Morgunblaðið - 23.01.1971, Qupperneq 14

14 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. JANÚAR 1971

Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavtk.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Rítstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulitrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Bjötn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kiistinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6, simi 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, simi 22-4-80.
Áskriftargjald 195,00 kr. á mánuði ínnanlands.
I lausasölu 12,00 kr. eintakið.
JAFNARI GREIÐSLUR
OPINBERRA GJALDA
¥jað er alkunna, að oft verða
*■ miklar sveiflur í tekjum
manna, á milli ára, og hefur
það m.a. þau óheppilegu
áhrif í sambandi við skatt-
heimtu ,að hún dreifist ekki
jafnt yfir árið. Fyrirfram-
greiðsla fyrri hluta ársins er
miðuð við álögð gjöld fyrra
árs, sem aftur eru byggð á
tekjum tveimur árum áður
en fyrirframgreiðslan fer
fram. Af þessum sökum hafa
margir gjaldendur orðið fyr-
ir því, að skattabyrðin síðari
hluta ársins verður hlutfalls-
lega alltof þung. Jafnframt
þessum óhagstæðu áhrifum
fyrir gjaldendur hefur þetta
fyrirkomulag einnig slæm
áhrif á fjárhagsstöðu hins
opinbera og þá fyrst og
fremst sveitarfélaganna. Þau
eiga oft í mjög miklum fjár-
hagserfiðleikum fyrri hluta
ársins vegna þess, að tiltölu-
,lega HtiU hluti gjaldanna
kemur inn þá, og í Reykjavík
hafa t.d. ekki innheimzt
nema 32%—38% fyrri helm-
ing ársins á undanförnum
árum.
Af þessum ástæðum lagði
ríkisstjómin fyrir Alþingi
frumvarp um breytingu á
þessu fyrirkomulagi og var
þar gert ráð fyrir, að inn-
heimta mætti meira en 50%
af gjöldum fyrra árs í fyrir-
framgreiðslu, ef kaupgjald
hefði almennt hækkað um
meira en 15% árið áður, og
skyldi það lagt á vald fjár-
málaráðuneytis að úrskurða
um þessa hækkun. Þingnefnd,
sem um málið fjallaði lagði
fram þá breytingartillögu
við frumvarpið, að þegar
svona stæði á, mætti inn-
heimta allt að 57% af gjöld-
um fyrra árs. Að breytingar-
tillögunni stóðu þingmenn
Sjálfstæðisflokks, Alþýðu-
flokks og Framsóknarflokks.
Ekki tókst að afgreiða þetta
frumvarp á Alþingi fyrir
jól.
Á fundi borgarstjórnar
Reykjavíkiu- í fyrradag var
svo samþykkt áskorun til
Alþingis um að samþykkja
hækkun á fyrirfram-
greiðslu opiuberra gjalda. í
ræðu, sem Geir Hallgrímsson,
borgarstjóri, hélt á fundi
borgarstjórnar af þessu til-
efni, skýrði hann frá því, að
eftir greiðsluáætlun Reykja-
víkurborgar fyrir fyrra helm-
ing þessa árs mundi skorta
um 183 milljónir króna fyrri
hluta ársins til þess að tekj-
ur borgarsjóðs gætu staðið
undir fyrirsjáanlegum gjöld-
um. Ef breyting yrði ekki á
þessu, gæti það orðið til þess
að dregið yrði úr verklegum
framkvæmdum yfir sumar-
mánuðina. Hér væri um
stærri sveiflu að ræða en
svo, að lánastofnanir gætu
undir því staðið að brúa
bilið.
Geir Hallgrímsson benti
ennfremur á, að þótt borg-
in hefði hér hagsmuna að
gæta hefðu gjaldendur sjálf-
ir það ekki síður. Það væri
þeirra hagur, að gjöld þeirra
mundu jafnast yfir árið. Öll
launþegafélög hefðu lagt
áherzlu á staðgreiðslukerfi
skatta og sú breyting, sem
hér væri farið fram á, nálg-
aðist einmitt það fyrirkomu-
lag.
Ekki verður anað séð, en
að það sé gjaldendum opin-
berra gjalda í hag að jafna
greiðslur þeirra yfir árið með
þeim hætti, sem hér er gert
ráð fyrir, og um leið er það
hagur heildarinnar, að fjár-
hagsleg staða sveitarfélag-
anna sé traust. Það er ekki
aðeins hagsmunamál höfuð-
borgarinnar, að þessi skipan
mála verði upp tekin. Sveit-
arfélög, sem búa við stjórn
ólíkra stjórnmálaflokka, eins
og Akureyri, Neskaupstaður
og Kópavogur hafa Iýst fylgi
við þessa breytingu.
EFTIB
ELÍNU VÁLMADÓTTUR.
Orður og orðuveitingar voru til um-
ræðu. Menn voru með og á móti, orðu-
menn og ekkiorðumenn, þó þarna væru
alls ekki eintómir kratar. Óljóst minnt-
ist ég þess, að náttúrufræðingurinn Þor-
valdur Thoroddsen hafði sagt eitthvað
skemmtilegt um þetta eíni. Og næst þeg-
ar ég kom i Borgarbókasafnið, fletti ég
þessum ummælum upp i Minningabók
ha .is. Þetta er ekki mikið notuð bók, eng-
mn hafði litið i hana síðan 1962. Tilvitn-
unin er þá a.m.k. ekki sínotuð, þó ég
skiiji ekki almennilega af hverju hún
rifjaðist svona upp fyrir mér. 1 raun-
inni er ég henni alls ekki sammála. Þor-
va'dur segir:
,.í einu tilliti hafa danskir „radikalir"
st:órnmálamenn staðið fastar en hinir
ísænzku. Það var ein af kenningum
þeirra, að frjálslyndir menn ættu að
fyrirlíta orður og titla, enda hafna flest-
ir þeirra því að taka við þess konar.
Undantekning er þó Georg Brandes.
Hann hefur með ánægju hengt á sig
alia krossa, sem hann hefur getað feng-
ið. íslenzkir stjórnmálamenn og skáld,
sem hafa skrifað og ort um fyrirlitn-
ingu sína á orðuglingri, hafa allir und-
antekningarlaust með mestu auðmýkt og
ánægju tekið við öllum orðum, sem þeim
voru réttar, og stundum jafnvel sótzt
ákaft eftir þeim. Ekkert íslenzkt yfir-
vald hefur útbýtt jafnmörgum krossum
eins og Hannes Hafstein og hengt jafn-
m&rgar á sjálfan sig. Jafnvel þjóðskáld-
ið Steingrímur, sem orti hið nafnfræga:
Orður, titlar úrelt þing
eins og dæmin sanna.
notast oft sem uppfylling
í eyður verðleikanna.
tók á móti orðum. Það er sjaldan mikið
að marka fleipur skáldanna".
Þetta sagði Þorvaidur. Ádeilan er eig-
irJega tviþætt, þegar betur er að gáð.
Iíann metur ekki hátt orður og heldur
ekki orð skáldanna. Sýnist ekki nauð-
syn'egt að fara að taka. þau svo bókstaf-
lega þó þau skrifi skemmtilega. Er ég
sagði áðan að ég væri honum ekki sam-
rr.áia, getur það reyndar átt við hvort
tveggja.
Mér finnst að allir eigi að fá orður,
þ e.a.s. allir þeir sem geía notað þær og
fá tækifæri til að bera slíkt, svoújg allir
ssm langar í orðu og geta glaðzt af því
að fá hana. Fylgir það ekki siðaboðskap
okkar hér að gleðja þá sem hægt er —
ég tala nú ekki um ef það er ekki út-
látasamt.
Mér sýnist að fyrir þessu sé vel
séð hér á landi. Flestir þeir, sem yfirleitt
kemur til greina að boðnir séu í orðu-
veizlur, fá Fálkaorðuna áður en alltoí
langt er liðið á ævina. Það eru þá helzt
etnbættismenn og diplomatar, sem flest
tækifærin fá til að bera orður, svo og
enendir gestir, sem þarf að gleðja. Nú
og þeir, sem langar í orðu, ættu að
minnsta kosti að geta eignast hana.
Hverjir vita betur en vinir og kunningj-
ar hvað getur glatt einn mann. Einhverj
um þeirra hlýtur þá að detta í hug að
stinga upp á því við Orðunefnd
og fá meðmælendí'r til að koma
því í kring f yrir eitthvert
tiivalið tækifæri. Að sjálfsögðu
e,- málið rannsakað vel og vandlega. Ef
hvorki finnst blettur eða hrukka á ævi-
ferli viðkomandi manns, og hann hefur
siurdað sitt starf með sóma alla sína
ævi, nú þá er ekkert á móti því að hann
fái orðu. Og jafnvel þó eitthvað smá-
vegis finnist, þá er ekki víst að þurfi að
fara svo náið út í það. Orðan er hvort
serr. er tekin aftur áður en maðurinn fer
í gröfina. Hún á bara að gilda i þessum
syrduga heimi. Þetta sýnist ágætt og
liðiegt fyrirkomulag. Þó stungið sé upp
á einhverjum, sem rétt sé að veita orðu-
fyrir ákveðin störf, t.d. blaðamennsku,
þá er alveg óþarfi að heil nefnd fari að
leita að þeim, sem Iengst og bezt hefur
unnið að blaðamennsku á Islandi, eins
og t.d. Árni Óla. Enda yrði það sjálf-
sagt erfiður úrskurð'. r. Og ekki er þar
með sagt að ekki megi heiðra fleiri en
þá albeztu í hverri greln. Mér finnst
þetts sem sagt alveg eins og það á að
vera -—og allir lifa glaðir það sem eftir
er ævinnar, eins og segir í ævintýrun-
um.
En þá er það hitt. Þorvaldur Thorodd-
srn segir að sjaldan sé mikið að marka
f'eipur skáldanna. Eigum við þá ekki að
réðast á garðinn þar sem hann er hæst-
ur, og lita á síðasta verk Nóbelsskálds-
ins okkar, greinina í Mbl. um náttúru-
vernd. Þar ber að sama brunni. Ég er
Þorvaldi alveg ósammála og blandast í
einróma kór þeirra, sem lagt hafa bless-
un sína yfir það, sem kemur fram í um-
ræddri grein. Auðvitað eigum við að
gæta landsins, láta ekki rollur naga nið-
ur í fósturmoldina, mýrar þorrna og
rennandi vafn heftast með virkjunum,
sem jafnvel útlendingar geta notað raf-
magnið úr. Að sjálfsögðu eigum við að
búa að okkar og Akureyringar að halda
áfram að auka sinn iðnað sem hingað
til með rafmagninu, sem ekki á að fram-
leiða, og úr ullinni af rollunum, sem ekki
á að setja á. Þar er ég skáldinu alveg
sammála. Ég er sjálfsagt oft búin að
segja eitthvað svipað. En einhvem veg-
inn held ég að þetta fari betur á papp-
írnum en i framkvæmdinni og það
breytir alls ekki skemmtilegri grein.
sem til eru vegna skorts á
hjúkrunarliði. Þar við bætist,
að búist er við fámennari ár-
göngum hjúkrunarkvenna á
næstunni en verið hefur síð-
ustu árin. Heilbrigðisyfir-
völdin verða að taka þetta
vandamál mjög föstum tök-
um og gera þær ráðstafanir,
sem nauðsynlegar eru til þess
að fá menntaðar hjúkrunar-
konur til starfa og auka
áhuga á hjúkrunarnáminu.
Flugvélarán
í Eþíópíu
Beirut, 22. janúar AP—NTB.
STÚDENTAB frá Eritreu rændu
í dag eþíópskri farþegaflugvél i
Skortur á hjúkrunarkonum
Til fyrirmyndar
k síðustu árum hefur skort-
** ur á hjúkrunarliði í vax-
andi mæli haft áhrif á starf-
rækslu sjúkrahúsanna. Borg-
arsjúkrahúsið í Reykjavík
hefur t.d. hvað eftir annað
orðið fyrir miklum töfum í
sambandi við starfrækslu
nýrra deilda vegna skorts á
hjúkrunarkonum. Nú hefur
framkvæmdastjóri ríkisspítal
anna skýrt frá því, að engin
deild Landspítalans sé í
fullri starfrækslu af þessum
sökum og hluta Barnaspítala
Hringsins hefur verið lokað,
þ.e. sjúkrarúmum fækkað,
þótt biðlisti sé eftir plássi,
vegna skorts á hjúkrunarliði.
Ýmsar ráðstafanir hafa ver-
ið gerðar til þess að laða
menntaðar hjúkrunarkonur,
sem hætt höfðu starfi vegna
heimilisanna, til starfa á ný
m.a. með því að sjá fyrir
barnagæzlu, en bersýnilegt
er, að meira þarf til að koma,
ef duga skal. Það er auðvit-
að óhæft ástand, að ekki sé
hægt að nýta þau sjúkrarúm,
T gærkvöldi bauð Eimskipa-
*■ félag íslands öllum fast-
ráðnum vöruafgreiðslumönn-
um sínum í Þjóðleikhúsið. Er
hér um 340 manns að ræða
eða 680 með mökum. Var
þetta gert í tilefni af því, að
fimm ár eru nú liðin síðan
félagið kom á þeirri ný-
breytni í starfsmannahaldi
að fastráða stóran hóp verka-
manna. Hefur það að sjálf-
sögðu bætt hag þeirra veru-
lega, svo að ekki sé talað um
átvinnuöryggi þeirra manna,
sem áður vissu ekki hvað
hver dagur mundi bera í
skauti sér í tekjum.
Slík samskipti stórra fyr-
irtækja við starfsmannahópa
eru mjög til fyrirmyndar og
munu fara vaxandi um þess-
ar mundir. Eftir því sem fyr-
irtækin verða stærri er nauð-
synlegt að taka upp marg-
víslega nýbreytni til þess að
tryggja tengsl fyrirtækjanna
og starfsfólksins, og það hef-
ur Eimskipafélagið einmitt
gert í þessu tilviki.
innanlandsflugi og neyddu flug-
niennina til að fljúga til Kirar-
toum, liöfiiðiiorgar Súdan. Þar
var tekið eldsneyti og eftlr
tvegg-ja tíma viðdvöl lagði flug-
vélin af stað áleiðis til Libýu, að
því er fregnir herma.
20 farþegar voru með flugvél-
inni og fengu þeir ekki að yf-
irgefa flugvélina í Khartoum,
því stúdentamir hótuðu að
sprengja flugvélina í loft upp ef
nokkur kæmi nálægt henni, aðr-
ir en bensínafgreiðslumennimir.
Frelsishreyfing Eritreu, setn
berst fyrir aðskitnaði frá Eþí-
ópíu gaf út yfirlýsingu í dag,
þar sem sagði að hún stæði ekki
að baki ráninu.