Morgunblaðið - 30.12.1970, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. DESEMBBR 1970
23
Jóhann Hannesson, prófessor:
Pistill til prédik
unarbræðra
FYRIR góðvild rekto.ra vors og
amiiarra starfs'bræðra við Háskól
anm átti ég þess kost að feomast
oiitan í njóvemíber sl. til aið kynna
inér moíkikuð keminislu og oám í
kenniimaininlietguim fræðum við
guðfræðiákólama í Osló. Yfirleitt
fer malður í kynnisferðir og sæk-
iir ráðstefnuir að suimri til, en
íhiittir þá ekki rnenrn meðan á
stanfi þeirra stendur, heldur í
frítíma þeiirra. Að þesisu sinni
tókst mér að hafa tal af mörg-
um mitt í daigsims ömn.
OHér slkal efldki rætt um alla þá
grósku í guðfræði og skyldum
vísimdum sem kynnasit má um
þessar mumdir hjá frændum vor
um. Noklkuið má um þetta vita
út frá þeim mikla krafti sem er
í bókaútgáfiu þeirra. En vegnia
hræðramna skai aitíhyglinni beint
alð bókum tveim, sem ætla má
alð eigi erimdi til þeinra, sem gefa
sig að boðuim orðsims og huigsun
um það meðal leilkimainma og
presta.
Fyirri bókin ber heitið „For-
kynnelsen í brennpunktet", það
er „Boðunin í brennidepli“. Hún
er gefin út af Nomi forlagiinu á
þessu ári og kostar (kr. 44,00
morskar. Höfundar eru aflds tutt-
ugu og einm að meðtöldum riit-
stjóiramium, Bjarma O. Weider,
fyrruim rektor við keninimann-
lega seminariið (MF), en hann
vairð á þessu ári biskup í Norð-
ur-Noregi.
(Hver höfundur á sinm kafla í
bókimmi, utam ritstjóiriinn, sem
ákrifar bæði fyrsta (kaflamn og
þanin síðasta. í bókarlok er skrá
yfir höfumdana ásamt öirstuttum
upplýsinguim um alduir þeiirna,
meruntun og störf. Flestiir eru
þeir fæddir á tímabiliinu 1930—
1940, mdkfcrir þó fyrr, svo a@ hér
er um að ræða mið-kynslóð
guðfræðiniga.
Þar sam rými ©r jafniam nauimt
í blöðum (nieimia fyrir auiglýsimig-
ar), verður að taka þamm kost,
sem þó er ekki góður, að benda
á efni ainmars hvers kafla út frá
fyrimsögniumium.
Exegese og boðun, þ. e. ritskýr-
inig og boðun (O. Conrad Ham-
sen).
Staðreyndir og boðun (Öisteim
Thelle).
Sálgæzla frá prédikunarstóli (O.
D. Hagesæther).
Spennan milli himmiair „lóðréttu"
og hinmair ,,láréttu“ víddar í
boðunimmi (L. Östnor).
Trúarvöm og boðun (G. Gun-
leilksrud).
Gamla testamentið í boðuninni
(I. Ellimigsem).
Boðskapurinn og börnin (Aas-
mund Dale).
Orðaforði kristninnar og mann-
eskjur nútímans (J. UUtveit-
Móe).
Ný form boðunar (Muller-Nil-
sen).
Eindæma jóla-
yeður og færð
FÆRÐ er yfirleitt góð um allt
land og hefur lítið breytzt frá
því fyrir jól. Þó tók að snjóa
norðanlands í fyrradag en þrátt
fyrir það spilltist færð ekki og
var fært í gær frá Reykjavík allt
til Húsavíkur. Einstaka fjallveg
ir tepptust, en verið var að ryðja
þá í gær.
Sajmikvæmit upplýsi.ngum Veð-
unstofummar var ákafllega gott
veður uim jólin um lamd ail.lít og
miikið staðviðrf firá 22. til 26.
des. Hitíi var llerugst af yfir firost
mjarfci og ailílt upp í 5 sfcig á Suð-
urlandi og Vesfcurfandi, en fyr-
ir austam kólnaði jaifint og þétt
niiður fyrir firostmark.
Úfllit var í gær fyrir fremur
svalt em hægláitt veður og líik-
iegajst að breytinigar allar yrðu
firekar hægfara og var allls ekki
firáieitt að þefcta veður héldist
fira/m a«ð áramótuim.
Tækifærisræður (B. O. Weider).
Hér með er aðeirns upp taliinn
rúmur heltminigur þeirra við-
fanigsefma, sem tefcim eru fyriir í
bókimni. Ómiettodu kaiflarmir eru
ekki síður merkilegir en þeir,
sem upp eru taldir. Viðfamgsefni
þau, seim tekim eru fyrir í (köfl-
unium, eru efcki síður tímaibær
hjá oss, en með nágrainmaþjóð-
unium. „Vér stumidum giuðfræði
í dag af því að prédika skal
mæsflbomamidi sunmiudag“. Þessi
heimsfræga setminig eftir Karl
Barth sannast hvergi betur en í
praktiskri guðfræði og kenmi-
miaminilegu raámi. Og við mætti
bæta: Af því að prédika sfcal á
summiudaigimm og kenmia skal umg-
memnium í vilkummi, ber að stúd-
era guðfræði daglega.
Væri þá ekiki Skynisamlegra að
hætta að prédika í kirkjunuim
og fimnia upp á eimhverju öðru,
sem fólkimu féili betur í geð og
sæmdi betur saimtíð vorri? —
Þessa spumkiigu ræðir ritstjór-
iran í iinmigamigskatflanum. Hamm
kemst að þeiirri niðurstöðu að
boðum orðsims sé kirkjunmi skil-
yrðislaus niauðsym atf því að
Drottinn sendir síma menn út í
veröldina til að halda áfram því
verki, seim hamrn sjálfur hótf, að
prédika hið nálæga Guðs ríki.
Ef imaður stendur á anmað borð
í kirkjumni undir merki Krists,
kemst imaöur eflcki umdam þeirri
kvöð að kenmia, boða og prédika
allt Guðs ráð. Vei rniér ef ég boð
aði ekki fagnaðareriiradið seigir
Páll postuli (I. Kor. 9, 16) og
umidir þau orð verður kirkjan að
táka etf hún er kirkja Krists.
Tilgamigur bókarimraar er efcki
sá aið draiga úr mömnium fcjark,
helidur þverit á móti að bemda
á mýja mögiuleilka til uimibóta á
prédikuninmi við þær kringum-
stæður, sem orðið er boðað í samn
tíð vorri. Afllir leggjia höfuindarm-
ir miokkuð fraim og siumir stór-
merfcar mýjunar á sumuim svið-
uim út frá rammsókm og reynslu,
enda eru suimir þeirra sérmenrat-
aðir í uppeMisvísindum og fjöl-
miðlun.
II.
Hin bóikin, sem ætlumim var að
kynma, ber titilimn: „Kallet og
tjenesten", köllundin og þjónust-
an. Húm er árangurinn atf fyrra
Starfi WeMers bisfcups imieðam
hamn var rektor, og tom út í
fyrra (Luthierstiftelsenis forlaig,
verð 25 m. kr.) Bófciin er í reynd
paistoraltheologi, það er yfirliits-
verk um starf kemmimiamnsims,
með öðrum orðuim, starfsifræðsla
um prestsstarfið. Aðalkátflarmir
eru (1) uim embætti kirkjunmiar,
(2) uim vígsluna, (3) um per-
sóniuleg skilyrði þjómuistummar,
(4) um sálgæzluma, (5) fraimhald
um sama^ (6) um einfcaskritftir,
(7) um almenmair skriftir, (8)
uim kirfcj'uaga.
Bkki eru tök á því hér að gera
viðunandi slkil efmi bókarimmar
né meta hana sem skyldi.. Sumt
af efnirau þekkja menm frá nóm-
iirau hér í sálgæzlu, trúfræði og
prédikuraarfræði, en Weider
bisfcup tekur málið, fastari tök-
um en timi vinmst til hér hjá
oss, þair sem pastoralflheologi er
ékki Skylduinámsgrein sem shk
uinidir próf.
Ungir prestar í Noregi lulku
miklu lofsorði á bókina og töldu
að hún hefði reynzt þeim vel,
enda höfðu sumir þeirra raotið
kenraslu höfundar. Eiranig er bók
ira svo skýr og auðSki’lim að leik-
menn geta haft h'ennar full not
ef þeir eiga um leið aðgamig að
uppsláttairverbum.
Höfumdur hefur gegnt mjög
fjöfllþættri og alhliða þjóraustu í
sinrni ikirkju áður en hamn varð
biSkup, erada víða kunnur á Noirð
urlöndum.
Die innocentium (barnadegi)
1970.
J. Hannesson.
Þormóður Runólfsson:
Þankabrot
ÞJÓÐLEGIR
ATVINNUVEGIR
I baráttu sinni gegn upptöku ný-
tízkulegri atvinnuhátta hér á landi,
beita afturhalds- og úrtölumenn oft fyr
ir sig hinum furðulegustu röksemdum.
Ein þeirra er tal um hina „þjóðlegu
atvinnuvegi," sem þeir nefna svo. Svo
sem þessi nafngift strax bendir til, er
hér aðeins um að ræða það gamla, leiða
afturhaldssjónarmið, að vera á móti öll-
um meiriháttax nýjungum og breyting-
um á atvinnuháttum landsmanna. 1
nafngiftinni „þjóðlegir atvinnuvegir"
felst sú hvatning tilþjóðarinnar, að hér
eftir sem hingað til skuli hún byggja
alla sína afkomu á sjávarútvegi, land-
búnaði og smáiðnaði. Er þá gjarna geng
ið út frá því sem gefnu, að með til-
komu nýrra atvinnugreina, og þá sér-
staklega stóriðju, mundu hinir gömlu at
vinnuvegir meira og minna verða sett-
ir til hliðar, og bíða stóran skaða af.
Hér er á ferðinni undarlegur mis-
skilningur, sem virðist benda til lítillar
þekkingar á undirstöðuatriðum efna-
hagslifsins, svo ekki sé meira sagt. All-
ir vita, að árlega eru greiddar mörg
hundruð milljónir króna með ýmsum ís-
lenzkum atvinnugreinum, einkum land-
búnaði. Þetta fjármagn verður ekki
annars staðar tekið en af þeim atvinnu-
greinum, sem raunverulega bera sig, og
hlýtur þvi fyrst og fremst að koma frá
sjávarútveginum, svo sem nú er ástatt
atvinnuháttum hérlendis. Það gefur því
auga leið, að nýjar, öflugar atvinnu-
greinar, sem greiða mikið fjármagn til
sameiginlegra sjóða þjóðarbúsins, létta
byrðar sjávarútvegsins og annarra arð-
gefandi atvinnugreina, en þyngja þær
ekki.
Auk þessa er sjálf nafngiftin „þjóð-
legir atvinnuvegir," í þeirri merkingu
sem hún er nú oftast notuð hrein enda-
leysa. Eða hvernig er í fullri alvöru
hægt að halda þvi fram, að það sé eitt-
hvað „óþjóðlegra" að nýttar séu, þjóð-
inni til hagsældar, þær auðlindir sem
til eru í fallvötnum landsins og undir
yfirborði þess en þær, sem felast í
gróðri jarðar og sjávardjúpunum?
Undarlega hlýtur höfuð þeirra manna
að vera innréttað, sem slíkum rökum
styðja skoðanir slnar.
NOKKUR ORÐ
UM KJARAMÁL
Auðskilið mál er, að óraunhæfar
kröfugerðir á hendur atvinnuvegunum
hljóta að leiða til hækkandi verðlags á
framleiðslu hinna ýmsu atvinnugreina.
Hátt verðlag á íslenzkum framleiðslu-
vörum orsakar hins vegar versn-
andi samkeppnisaðstöðu gagnvart inn-
fluttum, erlendum varningi, og hlýtur
því að leiða til samdráttar I framleiðslu
og atvinnuleysis þegar fram líða stund-
ir, ef ekki er að gert. Til þess að hamla
á móti slíku eru raunverulega aðeins
tvær leiðir færar. Annars vegar er hægt
að veikja samkeppnisaðstöðu innflutts
varnings með þvi að greiða íslenzkar
framleiðsluvörur niður, hækka tolla og
takmarka innflutning vissra vöruteg-
unda. Þetta er hafta- og uppbótaleið-
in svonefnda, sem eðli sínu samkvæmt
hefur í för með sér bæði hækkað vöru-
verð og vaxandi skattaálögur á allan
almenning. Hins vegar er svo hægt að
lækka gengi íslenzku krónunnar. Það
leiðir til hækkaðs verðs á erlendum
varningi og bætir þannig samkeppnis-
aðstöðu íslenzkra framleiðenda, jafn-
framt því sem útflutningsatvinnuvegirn
ir fá fleiri íslenzkar krónur fyrir fram-
xeiðslu sína, og verða þannig færir um
að mæta auknum innlendum kostnaði.
Báðar þessar leiðir orsáka óhjákvæmi-
lega aukna dýrtíð.
Af þessu má berlega sjá, að raun-
verulegar kjarabætur til handa laun-
þegum geta aldrei farið fram úr
greiðsluþoli atvinnuveganna, eins og
það er á hverjum tíma. Allar kröfur um
frekari launahækkanir hljóta að leiða
til versnandi stöðu atvinnuveganna,
hækkandi vöruverðs og hraðari snún-
ings verðbólguskrúfunnar, sem aft-
ur hefur í för með sér gullin tækifæri
fyrir alls konar braskara og spákaup-
menn að hagnast á kostnað almennings.
Það er því hin argasta villukenning
þegar kommúnistar halda því fram, að
með þvi að hvetja til hófsemi I kröfu-
gerð séu sjálfstæðismenn að vinna á
móti bættum hag launþega. Þvert á móti
mun óhætt að fullyrða, að engin stétt
ber jafn augljósan skaða af óstöðugu
atvinnulífi, örum verðhækkunum og
vaxandi verðbólgu, sem verkamenn og
annað láglaunafólk. En einmitt þetta
eru óhjákvæmilegar afleiðingar óraun-
hæfra kauphækkana.
Séu þessi mál brotin til mergjar mun
koma í ijós, að engir hafa unnið is-
lenzkum launþegum jafn mikið tjón og
kommúnistar, sem sífellt hvetja til
kauphækkana, langt umfram það sem
nokkrar líkur eru til að atvinnuvegirn-
ir standist við að greiða. Kommúnistar
— og raunar framsóknarmenn nú hin
seinni árin — hafa lengst af misnotað
hina óeðlilega sterku aðstöðu sína inn-
an launþegasamtakanna á hinn herfi-
legasta hátt. í stað þess að vinna að
raunverulega bættum hag almennings
hafa þeir breytt samtökum íslenzks
verkafólks í eins konar svipu, sem þeir
síðan nota til að berja með á pólitísk-
um andstæðingum. Sem betur fer er
sýnilega ört vaxandi skilningur innan
launþegasamtakanna á raunverulegum
gangi þessara mála, og eru minnkandi
ítök kommúnista innan verkalýðshreyf-
ingarinnar — ekki sízt Alþýðu-
sambands ísdands -— glöggt dæmi þar
um. En einmitt þessum aukna skilningi
launþega er það að verulegu leyti að
þakka, hversu giftusamlega tókst að yf-
irstíga hin geigvænlegu efnahagsáföll,
sem þjóðin varð fyrir á nýliðnum tima.
Sjálfstæðismenn vilja vissulega vinna
að bættum hag íslenzkra launþega, sem
er óaðskiljanlegur aukinni hagsæld
þjóðarheildarinnar. Einmitt þess vegna
hvetja þeir til hófsemi i kröfugerð á
hendur atvinnuvegunum. Hinn einfaldi
og auðskildi kjarni málsins er sá, að
góður hagur atvinnufyrirtækjanna
verður að ganga fyrir bættum kjörum
launþega. Þeir sem ekki skilja — eða
ekki þykjast skilja — jafn einfaldar
staðreyndir og þetta, fer líkt og heimsk
ingjanum i ævintýrinu; eiganda hænunn
ar sem verpti gulleggjunum. Hæna þessi
verpti einu gulleggi á dag, en þar sem
eigandi hennar vildi verða rikur i einni
svipan fannst honum þetta ganga of
hægt. Tók hann því það til ráðs, að
hann drap hænuna í þvi augnamiði að
fá mörg egg í einu. En mikil urðu von-
brigði þessa veslings manns, þegar
hann fann aðeins eitt fullskapað gull-
egg í hænunni. — Kommúnistar gera sér
ekki grein fyrir því, frekar en bjálfinn
í ævintýrinu, að raunveruleg auðæfi
atvinnuveganna liggja í framleiðslu-
varningi þeim, sem verður til við starf-
rækslu verðmætaskapandi fyrirtækja,
en ekki í fyrirtækjunum sjálfum sem
slíkum. Þess vegna vinna þeir á móti
en ekki með raunverulegum kjarabót-
um til handa launþegum.
Þ.R.