Morgunblaðið - 30.12.1970, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. DE9EMBER 1970
SJÓNVARP
Ekki liefur orðið skortur á eldheitum
aeilumálum í þessu skammdegi fremur
en endrainœr. Við getum næstum treyst
því, að í þessu efni teggist okitur eitt-
hvað tiil. Ef það er ekkd áfengur bjór eða
skipan á aiðailhliuttverki i Þjóðleikhúsi,
þá kemiuir forsjócnin færandi hendi með
hunflahald og varantega vegi. Hitinn
hljóp nokkuð óvænt í vegamáMn og
mun óþarft að fara mjög náið út í þá
sálima hér, því filestir kannast við Sverri
Runóltflsson aif blaðagreinium hans og
barátitu við ístenzk vegayfirvöld. Hingað
til hetfur verið erfitt að átta sig í
þehn frumskógi andstæðra staðhæf-
iraga, sem forystiumenn vegamiáia og
Sverrir hafa iátið frá sér fara. Reynsl-
an sýnír, að það er annað en aiuðvelt að
berjast við embæititismaininavaidið, sem
stundum getiuir orðið nánast eins og þrí-
höfðaður þurs. í»á getur orðið undir
hællnn lagt, hvort bréfum er yfirhöfuð
svarað eða hvort þau tenda í „jölapóst-
inum", svo sem sex mánuðum eftir að
fyrirspumin barst. Skyldi það vera
ven j uileg afgreiðsla hjá ríkinu? Af
ýmsu mátfi ráða, að ætlu.nin væri að
huinza Sverri Runóltfsson með ölu og
væri slíkt á engan hátt afsakantegt, þar
sem maðurinn hefur langa reynsdu að
baki við lagndmgu varamtegra vega vest-
am hafs. Hvort aðferð hans á rétt á
sér á Islandi er svo alllt annað mál.
Deilumál af þesisu tagi eiiga að koma
fram í dagsljósið og bar að fagna því,
að af þessairl viðræðú gat orðið í sjón-
varpinu.
Þvi miður fór þó eins og raunar mátti
búaist við, að málsaðiiar átu að rruestu
lieyti hver úr sánum poka. Fullyrðiing-
amar stönguðu.st á eins og hrútamir í
fengitíðinni og hvorugum málspartinum
itökst að lieiða fram neiitt það, er veru-
tega sanníærandi gæti talizt.
Þegar svo heitt er í koliunum, verður
hiutverk stjómandans þýðingarmikið og
hiefði i þetta skipti þurft að haifa betra
tauimihalld á þátttakendum. Stiundum
tölúðu þrir þeirra í eiruu. Þá þanf mað-
ur á öliiu smu að haJida, ef einhver kost-
ur á að vera að tfylgjaist rrreð. Mönnum
á he'ldur ekki að ffiðast að teiða hjá sér
að svara spummigum, ailllra sízt spurn-
imigum stjórnamdams. Kamnski var það
eitthvað ræt't llönigu síðar, en Sverrir
svaraði ekki einu orði upphafsspurninigu
Gylfa Baldurssonaæ um 10 miiijóna
kostnað á kffiómetra í stað 30. Þess í
stað var helzt að sjá, að SverTir tæki
að sér að stjóma þætitimium og hóf held-
ur ótæpitega að spyrja vegamálastjóra
um hið fræga smarræði Vegamáiaskrif-
stofunmar í bréfaskriiftum. Einhver ólykt
er atf þessu mál.i. Svemrir er varla svo
hæiítulliagur, að vegamálastjóri verði
helzt að vama honium málls og grípa
strax framií. Varla hafa emtoættismenn
rikisins annan skilnimg á kurteisi en
venjulegt fólk. Og hversvegma er Morg-
umtolaðið eima dagblaðið, sem fengizt
hefur til að birta greimar Sverris?
Gagnmierkiteg var sú yfiriýsinig vega-
málastjóra, að hann eifaðist ekiki um,
að Sverrir hefði sitjómað „ýmsum vél-
um“ í Bamdaríkjunium. En ytfirieitt var
einhver endemis gjörninigaþoka yfir
ölíhu, þegar aöalatriðin bar á góma.
ÝmisÆ var tallað um eina vél eða þrjár
vélar eða jaifnvel fleiri vélar og það
var einniig mjög ólijóst, hvemig sffikur
vélakostur yrði metinn tiil fjár. Sverrir
kvaðst ekki nienna að flytja verktfæri
fyrir 100 mililjónir til iandsins fyrir ein-
hverja smáspotita, en Sigurður Htíliga-
son taldi að notuð vél tffi olöndunar á
staðnum þyrft'i naumast að kosta mieira
en 3% miHjóm. Þar skeikar ekki aiillffitiu.
Líktega verða barþjónar einir um blönd-
um á staðnum efitir sem áðiur, því grjót
er nóg í Gniputóflt og vegamálastjóri tel-
ur, að það sé okkor tromp. Kannske er
það rétt. Og vegna þess að jölim voru
í mánd, var birt uippsikrilfit, sem lag-t var
til að hver reyndl heima hjá sér: Takið
25 kg. af moiid, 1 kg. aí semienti, blandið
saman og iátið frjósa nokfcrum sinnum.
Hvað síðan á að gera Við kökuna var
ekki neifint.
Stundum urðu umræðurnar llíkt og í
ieikriti, þar sem hver tailar uppí ermina
á sér og eklkert samtoand mæst:
Vegamiáiastjóri: „Bjóddu i og við mið-
um við ameríska stuðla.“
Sverrir: „Við gertum fjórum sinnum
sterkari veg.“
VegamiáHastjóri: „Ef þú gatur keppt
við sitabiliseraða möl, þá er aillllt í lagi.“
Sverriæ: „Hvað kemiur það þér við,
hvort ég nota gudll.“
Lokaaitiriðið var í senn þrumgið af
barnaskap og dramabískri spennu. Nú
var sanimariega farið að blanda á staðn-
urn og forseti íslamds kominn í blönd-
uma. Svenrir er víst ei.tthvað vanur á
leilksviði. Þeigar hann dró upp undir-
sikrifitapl/öggin úr pússi siniu, þá var það
einslkonar Grond Finale í ópenustffi. Leitt
að haimn skyidi ekki symgja þetta aitriði
svo ágætur sömgmaður sem hann er.
★
Prédikun biskupsins er orðinn fastur
liður á jólum, llíkt og anniáll útvarps-
stjóra á áramótium. Einhver hefur vak-
ið máls á þvi, að Istendingar hafi lörng-
um lagit of þunga áherztu á ræðufluitn-
img í kirkjum; það hefiur lömgum orðið
þymgra á mebunuim, hvemiig presttnum
mælitÍBt, fremiur en það hvort kimkju-
gestir hafi átfi góða stund í kiirtkjunni
og komizt í samiband við guð sinn, Það
má vera, að þessi afsitiaða hatfi eiitithvað
minnkað foxsenduimar fyrir því að fólk
komist í rétta stemninigu í kirkjunni.
En á hionn bóginn ætti hún að hatfa orð-
ið presitunum hvatnimg ttil að vanda
ræðufilutminig.
Þegar Sigurbjörn biisikup prédikar á
jóluim, þá setjast menn við tækin mieö
sérstöku buigarfari og hilusta á Orðið.
Hann karan þá kiúnst að ná ttl áheyr-
amdans á áhrifamifcinn hátt. Fáum er
r g-----a-e- -a e. g —^ane—
gefið að haillda góðar ræður Waðalaust, !
en sliikt verður miklu áhrifanrueira í
sjónvarpi. Ræðusttlll biislkups mætti
einnig verða ýmsum prestum hvatndng
til að láta af þeim hvimleiða vætotóni, 1
sem þeim finnst sjáifsagt að viðhafa í
prédikunarstóli.
★
Enginn skyldi fnllyrða neitt nm nátt-
úrufegurð, en þeir mienn eru til og trú-
tega nokkuð margir, sem állita að há-
punkbur islenzkrar náttúrufegurðar sé í
Skaftafielli og raæsita nágremni. Það er
viss-ulega gdieðieifini að hægt var að fá
þessa jörð keypta, svo hún er nú orðin
þjóðgarður. En vel mœttd í þessu til-
viki skritfa það orð í gæsiaJlöppuim; svo
fáir landsmenn haifa raotið þessa þjóð-
garðs. Raunar hefur flogið fyrir, að
eimstaka Nátitúruvernda rráósmienn hatfi
mestam áhuiga á því, að þjóðin láti aldrei
sjá Sig í þessuim þjöðgarði og uiggiaust
er það rétt, að blórogiresdnu í Skatfta-
feilistorekkum væri mikil hætta búin af
stóraukinmi urofierð. Kvikmynd sjón-
varpsins um Ska fita felílisþ j óðg a rð var
ætllað að leiða menn í embvem sann-
teika um stórbrotna töfra þessa jökui-
krika, þar sem flegurðin býr að jöfmiu
í stórbrotnu útsýni tíll jöklla og sanda
og fjölbreyttum gróðri, er nýtur þeirrar
veðursældar, sem roest verður á Islandi.
Ef einhver von á að vera um erindi
sem ertfiöi, þyrfiti myndiin að vera í ffit-
um, auk þess á breiðtjaldi og að ein-
hverjiuim hliuta tekin úr þyrilu. Þebta
svart-hvíta brotasilifur gefur því miður
mrjög ófu'lilkomcna huigmynd um töfra
Skaftafeililis. Ég ætla, að ókuninuigir hatfi
að visu fenigið sæmiliega hugmynd um
Svartatfoss, en gilið auistan við bæinn í
Böl'ta og gljúfrið hjá Hundafosisi náðist
ík'ki nema að óverutegu lieyti né heddur sú
fegurð, sem hvarvetna verður í skógi-
vöxnium hllíiðumuim niðiur aif bæraum.
Ætlla má að stórbrotin náttúrufeigurð
og mdlklar fjarvíddir komi ver til skdla
i sjónvarpsmynd en smáfirdðir sbaðir.
Þessvegna er Skatftatfeililsþjóðgarður
erfitt viðfanigsefni.' Okunmugir fá að
Vísu eimhverja bugmynd, þó án sam-
hemigis, en kunnugum verður siltí'k mynd
aðeins sem daiufleg endurspeglun. Textí
Birigis Kjarans var góður svo laragt sem
hann náði og fáir virðaist hafa verið bet-
ur tiil þessa verks fallinir en einmitt
haran.
Gísli Sigurðsson.
Oxtförd, Englandi, 11. desember.
„KERTALJÓS og klæðin rauð, svo
komist þau úr bólunum", segir í kvæð-
inu, sem við syngjum á jólunum. Sú
var tíðin að börnin hlökkuðu til að fá
kerti á jólunum, því að það var ótrúlegt
hve mikla birtu og gleði eitt kerti gat
veitt. Nú hefur rafmagnsljósið tekið við
af kertinu, og þótt notkun ratfmagns
hafi ekki orðið almenn fyrr en á þessari
öld, hetfur því tekizt að verða ótrúlega
mikilvægur þáttur í lífi okkar. Það er
ekki ofmælt að við „göngum fyrir raf-
magni“, því þegar það bregzt okkur er
eins og allt fairi úr skorðum — og þá
segir eitt kerti harla lítið.
Þessa dagana er rafmagnsskömmtun
í Bretlandi því starfsmenn raforkuvera
eru í verkfalli. Reyndar er ekki rétt að
segja að þeir séu í verkfalli, því þeir
vinna sinn lögboðna vinnutíma, en neita
að vinna þá föstu eftirvinnu, sem þeir
hingað til hafa þegið með þökkum. Eru
þedr með þessu að leggja áherzlu á
kröfur sínar um launahækkun, sem
nemur 25—30%. Afleiðingin er sú, að
raforkuverin geta ekki framleitt nægi-
lega mikið af rafmagni og þar sem her-
inn hefur ekki á að skipa mönnum, sem
kunraa á nýtízku raforkuver, hefur orð-
ið að grípa til rafmagnsskömmtunar.
Nær hún ytfir allt landið og er rafmagn-
ið tekið af öðru hverju og auðvitað allt-
af, þegar sízt skyldi. Þannig var ég til
dæmis að láta renna í hraðsuðuketilinn
til að hita kaffi handa gestum mínum í
fyrrakvöld, þegar rafmagraið fór.
★
Heimia á fslandi hefur rafmagnsleysi
eða rafmagnsskömmtun hingað ttl ekki
þótt nedtt til að gera veður út af. Raf-
magnsleysi er nokkuð, sem alltaf má
búast við á veturna, þegar veður eru
válynd, og hafa viðeigandi varúðarráð-
stafanir því verið gerðar. Veit ég ekki
betur en sjúikrahús og verksmiðjur, sem
ekki mega stöðvast, hafi komið sér upp
vararafstöðvum, sem fara sjálfkrafa í
gang, þegar rafmagnið fer af. Hélt ég
satt að segja að þaer stofnanir erlendar,
sem mikið eiga undir rafmagni, hefðu
svipaðan útbúnað. En svo virðst ekki
vera. Mér til mikillar undruraar heyrði
ég í útvarpsfréttum og las í blöðum hér,
að þagar rafmagnið var fyrst tekið af,
hefði líffi fjölda manns verið stofnað í
hættu. Á sjúkrahúsum voru læknar
hálfnaðir með uppskurði og urðu að
ljúka þeim við kertaljós, gervilíffæri,
sem halda lífi í sjúklingum, stöðvuðust
og þar fram eftir götunum. Þetta dæmi
um andvaraleysi sjúkrahúsanna ber
þess vitni, að rafmiagnstruflanir eru
sjaldgætfar hér í Bretlandi. Þess vegna
hefur verið fróðlegt að fylgjast með víð-
brögðum almennings við rafmagns-
skörnmtunánni og held ég að við Islend-
ingar gætum svolítið af þeim lært, sér-
staklega húsmæðurnar.
★
Daginn, sem byrjað var að skammta
rafmagnið seldust svo að segja öll kerti
upp hér í borg. Ég uggði ekki að mér
fyrr en á öðrum degi skömmtunarinn-
ar og fór þá í mikinn kertaleitarleiðang-
ur. Hafði ég upp úr kraísinu nokkur
lítil jólakerti. Að vísu fann ég nokkur
stærri og betiri kerti, en þar fylgdi sá
böggull skammrifi að ég hefði orðið að
kaupa kertastjaka með þeim. Notuðu
ýmsir kaupmenn sér slík sölubrögð. Á
tveimur dögum seldust víða upp hálfs
árs birgðir af gaisluktum og prímusum
og talsvert hefur gengið á olíuotfna og
olíu (raflmagnshitun er algeng hér).
Hver fhxgvélin á fætur annarri kemur
nú til landsins, fullhlaðin kertum frá
Danmörku, Belgíu og víðar, en kertin
standa ekki nofckra stund við í verzlun-
um og mliklar sö'gur eru sagðar af svarta
markaðsbraski með kerti. Ástæðan fyrir
þessu mikla hamstri er sú, að af feng-
irani reynslu veit aliraenniragur að vinnu-
deilur, eins og sú, sem hér um ræðir,
geta hæglega staðið vikum satman.
Þegar afleiðinigar „verkfal]sins“ voru
orðnar ljósar, var þeim tilmælum beint
til almennings, að draga eins mikið úr
rafmagnseyðslu og frekast væri unnt.
Verzlanir og fyriirtæki, sem sett hafa
upp rafmagnstfrekar ljósas’kreytingar
voru einnig beðin að slökkva öll óþarfa
ljós. Maður skyldi halda að hver væri
sjálfum sér næstur og notaði rafmagnið
til hins ýtrasta þær klukkustundir, sem
það er á. En — viðbrögð almennings
hafa komdð á óvart. Rafmagnseyðslan
hefur farið langt niður fyriir það, sem
búizt var við, með þeim afleiðingum að
rafmagns'lausu stundunum hefur fækk-
að. Mætti segja mér að þessir 5 dagar,
sem rafmagnsskömrotunin hefur nú stað
ið, hafi orðið mörgum lærdómsríkir og
eigi eftir að draga úr rafmagnsútgjöld-
um margra heimila í framtíðinni.
★
Þessa undanfarna daga, sem ég hef
verið að reyna að gera mitt til að draga
úr rafmagnseyðslunni, hefur mér títt
verið hugsað heim til fslands. Nú eru
húsmæðurnar þar í miðjum jólabakstr-
inum og rafmagnsmælirinn snýst og
snýst. Nokkrum dögum fyrir jól má svo
lesa í blöðuim og heyra í útvarpi ttl-
mæli um að fólk reyni að draga úr raf-
magnseyðslunni milli kl. 4 og 7 á að-
fangadag, með því að byrja matargerð-
iraa fyrr. Þessi tilmæli virðast fara inn
um anraað eyrað og út um hitt hjá mörg-
um — því eins og hægt sé að sjóða kart-
öftumar og steikja lærið fyrir hádegið
og bera það fram heitft kluikkan 6 um
kvöldið? Og þegar við vitum að konan
í næstu íbúð hefur ofninn og allar hell-
urraar á fulllto kll. 4-7 segir sjáL'f.sumhyggj-
an fljótt til sín. Því Skyldá ég vera að
spara rafmagnið úr því konan í næstu
íbúð gerir það efcki? Á ég að baka mér
erfiðleika, til að hún geti haft nóg raf-
magra?
Rafmagnsmælirinn snýst hraðar og
hraðar, eftir því sem líður á aðfanga-
dag og í böfuðstöðvum viðkomandi raf-
magnsveitna fer ála'gistoppuiriran hækik-
andi. Þetta væri svo sem allt í lagi fyrir
rafmagnsraotenduma, ef það væri ekiki
þessi hámarksnotkun á aðfangadag, sem
lögð er til grundvallar sem dagsnotkun
allt árið um kring, þegar reiknað er út
það verð, sem bæjarrafveiturnair greiða
orkuverunum fyrir raafmagnið. Og hverj-
um finnst ekki rafmagnsverðið cxf hátt
þagar rafmagnsr'eikningurinn kemur?
★
En hverfum aftur til Bretlands. Sagt
eir að fáitt sé svo með öllu illt að ekki
boði nokkju-ð gotfit og hefuir það sannazt
í rafm'agnsteysinu hér. Fréttamenn BBC
keppast við að segj a sögur af því, hvem-
ig rafmagnisleysið hefur komið sjón-
varpssjúku heimilis- og fjölskyldulífi til
bjargar. Til dærniis hringdi ung húsmóðir
í einn firéttamanninn og sagði rafmagns-
leysið vera að bjarga hjónabandi henn-
ar. Það væri ekki nóg með að maður
hennar væri farinn að kyssa hana bless
að loknum morgunverði við kertaljós,
heldur væri hann líka farinn að tala við
hana!
Þórdís Árnadóttir.