Morgunblaðið - 21.02.1970, Side 8

8
MOROUNIBLAÐH), LAUGARDAGUR 21. FEBR/ÚAR 1»70
Kalráðstefnan:
Þörf á auknum kalrannsóknum
KALRAÐSTEFNA var haldiin í
Reykjavík daigaiua 16. til 19.
febrúar. Ýmislegt miarfcvert fcom
þar fraim, og hefur ráðstefnain
tsemit frá sér fréttaitilkynningu.
f»ar kemur fraim að ve'ðurfars-
sveiflur eru þær sömiu yfir allt
landið, þó kókuun verði jafnan
miest í nyrztu hérulðuinum.. í stór-
uim dráttuim fylgjast árstíðirnar
að í hitasveiflum, ef tekið er
mieðaltal margra ára. Af 124 ára
hitamæliinguim í Styfckiishólmi
bemur fram að tímabilið frá
1853 til 1892 hefur verið jafn-
fcaldast. Þá bomu einstöík mjög
köld ár. Knldiimn síðustu 4 ár
hiefur verið sambærilegur við
þetta tímabil, en merkja má
fcólnunina frá 1961.
Síðan segir í fréttatilkyrnmg-
uinni:
skilninigi hófst um síðustu alda-
mót, hafa fylgzt að kuldaár og
áföll í rækitunimmi. I>ar má nefna
áriin 1918—1920, 1949—1952 o.g
síðan 1961. Af annálum og heim-
ildum frá fyrri öldium fcernur
fram, aíð kal og sprettuleyisi hef-
ur hrjáð búskapinn frá fyrstu
tíð.
Allar lifandi verur eru háðar
hitastigi og geta beðáð tjón af
snöggum hitabreytingum, þannig
hefur jafnvel hinn imnlendi
gróður stöðugrt orði'ð fyrir áföll-
um af völdum harðiinda. Hitt er
svo ljóst, að nútíma ræfctunar-
búsbapur er á margain háitt við-
bvæmari en sá sem áJður var rek
inn, m.a. vegmia þess að stöðugt
er leitað eftir vaxtarmeiri gras-
tegundum og þær örvaðar til
meiri spretbu með áburðargjöf.
Slílkt verður ætíð á fcoetnað þols
plöntunmar. Auk þessa hefur
ræfctuniin að nokfcru færzt út á
latoari landssvæði mieð tilliti til
jarðvegs og annarra vaxtar-
fcjara. Beztu túmstæðin voru
fyrst tekin til ræktuimar.
Ahrif hitafars á búsæld al-
mennt eru mjög greinileg. Hey-
fengur af hverjum ha, lands
fylgir ekki aðeiins meðalhita
vaxtartímans heldur má einnig
fiinma samband á milli meðalhita
ársinis og heildarheyfenigs lands-
mianmia. Áætla má, að hann rými
um 1’5—20% við hverja eima
gráðu, sem niieðalhitin lækkar.
Ektoi virtiist samband á milli
hita haustmánaðamina og fcals.
Miklar frosthörfcur yfir vetrar-
Settur
forstjóri
Trygginga-
stofnunarinnar
GUNNAR Möller, formaður
Tryggingaráðs Tryggingastofnun
ar ríkisins, hefur verið settur
forstjóri Tryggingastofnunarinn
ar, þar til skipað hefur verið í
embætltið. Tetour Gurnnar við af
Sverri Þorbjörnssyni, sem lézt
fyrir skömmu. Gunnar er fram-
kvæmdastjóri Sj úkrasamlags
Reykjavíkur.
mánúðd geta án efa valdið fcali.
Langvarandi svellalög á túniun-
um hafa reynzt mjög stoaöleg.
Vorið er þó sá tími, sem miest
áistæða er að bafa í huga, þegar
leiitað er veðurfarsorsafca fyrir
fcalL I ljós hefur komið, að sam-
an fara vor með lágu hitaimaigni
og fcalár. Áberandi er að áföll
eftir fyrstu vorhlákur eru mjög
afdrifarík.
Á ráðstefnunni var skýrt frá
fjölda tilrauna og ramnsókna,
sem beimt eða óbeint var ætlað
að varpa ljósd á toalvamdamálið,
aiuk ýmiiissa athugana og reynslu,
sem ednmiig má draga ályfctanir
af í þessu samibamdi. Jafnframit
var vitruað til erlendra tílrauna
og vitneSkju um toal og þær
bomiar saman við það, sem hér
er bezt vi/tað.
fangsefni, sem tekin voru til rrut-ð
ferðar og af þeiim dreigmiar éilykt-
aniir, er orðið gætu til leiðbein-
imiga. Áður hefur verið bent á
áhrif veðurfarstins í stórum drátt
uim, em það hefur auto þess miis-
miuinanidi staðbumdin áhrif. Lega
lamdsdmis gagnvart snjóa- og
svellalögum, hvernig sólar nýt-
ur og skjóls gæti skipt hér rnáli,
og verður eftir föngum alð tatoa
það til greima við val á landi til
ræktumar.
Að öðru jöfnu er mýrar- og
leirjarðvagi hættara við toali en
öðrum jiarðvagsgerðum, svo sem
valllendis- eða sandjarðvegi.
Halli og yfirborð landsiins ræður
þó oft úrslitum. Marflötu landi
hættir ætíð vi'ð toali. Mikilvægt
er að ganga þanniig frá nýrækt-
um, að etoki siltji á þeim vain.
Tatoa ber rniður skurðbaktoa,
gera vatnsrásdr fram úr dældum
og kífa flatt mýrlemdi og jafn-
vel þurrlendi.
Mörg rök hmiíga að því, að
ófullnæigjanidi framfærsla auki á
kialhættu. Því ber að þurrka
land sem bezt og halda við fram
rseslutoerfum.
Aðferðir við jarðviinnslu ber
að velja eftir aðstséðium. Bent
var á mikilvægt atriðd þeiss að
stuðla að heppilegri gerð jarð-
vegsinis. Niðurstöður sýndiu, að
jarðvegssýnd úr kölnum jarðvegi
höfðu bæði miinnia loft og heild-
arholurými en sýni úr ókalinni
jödð. Ofvinnsla, svo sem enidur-
tekin tæting, ofþjöppun véla og
troðnimgur gripa stiuðlar að ó-
hagstæðari jarðvagsgerð og leið-
ir til kals. Bent var á mikilvægi
þesis fyrir toalþol plantnanna, að
efnaástand jarðvegsdns væri í
sem beztu samræmi við næriing-
surþörf þeirra.
Lionsmenn
selja blóm
Akureyri, 20. febrúar.
FÉLAGAR í Liona-tolúbbi Akur-
eyrar munu heimsækja Atour-
eyringá á sunnudagsmiorguindnn
— fconudag — og bjóða þeim
blóm til sölu. Ágóðinn af blóma-
söluinni mun rennia til ýmiss kon
a<r líknar- og menninganmála.
— Sv. P.
Áburðarleiðbeiningar þurfa að
byggjaist á Tannisóknum á stað-
bundnum kjörum. 1 tilraun kom
í ljós ,að kal fór mjög eftir
ábuTðarskiöinmtum, og t.d. kól
mest við minnstu og mestu
Skaimmta af toöfnuinarefni. Bins
var sýnt fram á senndleg álhrif
steinefnagjafar á toalþol gróðurs-
ins. Miða þarf áburð jafnlt við
þol jurtaimma sem uppskierumiaign.
Rædd voru námar áhrif sýru-
stigs, kaltomaigns og ammarra
steinefna. Bent var á að álburð-
artímá gæti haft áflhrif á kal-
hættu.
Bðli og áistamid gróðursins þarf
að hæfa staðbundnum kjörum.
um og stofnum sáðgrasa, sem
Leitað hefur verið eftir teigund-
sameina afrakistur og þol. Hing-
að til hiefur sáðraétotun byggzt á
um, sem beztir hafa reynzt hér-
lendis í tilraunum og rætotun.
Vomiir standa tiil að í náinni
framtíð verði völ á fræi af imn-
lendium uppruna, þar sem nú er
í framræktun erlendiis nckkurt
úrval íslenzkra stofna. Velja
þarf tegundir og blöndur eftir
aðstæðum og fyrirhuigaðri notk-
um ræktarinnar. Bent var á áhrif
sáðtiimia og þrodkastigs jurtamna
á kialþol þeirra. Áhrif sláttar og
beiitar á ástamd gróðursins og
þol geta veriö afdrifarífc. Nauð-
synlegt er að hlífa túnunum við
mikilli hauistbeit ag seinum
slætti. Hartoaleg vorbeit er efcki
síður stoaðleg, eldri tún þola áð
jafmaði betur beit en þau yngri.
Mikilvægt er að beina beitimni á
það land, sem m/est kalþol hief-
ur.
Bent var á nauðsyn þess, að
gróðuriinn væri í jafnvægi við
jarðvegimn og aðrar lífverur
hans, örverur og smádýralíf,
svo og á samtoeppnd nytjajurta
og illgresis.
Augljóst er að tryggja verð-
ur betur öryggi rætotuinarinnar
og fóðurverkumiarinmar í landinu.
Því verða bændur einniig að miða
búskaiparhætti sámia við harð-
indatíma. Þá verðúr að ætla
medra ræktað laind til að fram-
fleyta hverri búfjáreiniinigu, en í
góðæri. Jafnframt þurfa menn
að vera við því búmiir að grípa
til ræktunar einærra jurta í
verulegum mæli, til að verjast
tímabundnum fóðurskorti í
verstu árum. Grænfóðurrækitun,
samfara aUkinni votheysgerð
eru búskaparhættir, sem létta
mörgu því af fjölæru ræktun-
inini, sem eykur kalhættuina.
Það tjón, sem bóndinn verð-
ur fyrir, er tún hans keiiur, er
ekiki aðeirns fólgið í uppstoeru-
tápi það ár og oftt þau næstu,
heldur einnig í auknum útgjöld-
um og erfiði við nýtingu léiegr-
ar uppstoeru, við aðra fóðuröfl-
un og við endurvinmslu lamids-
ins.
Fyrir landbúnaðinn og þjóðar-
búið í heild er tjónið einmig
mjög tilfinnaniegt og toernur
m.a. fram í aufcnum gjaldeyris-
þörfum fyrir innfluittum fðður-
bæti, til að vega á móti uipp-
staerutjóninu. Tjón þetta hefur á
unidanfömum kalárum rnáitt
meta á hiundruð milljóna króna.
ÞÖRF FYRIR AUKNAR
RANNSÓKNIR
Kalrammsóknir í viðum skiin-
inigi snerta flest svið jarðrækit-
arramnsókna, en hagtovæmt er
að skiljia á milii tveggja höfuð-
aðferða:
a) Almenniar ræktumartil-
raunir á gróðurlendi, svo sem
mismiuinandi aðferðir og mieð
ferð á ræktumdmini, skiuiu vera
dreifðar um landið en eðlilegt er
að þær séu eintoum framkivæmd
ar á helztu kalhiættuisvæðunum.
Þessu fylgdu og víðtætaari ramn-
sóknir á bústaaparháttum og kal-
hættu.
b) Vinnustofutilraiumir, svo
sem frystdtilraumdr, pottaitilraun-
ir ag margs konar nákvæmar
lífeðlisfræðilegar rammisófaniir á
gróðri og efna- og eðlisramm-
sókndr á jarðvegi, verður að efla
á ramnsótonaistöð.
Áhrif veðurfars á gróður eru
ótvíræð. Því vir’ðist nauðsynleigt
að autaa sannsitarf veðurfræðiniga
og búvísindamianmia við ramn-
sóknir á þessu sviði, og fjölga
athiugumiarstöðum, þar sem fylgzt
er með veðurfari með tillitá til
rætotunarmála.
í ljós hefur toomið, að þörf er
fyrir stóraiutonar jiarðvegsranm-
sótondr hvað varðar efnaúmifaald
jiarðvegis, eðlisieiigimilieitoa hans og
jiarðvegslíf (ismiáverulífið).
Allmitoið hefur verið toanmiað
hver eru áhrif helztu nærimigar-
efna á gróður, hins veigar er lítið
vitað um annur nauðsiymleg efini,
svo sam snefiliefini og hver áhrif
þau geta hiaft á endimigu gróð-
ursinis. Hér blasa við óþrjótamdi
vertoefni, s.s. rann»ókn á sbeiin-
efinum og snefilefmuim, oig rann-
sótonir á huigsanleigum stoaðlegum
áhrifum ýmiisisa efirna. Fram-
tovæma þarf ramnsóknir á áhril-
um framræski á jar'ðveg og
gróður.
Eðliseiginleiitoar jarðvegs eru
svo til ótoaninaðir. Rannsóknir
þarf að auka á því sviði, s. s.
jiarðviinnslu og umferðar um
lamidiið, áhrif költouraar á jarð-
vegsbygigimigu og áhrifa mismmn-
andi gróðurs.
Litlar rannisókinir hafa verið
framtovæmdar, er bekuaist í þá
átt að toaminia jarðvegslíf og áhrif
þess á jarðveg og gró'ður. Því
þarf að autoa ranmisótonir á þessu
sviði.
An verulegis tiltoostnaðar eru
miklir möguleitoar þegar fyrir
hendi til að hafa stórauikin not
af þeim tilrauinum og ramnsókn-
um, sem verið er að vinmia að,
mieð aiufcinni gaigniasöfnun og
mælingum.
Undirsitaða góðrar ræktumar
eru uppskerumiklar og þolnar
góðurjurtir. Áramgursríkast er að
velja innlenida stofna og tegund-
ir eftir þessum eiginleitoum.
Laggja ber rítoa áherzlu á leit að
hentugum erlenduim fóðurjurt-
um fyrir hérlend veðurstoilyrði.
í kynibótastarfsiemiinni er þörf
á að siameina alla beztu og þýð-
ingarmieistu eiginleitoa planitn-
anma Einnig er nauðsynleigt að
stoapa hér aðstöðu til sitofnræikt-
urnar fræs til tryggingar öruiggu
útsiæöi ag aðstöðu til framræikt-
umiar erlendis. Einn miíkilvæg-
asti þátturinn í sambandi við
jurtakynbætur eru frostþols-
rainnsóknir. Hér þarf nú þegiar
að stoapa aðsitöðu til þessia, m.a.
með tækjiatoaupum. Sömu að-
stö'ðu og útbúmað má einniig nota
til anmarra lífeðlisranmisókna á
gróðrL
Nýtiing og meðferð gróðursinis
er veigamikið rannsótonaratriði í
saimibamidi við uppstaeru og etnd-
ingu túmia og beitilanda. Þess
vegna er nauðsynlegt að jarð-
rækt og búfjárrætot vimmi sam-
eiginlega að skipulagi ag lausn
rammsótona- og tilraiunaivertoefna
á þessu sviðL“
„Eftir a@ raéktun í nútíma- Nefna má eftirfarandi við- þeim erlenidu tegundum og stofn-
Kalskemmdir á túni.
Hjalti Elíasson:
BRIDGE
A G 9
V K 4
♦ G 10 8
7 6
* Á 7 6 4
N
V A
S
A Á D 10
8 7 6 53
V G 3 2
♦ Á
* 5
Suður spilar 4 spaða, Vestur
spilar út tígul fimmi, sexið úr
blindum, þristur frá Austri og
ásinn tók slaginn.
Það var í september 1965, að
haldið var Evrópumeiistaramót
í Ostend í Belgíu. Þá fékkheims
meistarinn Giorgio Belladonna
þetta til úrlauisnar. Hann sá vit-
anlega að spilið ynnist, ef hjarta
ásinn væri í vestri, eða spaða
fcóngurinm hjá austri.
Hættan var sú, að ef hjarta
væri spilað í öðrum slag, og
austur tæki kónginn með ásn-
um, að hann spilaði spaða.
Árangurinn yrði því að hann
gæfi 4 slagi 1 á spaða og 3 á
hjarta.
En meistarinn frá Rómaborg
fann leið til að vinna spilið ör-
ugglega.
Hann spilaði laufi, tók á ásinn,
og spilaði í þriðja slag litlu
hjarta frá blindum.
Óvenjuleg, en falleg öryggis-
leið.
Allt spilið var þannig:
A G 9
V K 4
+ G 10 8 7
6
* Á 7 6 4
A
V
♦
♦
2
Á 9 6 5
D 4 3 2
G 10 8 2
★
Þegar blaðið var prentað fyr-
ir viku, komst prentvillupúkinn
í þáttinn.
Verður hann því endurtekinn.
I.
A 754
V 8 6 3
♦ K D 10
5
* Á K 3
N
V A
S
A ÁK
G 6 3
V K 5 2
* Á G 3
* 6 5
Suður spilar 4 spaða. Vestur
spilar út lauf gosa. Asinn í blind
um á slaginn og austur lætur
sjöið. — Hvemig sfcal suður
spila?
IL
* Á D 3
V Á 9 5 2
4 G-3
A Á K D
G
N
V A
S
A 7 5 2
V 8 6
♦ ÁD 10
* 9-7 5
6 3
Suður spilar 3 grönd. Vestur
spilar út lauf tíu. Austur lætur
tvistinn og sagnhafi tekur á ás-
inn. — Hvernig á suðUr að
spila 3 grönd? — 2. en ef suður
er bjartsýnismaður, spilar hann
6 grönd. Hann spilar út tígul
gosa í öðrum slag og allir fylgja
lit, og síðan tigul þristur og enm
kemur lítill tígull frá vestrL —
Hvað viljið þið nú ráðleggja spil
aranum að gera?
(Sjá svör á bls. 21).