Morgunblaðið - 24.02.1970, Qupperneq 10

10
MORGUNBLA.ÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. FBBRÚAR 1070
Tækni og vísindi
* _______ ______
I umsjá Björns Rúrikssonar
meir en nokkru sinni sextíu
áirin þar á undan. Oft veldur
rykið í loftinu skýjamyndun
og úrkomu á sama hátt og silf
urj'oðíð', sem dmeiflt -er úr flliuig-
vélumn/ yfiir þunrtkasvæicKj, mynd.
ar rigningu. Að sjálfsögðu
myndi þá óhóflega víðfeðm
skýjahula aftur lækka hita-
stigið.
Lengi hefur verið vitað, að
hin brúna slikja sem umlyk-
ur borgirnar stafar af áhrif-
um sólarljóssins á útblásturs
reyk bílanna. Þetta efnasam-
band er afar ertandi lungum
manna og raskar jafnvægi
náttúrunnar umhverfis. Einn
ig eykur það ískristallamynd
un í loftinu.
Strókurinn aftur úr þot
unni hefur ekki síður áhrif á
veðiriiið: í kjöllfari hreyfl'ainna
sitja eftir í háloftunum kynstr
iin ölil aif CO2 vatnseifni oig öir-
smáum efnisögnum. Vísinda-
menn áætla að vegna síauk-
innar flugumferðar hafi skýja
hulan á Atlantshafsisvæðiinu
nú þegar aukizt um 5 til 10%.
Þar sem ský minnka yfir-
borðshita jarðar mjög áþreif-
anlega myndi nægja að yfir-
borð þeirra ykist um fimm
prósent úr 31 til þess að
skapa skilyrði lík og á ísöld.
Þyrfti þá ekki að sökum að
spyrja.
Að framansögðu má ætla að
erfitt sé að hrekja lokaorð
Dr. Aynsleys: „Höfuðatriðið
er að mannkynið horfist í
augu við vandamálið til að
forða því að frekari spilling
umhverfisins eigi sér stað.
Fyrst og fremst verður þetta
leyst með stöðugri árvekni,
bættri stjórn og endanlegri út
rýmingu mengunarvaldanna.
Þá og því aðeins verður
himni haldið heiðum á kom-
andi tímum.“
(Að mestu úr greinargerð frá
USIS)
Með því að beina hátíðni
raföldumerkjum á þennan
hátt í mjóan geisla fæst til
baka mun ákveðnara endur-
kast af því sem framundan
er. Rafáhrifum frá móttakara
tækisins er svo beint inn á
sjónvairpsskerm í stjórnklefa
vélarinnar og kemur þar
fram mynd af flugbrautinni
og viðsj árverðum hindrunum,
svo sem flugskýlum og flug-
stöðvarbyggingum.
Höfuðtilgangur með smíði
þessara tækja er sem fyrr seg
ir, að fullvissa áhöfn flugvéla
sem við slæm veðurskilyrði
koma inn til lendingar á
geislanum sem kallað er
(sjálfvirkt aðflug flugvéla
niður í vissa hæð) um að vél-
inni sé nákvæmlega og ör-
ugglega leiðbeint niður á flug
brautina.
(Heimild: Newsweeflc).

Fyrr en varir verða um-
hverfisvandamálin ein þau al
varlegustu og torleystustu
meðal okkar. Ofan á allt ann-
að hafa nú nýlega borizt frétt
ir um mengun vatns í grennd
við Hudson ána og um horf-
ur á því sama við Missisippi
vestur í Bandaríkjunum af
völdum úrgangskælivatns frá
kjamorkuverum á báðum
þessum stöðum.
Ljóst er, að mengun í and-
rúmslofti ógnar nú flestum
hlutum heims. Jafnvel þeir
sem byggja svæði sem venju-
legast teljast laus við mistur,
svo sem Klettafjöllin í Amer-
íku og Alparnir í Evrópu
geta nú ekki lengur leitt hjá
sér hættuna. Óhreina loftið
sem herjar á stórborgirnar og
Víðaer
umhverfi þeirra á vanda til
að flögra um og tekur þá
hvorki tillit til landamæra né
friðlýstra svæðia. Og þaið s«m
verra er. Það veldur ekki ein
göngu óþægindum, veikindum
og jafnvel dauða, heldur eru
ískyggDegar horfur á að það
valdi óheillavænlegum breyt
ingum á veðráttunni.
Nýlega birtist í brezka blað
inu New Scientist grein eftir
Dr. Eric Aynsley, efnaverk-
fræðing við tækniskóla Illin-
ois-ríkis í Ohicaigo. AymsLey
er viðriðinin mamgfháittiaiðar
rannsóknir á mengun and
rúmslofts í Bandaríkjunum. í
greininni skýrir hann einnig
frá niðurstöðum rannsókna
sem sýna aið lönd eins og
Hawai, langt frá iðjuvera-
svæðum meginlandanna og
Sviss, hálent land og fjöllótt,
eru langt frá því að vera ó-
Ibulit fyriir hættunnii. Veðr-
átta er höfuðrannsóknarefni
hans og hefur hann skýrt og
hluti kerfisins er ratsjáin,
kassalaga, hálfur annar
metri á breidd og tíu sentj-
metna þykk. Henmi er komið
fyrir neðst í flugvélarbúlknum
þannig að endar hennar vísa
út í veggina. Ólíkt skálarlög
uðu sendiloftneti ratsjár sem
sendir út breiðgeisla er dreif
ist í allar áttir og móttekur
síðan lítinn hluta þeirra aft
ur í formi endurkasts, sendir
hinn nýi ratar mjög grannan,
kraftmikinn geisla undir litlu
horni, þ.e. geisla sem dreifir
lítið úr sér.
Hrakar lifsskilyrðum á jarðarkringlunni?
pottur brotinn
skorinort varað við veð.urfars
breytingu.
Að sjálfsögðu er þekking
manna og hæfni til að hafa
áhrif á veðurfar mjög tak-
mörkuð enn sem komið er. Né
heldur er mikið vitað um hæg
fara uppbyggingu mengunar í
lofti. En einn góðan veður-
dag má vera að ekki verði
aíftuir snúið þega/r svo mdkið
af skaðleguim efnum hafa satfn
azt fyrrir í taftiinu að veðráltltu
bneytinig er óuimflýjanleg. Við
þessu varar Dr. Aynsley og
uppgötvun hans gefur fylli-
lega til kynna að veruleg
hætta sé á slíkri loftslags-
breytingu.
Menigjunin orsakast af ýms-
uim etfinium í loftlhjúpnium: Kol
tvísýringiuir ásaimit skyldum
efnium á etóran hliult að rniáli.
Leitgi hefur verið álitið
aið CO2 (koitvísýrinigur) gæti
valdið breytingum á loftslagi.
CO2 verðiur fil vi'ð brenmsl'u
á öllum efnum sem innihalda
feolefini, svo sem öilluim viðii,
bensíni og kolum. Á síðustu
70 árum hefur hlutfall kol-
tvísýringssameinda aukizt úr
290 í 330 á móti hverri milljón
annarra einda sem fyrir eru.
Næði fjöldinn 600 sameindum
myndi hitinn í lofthjúp jarð-
ar vaxa um eina og hálfa
gráðu. Hættan sem stafar af
koltvísýringnum í loftinu er
sú, að hann hefur áhrif á hita
jafnvægi þess, viðtöku hitans
að deginum og varmatapið að
nóttu til. Orka jarðarinnar á
að langmestu leyti rætur sín
ar að rekja til viðtöku sólar-
geislanna. Hitajafnvægi helzt
á þann hátt, að hluti geisla-
orkunnar endurkastast út í
geimiinin.. Bn CO2 hleypir geiSl
um sólarinnar í gegn niður á
yfirborðið og drekkur í sig
megnið af endurgeisluninni.
Að því er raminisóknir vest-
anhafs sýna er ekki minna
vart um rykið í loftinu kring
um okkur. Mælingar fram-
kvæmdar á Hawai, langt frá
rykmettuðu lofti Bandaríkj-
anna benda til aukins ryks
þar. í Washington þar sem
lítið er um reykspúandi starf-
semi nemur aukningin 57 af
hundraði síðustu árin og nær
tvötfölild hiefur hún orðið í
Sviiss á saima tímia. Anmiairs
staðar hefur þetta allt að tí-
faldast s.l. fimm ár.
„Greinilegt er“, segir Dr.
Aynsley, að mengun umhverf
is mannsins eykst með fjölg-
un mannfólksins, aukinni iðn
væðingu og útþenslu borga“.
Vart hefur orðið við flekki
aif óhreámiu vemksmiiðtjiulofti
langt úti á rúmsjó, alls fjarri
ströndum. Við hér uppi á
Fróni höfum orðið vör svip-
aðra fyrirbæra frá meginland
inu. Öfugt við koltvísýring-
inn verkar rykið sem eins
konar varnarskjöldur gegn
sólargeislunum. Safnist meira
af því saman í loftinu myndi
slíkt jafnt og þétt hafa í för
með sér lækkun á hitastigi
hnattarins. En einmitt slík
kæling hefur orðið síðasta
áratuginn t.d. var útbreiðsla
íss á N-Atlantshafi árið 1968
Myndsjá eða ratsjá?
Áður en langt um líður
verður snjókoma og þoka
ekki sú hindrun sem verið
hefur lendingu flugvéla á
flugvöllum til þessa. Nýlega
kynntu Lockheed-California
verksmiðurnar vestanhafs
sjónratsjárleiðbögukarfi til
til notkunar við lendingar,
en hinar nýju flugvélar verk
smiðjanna, Lockheed L-1011
TriStar munu einmitt verða
búnar tækjum þessum. Tæk
ið gerir-flugmönnum kleift að
»sjá“ í gegnum slæmt veður
og fylgjast með hvort þeir og
flugvélin séu á réttri loka-
stefrau fyriir þá fluigbriaiut, sem
lenidia skal á.
Up.pihafiiaga vair tælkið smíð
að sem sérstakt lendingavið-
vörunarkerfi (ILM). Megin-
Nýr áfangi á leiðinni til al sjálfvirkrar lendingar?