Morgunblaðið - 10.02.1971, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 10. FEBRÚAR 1971
7
DAGBOK
Urottiim er athvarf sinnin lýð og vfgi ísraelsmönnum.
Joel 3—21).
1 dag er miðviktidagnr 10. febrúar og er það 41. dagur ársins
1971. lOftir lifa 324 dagar. Skólastikusmessa. Tunglmyrkvi. Ár-
degisháflæði ki. 6.48. (Úr isiands almanakinu).
Ráðgjafaþjónnsta
Geðverndarfélagsins
þriðjudaga kl. 4—6 síðdegis að
Veltusundi 3, tími 12139. Þjón-
ustan er ókeypis og öllum héim-
U.
Næturlæknir i Keflavík
10.2. Arnbjöm Ólafsson.
11.2. Guðjón Klemenzson.
12., 13. og 14.2. Kjartan Ólafss.
15.2. Arnbjöm Ólafsson.
Mænusóttarbólusetning fyrir
fullorðna fer fram í Heilsuvemd
arstöð Reykjavíkur á mánudög-
um frá kl. 5—6. (Inngangur frá
Barónsstíg yfir brúna).
AA-samtökin
Viðtalstími er í Tjamargötu
3c frá kl. 6-7 e.h. Sími 16373.
Spakmæli dagsins
Konungssköpun kanntu að
vera, en sá, sem gerði greifa,
skapaði aldrei mann. Southem.
BAÐSTOFUR
Um rúmlega þúsund ár
bjuggu íslendingar í torfbæj
um, en byggingarlag bæjanna
breyttist mjög eftir þvi sem
aldir liðu. Upphaflega bygg-
ingarlagið var stórt langhús,
hólfað sundur. Var þar íyrst
anddyri, svo kom skáli og
seinast stofa. Meðfram skála-
veggjum voru svefnflet fólks
ins, .en á miðju gólfi var gróf
fyrir hinn nafnkunna langeld
sem veitti mönnum hita þegar
kalt var úti. 1 þessum gróf-
um hefur verið brennt miklu
af þeim skógum, sem hér
voru þegar landnámsmenn
komu. 1 stofunni var minni
eldgróf og þar voru kynntir
máleldar, þvi að þar var mat
ur soðinn og var nafnið dreg
ið af því (sbr. á málum, mat
málstími, málamatur). Seinast
voru bæirnir orðnir þyrping
húsa, og þá var aðalhúsið
baðstofan. Ýmsurn hefir þótt
nafn þetta undarlegt, þvi að
baðstofur hafa alltaf verið
vistarverur heimilismanna og
þar var ekki um neitt bað að
ræða. Líklegasta tilgátan um
uppruna nafnsins er þessi:
Á mörgum elztu bæjum Is-
lands var sérstakt hús íyr-
ir gufubað. Hús þetta var
með lágum veggjum, en háu
þaki og hefir verið nokkuð
stórt. Á miðju gólfi var ofn,
hlaðinn úr grjóti og var hann
kappkynntur þar til grjótið
var orðið mjög heitt þá var
hellt yfir hann vatni, sem
varð samstundis að gufu og
fyllti húsið. Undir veggjum
voru bálkar eða trébekkir og
þar gátu margir menn legið í
einu og notið gufubaðsins.
Þessar baðstofur hafa verið
við lýði fram á 13. öld og er
þeirra allvíða getið í Sturl-
ungu. En um það leyti eru
iangeldar víða að hverfa
vegna þess að skógar voru
eyddir. Þá hefir gerzt kalt í
skálunum og þess vegna tal-
ið líklegt að hjónin hafi ílú-
ið með börn sín inn í baðstof
una, þvi að þar hafi verið yl
ur. Og svo hefir þurft þar
svefnrúm fyrir fleira fólk, og
þá hefir orðið að stækka bað
stofurnar. En þær héldu þó
sinu fyrra nafni. Mun þar
meðfram hafa ráðið bygging-
arlagið, lágir veggir og mik
il súð. Og þetta nafn helzt
víð á þessu bæjarhúsi, enda
þótt farið væri að reisa loft
baðstofur, en súðlausar stof-
ur hafa aldrei heitið bað-
stofur.
Þegar kemur fram á 16.
öld er svo komið, að baðstof-
urnar eru víðast hvar örðn-
ar svefnhús alls fólksins á
bænum og jafnframt vinnu
staður. Þá er farið að hafa
sperruþök á þeim og i stað-
inn fyrir ljóra og strompa
eru þá komnir litlir skjáglugg
ar. (Glergluggar þekktust
varla á bæjum fyrr en um
1800). Venjulega munu þær
hafa verið þiljaðar sundur í
tvennt, en um aðrar þiljur
fór eftir efnum og ástæðum,
og í öllum mun hafa verið
moldargólf. Þá var og húsa-
skipan orðin breytt, komin
mörg hús sambyggð, og var
þá seilzt til þess að hafa bað
> fet
Götubaðstofa.
stofumar sem lengst frá bæj
ardyrum, til þess að kuldinn
kæmist siður að þeim.
Eftir að eldsneyti varð aí
Þverekurður aí fjóeti.ðelufu á Durg.
Fjóeúaðetofa (Veelur-SkartafcHeejela).
skornum skammti víðast
hvar um landið og langeld-
arnir voru horfnir þess
vegna, þá varð vetrarkuld-
inn mönnum þungur i skauti.
Þótt jarðhiti væri viða,
kunnu menn engin ráð til
þess að nota hann til upphit
unar. Menn hafa neytta allra
ráða, sem þeim hugkvæmdust
til þess að gera húsin hlýrri.
Má sjá það á því hverjum
breytingum baðstofumar
taka smám saman.
Fyrst verður þá fyrir
manni skarabaðstofan svo-
nefnda. Hún var þannig gerð,
að pallar, sem kallaðir voru
skarir, voru meðfram báðum
veggjum og um alin hærri
heldur en moldargólfið í
miðri baðstofunni. Fyrir
stafni var enn nokkru hærri
pallur. Á þessum pöllum eða
skörum stóðu rúmin þar sem
fólkið sat við vinnu sina og
svaf um nætur. Þetta fyrir-
komulag sýnir, að menn hafa
tekið eftir því, að kuldi er
alltaf mestur niður við gólf.
Aðrir reistu svonefndar bekk
baðstofur, en gólf þeirra var
nokkru hærra en gólfið í
göngunum, og var þrep upp
að ganga í baðstofuna.
En þótt kalt væri i baðstoí
unum, var alltaf nægur hiti i
íjósunum. Einhverjir hug-
kvæmir menn hafa þá farið
að brjóta heilann um, hvern-
ig hægt væri að ná þessum
hita inn í baðstofurnar. Og
árangurinn verður sá, að hér
koma hinar svonefndu fjós-
baðstofur og urðu þær al-
gengar I Skaftafellssýslu,
Eyjafjarðarsýslu og Þingeyj-
arsýslu, og héldust þær víða
við fram á þessa öld.
Ekki komu þær þó alskap-
aðar þegar í stað. Fyrst var
byrjað á því, að hafa kúna
eða kýrnar inni í baðstof-
unni sjálfri. Siðan breyttust
skarabaðstofumar þannig, að
veggir voru hækkaðir og pall
amir hækkaðir sem því nam.
(Þeir voru kallaðir skarir,
vegna þess að þeir náðu rúmt
fet fram fyrir rúmfætur). En
vegna þess hve pallarnir
voru nú hátt uppi, var hlað-
inn veggur eftir baðstofugólf
inu miðju svo hár, að auðvelt
var að stíga af honum upp á
skarirnar. Þessi veggur var
kallaður gata, og þess vegna
voru þessar baðstofur kallað-
ar götubaðstofur. Til beggja
handa við götuna voru svo
vistarverur kúnna, var þar
kýr undir hverju rúmi, en hit
ann af þeim lagði upp undan
skörinni.
Þegar svo leið að þvi, að
hægt var að gera timburgólf
í baðstofurnar, fengu þær
nafnið pallbaðstofur, og und
ir pallinum var fjósið. Þá
mun hafa komið upp nafnið
fjósbaðstofur og baðstofur á
fjóslofti. Ein fjósbaðstofa var
hér í Reykjavík allt fram á
seinni hluta 19. aldar, og stóð
þar sem nú er Aðalstræti 7.
Enginn getur nú metið rétt
né gizkað á, hvern hag og
blessun þjóðin hefir haft aí
þeirri uppgötvun, að nota
fjóshitann til upphitunar í
baðstofunum. Sízt aí öllu sæm
ir að fussa við og telja þetta
sóðaskap. Fjóshitinn varð
mörgum bóndanum jafn dýr-
mætur og hitaveitur eru nú
á dögum.
Frá
horfnum
tíma
TAPAÐ — FUNDIÐ BROTAMALMUR
Karlmannsúr fannst fyrir Kaupi allan brotamálm lang-
rúmri við við Réttarholts- hæsta verði, staðgreiðsla.
skóla. Uppl. í síma 36386. Nóatún 27, sími 2-58-91.
STÆRÐFRÆÐIDEILDAR KEFLAVlK — SUÐURNES
STÚDENT Nýkomið vetrarbómuH i
óskar eftir vinnu frá júníbyrj mörgum litum. Fliikrótt flau-
un. Hefur bílpróf. Tilb. send- el og einnig einlitt Teryfene
ist Mbl. fyrir 14. febrúar í buxur.
merkt: „6971". Verzlunin Femína.
KEFLAVlK — NJARÐVÍK KEFLAVlK — NJARÐVlK
Bílskúr óskast tiJ teigu. — 2ja— 3ja herb. ibúð óskast
Uppl. í síma 1563 eftir kl. 19. tíl leigu strax. Sími 6613
KEFLAVlK — NJARÐVlK TIL SÖLU
4ra—6 herb. íbúð óskast til skipting í Ford af Krusomat-
leigu, helzt með húsgögnum. icgerð. Uppl. i sima 1246,
Uppl. i síma 1040. Akranesi.
TIL SÖLU HEIMILSHJALP
Volkswagen ‘68, 1300 selst Stúlka eða kona óskast tll
fyrir skuldabréf 1—5 ára. aðstoðar á heimili í Garða-
Bifreiðasalan, Borgartúni 1. hreppi, Nánari uppl næstu
Símar 19615 og 18085. kvöid kl. 7—8 i síma 40373.
HLUTABRÉF TIL SÖLU TIL SÖLU Mercedes Benz 250 S '67
til sölu í Sendibilastöðinni hf. Uppl. í síma 82749. módel, selst fyrir skutdabréf 5—10 ára. Bifreiðasalan, Borgartúni 1, Simar 19615 og 18085.
Húsnæði í Kópnvogi
Stórt íbúðar- eða skrifstofuhúsnæði óskast til leigu í Kópa-
vogi. Húsnæðið þarf að vera um 180—300 ferm. Það þarf
að vera laust til afnota fyrir sumarbyrjun og má vera 2 íbúðir
i sama húsi.
Upplýsingar í síma 42142 á skrifstofutíma.
Tilboð óskast
i EIMCO-Payloader, stærð 2$ cupicyard er verður sýndur að
Grensásvegi 9 næstu daga.
Tilboð verða opnuð í skrifstofu vorri mánudaginn 15. febrúar
kl. 11 árdegis.
Sölunefnd varnarliðseigna.
VERZLUN
Óska eftir meðalstórri nýlenduvöruverzlun eða góðum
söluturni.
Tilboð sendist til Morgunblaðsins merkt: „Verzlun — 6195".
Punktamót
verður haldið i Reykjavík dagana 19. og 20. febrúar.
Stórsvig fer fram 19. febrúar kl. 16.00.
Svig fer fram 20. febrúar kl. 14.00.
Þátttökutilkynningar beríst S.K.R.R. fyrir 17. febrúar n.k.
SKlÐARAÐ REYKJAVlKUR.
íbúðir í smíðum
VIÐ VESTURBORGINA:
Til sölu 2—5 herb. ibúðir við Tjamarból 14 (Lambastaða-
túni). Seljast tilbúnar undir tréverk og málrtingu. Bilskúrsréttur
fylgir hverri ibúð. Afhentar í haust.
I HAFNARFIRÐI:
Til sölu 2ja og 3ja herb. íbúðir við Arnarhraun Seljsst til-
búnar undir tréverk og málningu. Afhendast fljótlega.
SKIP & FASTEIGNIR
Skúlagötu 63, sími 21735,
eftir lokun 36329.
----------------------------------------------------|