Morgunblaðið - 27.01.1970, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. JANÚAR 1970
7

Sem Charon fyrr við fljótið Styx
hann ferjar daga og nætur
Frásögn Hallgríms Jónassonar
kennara um Jón Ósmann
í Árbók Ferðafélags íslands árið 1964, er skemmtileg frásögn hins
kunna Ferðafélagsmanns, Hallgríms Jónassonar kennara um Jón
Ósmann, kraftamann og ferjumann, og til að minna á hið þarfa
félag og ágæta, Ferðafélagiö, leyfum við okkur að birta megnið
af þessari frásögn, og fer hún hér á eftir. — Fr.S.
ina af hjörunum og láta aftur
á króka án þess að setja ha-na
niður á milli. Hurðin var geysi-
stór og þykk, úr eik og mjög
járnslegin., og léku þetta ekki
nema efldustu menn, Drengur-
inn frá Utanverðunesi vildi og
freista þessa leiks. Tók hann
hina miklu hurð, þar hana létti-
lega i hálfbeinum örmum allt
umhverfis kirkjuna og setti síð-
an á hjarir, án þess að hún
naemi nokkurn tíma við jörð.
Annars var þessu jötun-
vaxna, góðlynda heljarmenni
ekkert fjær skapi en halda á
loft afli sínu eða svaðilförum.
En okkur unglingunum, sem
fenigum færi á að sjá Jón og
lög voru ótrygg. En erfiður
starfi var það og ekki hættu-
laus, einkum er jakaburður var
mikill í ósn.um og náttmyrkur
á. En hvernig sem á stóð, kom
Jón Ósmaon öllum til lands heii
um, sem stigu um borð í ferju
hans eða bát. Með aðdáanlegri
fimi vatt hann prammanum
innan um og á milli hröngl-
andi jakabáknanna, stjakaði
sér fram eða reri tröllefldum
áratökum.
„Sem Charon fyrr við fljótið
Styx
hann ferjar daga og nætur“.
Svo kvað kunningi hans eitt
sinn m. a. En len.gra náði sú
samlíking ekki. Bóndinn 1 Utan
verðunesi ferjaði ekki „sál-
ir framUðinna" um ósinn né
kallaði fast eftir ferjugjaldinu
eins og hinn ímyndaði forn-
gríski stéttarbróðir hans. Hann
var allra manna gjafmildastur
og örastur á greiða við aðra.
Og þótt ha.nn byggi búi í Nesi,

Sá maður, sem lengst gegndi
ferjumannsstarfinu við Vestur-
ósinn á Héraðsvötnum og lang-
kunnastur varð allra slíkra
manna í Ska.gafirði, var erfið-
inu og hættum vaxinn. Hann
hét Jón Magnússon frá Utan-
verðunesi, kallaður Jón Ós-
mann venjulegast hin síðari ár.
Það viðurnefni hafði hann sjálf
ur valið sér.
Tvímælalaust var Jón sá
kraftalegasti íslendingur, sem
ég hef séð, enda þekki ég eng-
an, er þýtt hefði að þreyta við
hann afl. Hann var með hæstu
mönnum, herðarnar fádæma-
miklar og vöxturinn allur af-
burðafagur og samræmdur. Jón
bar ljósrautt alskegg, andlits-
svipurinn greindarlegur og
einkar góðmannlegur. Kátur var
Jón og gamansamur og hafði
yndi af ljóðum, ekki sízt lausa-
vísum, og orti nokkuð sjálfur.
Ekki voru orðtæki Jóns síður
einkennandi en vöxtur hahs og
útlit. Drykkjumaður var hann
nokkur um langt skeið. Kallaði
hann vínið skudda og þá, sem
þess neyttu, skuddadrengi.
Þóttu honum þeir sýruu betri en
aðrir. Þó sá sjaldan á honum,
því að slíkur heljarskrokkur
þoldi hverjum manni betur.
Skömmu eftir 1890 var fyrst
smíðuð dragferja á ósinn, og
tók Jón við ferjumannsstarfinu
af föður sinum. Hélt hann löng-
um til í byrgi, er hlaðið var
úr grjóti undir strandhamri við
sjóinn stutt ofan við flæðarmál,
miUi þess, er ferja þurfti, en í
þvi starfi varð oft að standa
nætur sem daga, einkum í ull-
ar- og ha.ustkauptíð. Bækistöð _________ ___________
sína nefndi Jón Furðustrandir, Jón Magnússon Ósmann, ferjumaður við Vesturósinn
en ferjuna Botnu. Var oft gest-
kvæmt í byrginu og vel veitt,
því að greiðasemi ferjumanns
var fágæt um allt, sem gestum
hans gat orðið til gagns og
gleði.
Veiðimaður var Ósmann með
afbrigðum, einkum skytta. Átti
hamn vopn það, sem naumast
var við annarra hæfi. Það var
haglabyssa, afar stór og þung.
Skaut hann með henni seli.
Ekki var heiglum hent að halda
hen.ni í „sigti“. Eitt sinn, er Jón
var á selaiveiðum uppi undir
Sauðárkróki, lá erlent herskip
þar skammt undan lamdi. Flaut
bátur hans rétt við skipið, og
varð skipverjum starsýnt á
veiðimanninn og vopn hans.
Fékk skipstjóri Ósmann upp á
þiljur með byssuna og mæltist
til þess, að hanm sýndi skot-
fimi sína. Jón hóf byssuna til
hæfis, en skipstjóri lagði gull-
pening ofan á hlaupið. Svo vel
vel hélt skotmaður vopninu,
að peningurinn hreyfðist ekki
við skotið, og ekki missti hann
marks. Þá ha-nn síðan pening-
inn að gjöf.
Eitt sinn skaut Jón á geysi-
stóran sel á skeri þar við nes-
ið, óð síðan út til skersins, tók
vun hreifa selsins og hugðist
draga í land. Reis þá „kobbi"
úr læginu, hófst upp á aftur-
hreifana og læsti kjaftinum
framan í brjóst Ósmanns, eins
og tennur tóku. En það varð til
happs, að Jón bar þykkan ull-
artrefil um hálsinn, og vöðlað-
ist hann upp í gin selsins. Jón
greip sæbúann hryggspennu
báðum höndum, en hált var í
þanginu, og ultu báðir í þess-
um fangbrögðum út af sker-
og á kaf. „En þegar
á Héraðs-
völnum.
okkur skaut upp,“ sagði Jón,
er um þetta va.r rætt, „sló ég
hann í höfuðið. Og þá sló ég
fast,“ bætti hann við. Hefur svo
efalaust verið, þvi að selimm
rotaði Jón tU dauðs með hneí-
anum.
Annað skipti, er Jón var
staddur heima á Hólum, þá
sextán eða sautján ára ungling-
ur, var það aflraun hraustustu
manna að taka dómkirkjuhurð-
bústað hans og starfshætti, varð
það allt ógleymanlegt. Hið dul-
arfulla nafn: Furðustrandir —
undir brúnahvössum klettum
við síþungan n.ið stra.ndöldunn-
ar og ósinn, djúpan, viðsjálan,
margra manna gröf, og svo
þessi eimemnilegi, afrenndi in
búi, — allt hjálpaðist til að slá
ein.hverjum ævintýraþrungnum,
en geigvænlegum töfra.blœ yfir
þennan langrómaðasta íerða-
mannaáfanga í Skagafirði.
Dag nokkurn, er Jón Ós-
mann var sem oftar staddur í
byrgi sínu, sá hann ríðandi
mann koma vestan sandinn að
ósnum. Var það sveitumgi ferju
manns, en lítill vinur. Jón bjóst
þegar að stíga á ferju sína og
sækja mann og hest. En er ferða
maðurinm kom að ósnum,
keyrði hann hestinn þegar út í
og á kafasund. Gesturinn var
auðsjáanlega drukkinn. Þá er
þeir förunautar komu úr fyreta
kafinu, greip hesturinn sundið
austur um ósinn. Kvika var
nokkur, og varð klárnum sumd-
ið erfitt, þótt stólpa.gripur
væri. En það, sem verst var og
hættulegast, vax það tiltæki hins
ölvaða manns að kippa hest-
imum í kaf hvað eftir annað.
Þá er maður og hestur steypt
ust í ósinn, snaraðist Jón eld-
hratt upp úr ferjunni, hljóp
að pramma þar í fjörunni, hratt
fram og settist undir ára.r og
reri jötumtökum þangað, sem
hestur og maður svámu í hálfu
kafi. Um leið og pramminn
renndi að þeim, þreif Jón eld-
snöggu taki í hinm sökkvandi
mann og svipti honum leiftur-
hratt inn í bátimn. Lá ha.nn þar
sem dauður væri. Því næst náði
Jón í tauma hestsins og reri
síðan til lands. — Þetta sagði
mér sjónarvottur að atburðin-
um.
Á haustin, áður en ísar lögð-
ust að, var ferjan dregin i naust
og ekki sett fram á ný, fyrr
en Vötnin höfðu rutt sig að
vori Þá ferjaði Jón á pramma
og reri milli landa, meðan ísa-
GAMALT
OG
GOTT
undi hamm naumast anna-rs stað-
ar en vestur við Vötnin. Og
þar, sem hann hafði svo lengi
og giftusamlega starfað að því
að fiytja aðra um hið skoluga
fljót og alloft borgið mönnum
frá slysum og bana, — lauk
hann sjálfur ævi sinni 21. apríl
1914. Við ósinn háði hann mikla
baráttu, oft við tryliltar höfuð-
skepnur vatns og vinda, við lít-
il laun, en mikinn orðstír, dáð-
ur fyrir hreysti og karl-
men.nsku, en ekki síður virtur
og metinn vegna mamnkosta
sinna og hjartala.gs.
Jón var sjálfur hagmæltur.
Eitt skipti á leið austur um ós-
inn var þessi vísa kveðin, ég
hygg aí honum:
Breiðum sandi Borgar frá
bráðum landi fer að ná.
Furðustrandir finna má
fyrir handan ósinn blá.
í niðurlagi eftirmælavísna, er
Rögnvaldur Björnsson í Rétt-
arholti orti eftir dauða Jóns,
segir hann m.a.:
Af öllu því, sem að hér flyzt,
engin merki bar hann,
því að bæði innst og yzt
islendingur var hann.
Nú er löngu komin brú á ós-
inn, sem áður hefur verið sagt,
ferjan ekki lengur sjáanleg,
byrgið horfið, öll merki ferju-
mannsins og starfs hans afnum-
in, — aðeins eftir gamlar sög-
ur og minningar, bundnar við
sérkennilegan afburðamann og
einn skapaþyngsta farartálma
á alfaraleið í Skagafirði.
BARNARÚM Bamarimlarúm með ulbr- dýrru, verð kr. 1.950. Póst- sendum Búslóð, húsgagnaverzíun við Nóatún. Sírmi 18520. STÝRIMAÐUR ÖSKAST á 180 tonna Knu- og neta- bát, sem raer frá Keflavík. Símar 34349 og 30505.
LITSKERMAR á sjórrvarpstæki komnir aft- ur. Búslóð, húsgagnaverzhin við Nóatún. Sími 18520. KEFLAVlK — SUÐURNES Aðalver sér um fundicta og veiziuinar fyrir ykkur. Uppt. i síma 1516.
SKATTFRAMTÖL reikmingsuppgjör. Guðm. Benediktsson, Kársnesbraut 113, sími 41053. KEFLAVlK Kjötiðnaða rmaðuir óskar eft- ir herbergi í 2—3 máraiði. Góð umgengini Uppl. í s'nna 2411, Keftevfk. BATUR til sölu Til söiu ec 26 tonna bátinr í góðu standi. Allac nánemi upptýsingec i síma 4684, — Skageströnd. SKATTFRAMTÖL verð kir. 500.00 til 1.000.00. Bréfaskriftic og kærur irtni- faJdatr. Eftirlit með álagn- ingtu Sími 41509.
GOTT FORSTOFUHERBERGI tW leigu í Vogunum. Uppi. i síma 33304.
MJÚG VANDAÐUR og faMegur pel® með tízku- sniði til söiu. Tækifærrsverð. Sími 19896.

GOTT FORSTOFUHERBERGI í Hlíðunuim til leigu. Alger regl'usemii áskilin. Uppl. í síma 17446. „BURNS" bassi og bassamagnari, einn ig góður fyrir orgel til sölu strax. Sefst ódýrt. Uppl. í sima 15986 miBi k)(. 6—8 e.h.
FRAMT ALSAÐSTOÐ Húsbyggingaskýrslur og rekstursreikmingair smærri fyrirtækja. — Fasteignasalan Hús og eignir, Bankastræti 6, smti'Í 16637. ER KAUPANDI að Mercedes Benz bodyi, árg. '57—'64. Uppt. i síma 92-1785 eftic kl. 20.
HJÓN ÓSKA EFTIR 2ja—3ja herb. fbúð, helzt i Kleppsholtinu. Uppl. i sfma 17753 eftir kl. 2 eftir hádegi i dag. SKATTFRAMTÖL Hafsteinn Hafsteinsson héraðsdómsfögmaður Bankastræti 11, símar 25325, 25425. Viðta(stímii eftir hó- degL
VÖNDUÐ 5 HERB. IBUÐ til sölu millifiðateust, eða i skiptum fynir góða þriggija hert>. fbúð. Svair merkt: „8856'' sendist afgr. Mbt. fyrir 30. janúac. Bezt að auglýsa í Morgunblaðinu
Spennujafnarar
fyrir sjónvarpstæki.
Póstsendum.
EINANCRUNARGLER
Mlkil verðlœkkun
ef samið er strax
Stuttur afgreiðslutimi
10 ÁRA ÁBYRGÐ.
Leitið tilboða.
Fyrirliggjandi:
RÚÐUGLER
4-5-6 mm.
Einkaumboð:
HANNES
ÞORSTEINSSON,
heildverzlur:,
Slmi 2-44-55.
BOUSSOIS
INSULATING GLASS