bls. 13 Dr. Gylfi Þ. Gíslason. Mólíð er undir ykkar vernd Avarp Hannesar Kr. Davíðssonar, formanns Bandalags ísl. listamanna ÉG kejn hiéir oig f!l|yit yíklkiur Ikiveðljiur frá Biainldiafialgli ístenizlkra iliistiaimiaininia. Vilð flytá'Ulm ykbluir þá ósfc, aið sitönf rithöliluinidalþilnigsins mieigi bera góéSain ávöxit, að þdmigiið verðd elkkli alðleiilnis ti)l þesg að velkjia aitlhyigli saimlbioirglaffiaininia á orétt'l'átri réttömdia- og tajiamalbiair- áltl'.lu riltlhiöifluinidla, hleildlur veirlð'i þalð eiininliig tffl þes3 -aið aiulka pier- sóraufiieg teingsll ykl.íiar og Æéffiags- legia saimlhieldlniL 9eim ftorsieta BatnidiaJiagsiiins (fiLmmsit miér igjwtit efð fiininia hiviemsiu ætllia m(á að diuigd. í þjióðlféliaigi niúltiimlainis er elkfk- ur hstiaimlöininium öillliuim walu/ðlsyin að atamidla saimiam, eíklki aðleiilns til vairmiar dlaglieigiuim 'haigsmiulniuim dklkar helildlur ekuniig og þó fmemi- ur itliil varðivedzHu og 'fram(þirióium- 'ar liigta oklbar og þar rrueð miemin- inigiair saimiféiiaigisiinis. Vilð Ihlö'fuim séð, iað í himinli sivo- toöillulðlu hlaglsýnlu slkynseimli'svier- ödld viiðlslkiipta og taéklnli er etklki sflaimrtst við að hrinidia miömmium triíl áráisiar hveirjlum 'giegm öiðnum og jiaffinivel hefflium þjóðluim er att siamian 'tlill dlefflnia, sem aðrir dtjóirmia og haiginiaisit á. Þagar svo er toomiið er þýó'ð olklkair þöirif aið hílýðla á Iriisitamtenin dírnia, em þedma það hJiuiiisfidiptið að lieáiðia ag igæta lHfissaninOjeáfkamis. Þegar váið niú tfyllkjluim llilðfi. til alð fnamiflyligijia þeiim (krölflulm, að viið fáum þær aðbfcæðlur, að idkk- «r veitist sæmiilieg laiuin fyrir stönf oklkar, skyluim wið tum ieið vema á verði, þwí m/ömglum mium hoiðið sitrtlhvað, sem ikiatnm að giepjia frá hrimmi einliæigu og hlefflu iðlkum liisitiarinmar. Þar miuin ef tiiil vilH miesit reymit við ytok- «r ritlhöflumidiania, því eingim iist- 'grein á jlalfn auðveiida 'ieið tffl viituinidlar miargma og þólkimieminlt- irniar, þar sem það nlO'tið það till tjámáingar iist ylkfcar, sem liggluir í hvera mianinis miumnri, mióðlur- málið. Mádiið miarlkar miemniiniguina, þessulm sanmrilndlulm 'fyilgir mrilkill férialgsliag ábyrgð, sem þið rliithiölf- 'unidlar verðiið að dísa umidiir sam- timliis þvtí að iðlka liisit yfclkar hneiima og tæra. Þvfi miáíiið er •uinid'ir yfclkar veirnid öðinum tfiremn- ur. Og mieð þá óisík í brjióstli að hvort seim þið tjáiið iiisit yfclkar í huinidlniu eða óhuinidlruu málii, þá verði hún sjiálllf ætlfð tflrjjlárisi, ármia ég þimgi ísienzlkra rithöifiuinidia heiilllla í stíörifluim. / / Geir Hallgrímssom. Rithöfundor verði beinir og virkir aðilar í menning- arlífi borgarinnar Ávarp Ceirs Hallgrímssonar, borgarstjóra ENGIN listgrein á sér dýpri ræt- ur á íslandi en ritlistin. Við enga listgrein standa íslendingar í mieiri þakkarskuld en þá list og þá, sem hana hafa stundað, allt írá hinum ókunnu höfundum fomritanna og til þeirra, sem startfa rnieðal okkar í dag. Þrátt fyrir þetta hefur þó staða höfundarins verið æði óljós íhug um fólks. Sannleikurinm er sá, að löngum hefur það tæpast ver ið viðurkennt, að höfundurinn hefði nokkra stöðu sem slíkur. Hann átti að stunda sitt starf sem bóndi eða skrifstofumaður, verkamaður eða kennari, og síð an föndra við skáldskap í frí- stundum BÍnum Þannig hefur það einnig verið lengst af fram á þessa daga. Menn hafa ort „sér til hugarhægðar ,en hvorki sér til lofs né frægðar." Fáir eru jafn dæmigerðir um þetta og skáldbóndinn í Vestur- heimi, Stephan G. Stephansson, eimis og fraim fcemiur hjá dr. Sig- untði NardiaL Stepham G. varð oft lega að vinna svikalaust frá 6 að morgni til kl. 9 og 10 að kvöldi við búskapinn. Honum var að vísu ekki mjög gjarnt að kvarta, en í einu bréfa sinna kemst hann svo að orði: „ . . . svona er þá mín andlega ævi, aldrei tóm- stundir, bara andvökur og hjá- verk, sem eins og allt gerir sér að dkyldju að fipa fyrir“. Og eirniu sinni segir hann hálffeginn: „Ég meiddi mig ögn og var frá verk- um, þá gafst mér tími“. Step- han G. og margir aðrir íslenzk- ir skáldbræður hans létu ekki „baslið smækka sig“. Það hlýt- ur að vekja aðdáun og um leið furðu, hve mikil afrek á bók- menntasviðinu slíkir menn hafa látið eftir sig. En ég hef sennilega ekki ver ið beðinrn að ávarpa rithöfunda þing til þess að segja ykkurþetta, sem þið tounmiið mun betiur sfcil á en ég. Til þess mun vera ætl- azt, að ég segi eitthvað um af- stöðu borgarinnar, yfirvalda og borgarbúa til bókmennta, rithöf- unda og samtaka þeinra. Myndun borga og vaxiandi verkaskipting eiga samleið og engum blöðum er um það að fletta, að vaxandi verkaskipting er talin hagkvæm í fjölbýli, sem þó er ekki meira en raun ber vitni um í Reykjavík. Því virð- ist ekki óeðlilegt að ætla, að rithöfundar eins og aðrir mjóti sín í senn foetur og leggi öðr- um meira til, ef þeir geta eins og aðrir helgað sig starfi sínu heilir og óskiptii Rithöfundar eiga líka sérstöku hlutverki að gegna á slíkumtím um þjóðlífsbreytinga sem bygg- ing Reykjavíku.i' ber vitni um. Yfir því hefur verið kvartað, að borgarmenning væri hér ekki full mótuð. Það er vafalaust rétt og í vissum skilningi vona ég jafm- vel, að borgarmenning verði hér aldrei svo fastmótuð, að sífelld nýsköpun eigi sér ekki ávallt stað, en í því sköpunarstarfi verða einmitt rithöfundar að láta sitt iað mörkum. Nábýlið krefst þess, að borg- ambúiinín geri sér fair um a@ sfcillja sjálfan sig og nágranna sína. Reykvíkingurinn þarf að finna Framhald á bls. 20 Hannes Kr. Davíðsson. mljiöig r'ilfchiöllluinidlar Ihialfla ó rtimdlam- tflötrmiuim áriuim og í æ rífcJairii miæli Vaflldliið' þeiim mlöinlnluim vomlbrlilglð'- ruim, isieim Mló Ihlulgluir í Ibrtjlólsiti, þelgiar fléttlaigisnieig sumidlriuinlg 'dirléilflðli Ikriölftiuimi yfcfklair. Sialmieilniuðluim mlulni yfklkluir tafkaist 'alð fcloimla mðtlt- inidiamláDlulm yfkfkiair I Ihfölfb og itlil þesis teigiið þfilð vtea (þiá alðötioið attfia, sieim vilð ifléfBafgfair yfcfkiar í hiamidlpfllalgámiu igetunn flláfttiO í té og

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.