Morgunblaðið - 17.03.1971, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. MARZ 1971
Charles de Gaulle
DE GAULLE sárnaði að
franska þjóðin hafnaði hon-
um í þjóðaratkvæðagreiðsl-
unni 1969 er leiddi til þess að
hann sagði af sér, en sætti
sig við úrskurð þjóðarinnar.
Þetta kemur fram í frásögn,
sem birzt hefur eftir rithöf-
undinn André Malraux um
síðasta fundinn, sem hann
átti með de Gaulle, en þeir
voru nánir vinir. De Gaulle
sagði meðal annars við rit-
höfundinn: „Frakkar hafa
ekki lengur nokkurn þjóðar-
metnað. Þeir vilja ekki leng-
ur leggja nokkuð á sig fyrir
Frakkland. Ég skemmti þeim
með fánum .... Jafnvel
Englendingar hafa ekki leng-
ur nokkurn þjóðarmetnað."
Malraux var einn örfárra
utan fjölskyldu de Gaulle,
sem heimsóttu hann eftir
þjóðaratkvæðagreiðsluna. Frá
sögn hans fjallar um síðustu
samræður þeirra 11. desem-
ber 1969 í Colombey-les-
Deux-Eglises. Frásögnin hef
ur birzt í Parísar-blaðinu Le
Figaro, en mun birtast síðar
i nsesta bindi endurminninga
rithöfundarins.
í formála að greininni í Le
Fígaro harmar Malraux að
mikilhæfir listamenn hafi
ekki skráð samræðhr við
mikilmenni sögunnar, en það
sé tilgangur hans með þess-
ari frásögn. Frásögnim er í
samtalsformi, og gerir de
Gaulle þar margar naprar at-
hugasemdir um menn og mál
efni, aðeins 11 mánuðum
fyrir dauða sinn. Þar koma
fram skoðanir hans á atburð-
unum, sem leiddu til þess að
hann hrökklaðist frá völdum.
Þar koma einnig fram þær
skoðanir, sem hann hugðist
gera grein fyrir í síðasta
bindi æviminninga sinna,
Samræður
við de Gaulle
Malraux segir frá siðasta fundi
sínum með hershöfðingjanum
sem honum entist ekki aldur
til að ljúka við.
TALAÐ UM FARANGUR
Viðræðurnar eru þrungnar
heimspeki, sem oft ein-
kenndu samræður de Gaulles
og Malraux, sem var menn-
ingarmálaráðherra í stjórn
hans. Þannig spyr de Gaulle
til dæmis Malraux, hvort líf-
ið hafi tilgang. Malraux svar
ar með því að vitna i Ein-
stein: „Það sem er sennilega
langsamlega furðulegast er,
að heimurinn hefur næstum
því örugglega tilgang."
De Gaulle gerði sig ekki
ánægðan með þetta svar og
spyr: „Og dauðinn, hvað er
hann?“ Malraux svarar:
„Svefngyðjan. Ég hef aldrei
haft áhuga á dauðanum og
þú ekki heidur. Við erum í
hópi þeirra sem láta sig engu
skipta, þótt þeir verði drepn-
ir . . . .“
Síðan hófust langar um-
ræður um farangur — tákn
veraldlegs frama, sem menn
skilja eftir við dauðann. De
Gaulle leit svo á að það væri
til lítils að hirða um farang-
urinn, bezt væri að gleyma
honum. „Losaðu þig við
hann,“ sagði hann. Hann
spyr síðan Malraux hvernig
eigi að losa sig við farangur-
inn, og rithöfundurinn svarar
einfaldlega: „Lifðu fyrir líð-
andi stund.“
De Gaulle sagði: „Það eina
sem Stalín sagði við mig í
alvöru var: „Dauðinn er eini
sigurvegarinn að lokum.“
Margir aðrir stjómmála-
menn komu við sögu í sam-
ræðum hershöfðingjans og
rithöfúndarins, þeirra á með-
al Lyndon Johnson, John
Foster Dulles, Nehru, Ge-
orges Pompidou, og hann
hefur fátt gott um þá að
segja.
• Um Bandaríkin sagði
hann: „Ég held ekki að
Bandaríkin hafi nokkur fram
tíðarmarkmið þrátt fyrir
mátt sinn. Ósk þeirra er sú
yfirgefa Evrópu, og henni
mun fullnægt einn góðan
veðurdag.“
• Rússland: „Rússar vilja
vinna sér tíma.“
• Frakkland: „Frakkar hafa
alls ekkert markmið.“
Mikil beiskja kemur fram
í ummæium de Gaulles um
þróun máia í Frakklandi eft-
ir að hann sagði af sér:
„Mér kémur það sem nú er
að gerast ekkert við. Það er
ekki það sem ég vildi. Það
er eitthvað allt annað.
— Þegar ég fór frá völdum
(eftir ósigurinn í þjóðarat-
kvæðagreiðslunni 1969) hafði
aldur minn ef til vill eitt-
hvað að segja. Það er hugs-
anlegt, en þú veizt að ég var
bundinn samningi við Frakk-
land. Frakkland var með
mér í blíðu og stríðu.
— Samningnum var slitið.
Nú, þetta skiptir engu máii
lengur. Samningurinn var
höfuðstóll, hann var form-
laus. Honum fylgdu engin
arfgeng réttindi, engin þjóð-
aratkvæðagreiðsla, ekkert af
því sem leiddi mig til þess
að taka að mér að gæta
varna og örlaga Frakklands.
. . . . Ég svaraði óafturkail-
anlegu og þögulu kalli. Þetta
sagði ég, skrifaði, þessu lýsti
ég yfir. Og hvað nú?
— Frakkar hafa ekki leng
ur nokkurn þjóðarmetnað.
Þeir vilja ekki lengur leggja
nokkuð af mörkum fyrir
Frakkland. Ég skemmti þeim
með fánum.“
Og nú? De Gaulle svarar:
„Meira að segja Englending-
ar hafa ekki lengur nokkurn
þjóðarmetnað."
Malraux spyr, hvenær hann
hafi komizt að þeirri niður-
stöðu, að samningnum hafi
verið slitið. Var það í maí
1968, þegar stúdentar gerðu
uppreisn? Var það í kosning-
unum 1965, þegar hann neydd
ist til þess að gefa tvívegis
kost á sér, þar sem hann
fékk ekki tilskilinn meiri-
hluta í fyrri umferð kosning
anna? De Gaulle svarar tví-
rætt: „Miklu fyrr. Þess vegna
varð ég að kalla á Pompi-
dou.“
Malraux viðurkennir, að
hann skilji ekki svarið, og
de Gaulle heldur áfram:
,,í maí gekk allt á aftur-
fótunum. Ég missti tökin á
minni eigin ríkisstjórn. Auð-
vitað breyttist þetta allt, þeg
ar ég skaut máli minu beint
til þjóðarinnar. Þegar ég
sagði: „Ég rýf þing.“ Síðar
bætir hann við: „En tening-
unum var kastað.“
Malraux spyr, hvers vegna
hann hafi látið af embætti
út af smámáli — völdum
fylkisstjórna. Var það af því
það var svo fáránleg? „Af
því það var svo fáránlegt,11
át de Gaulle upp eftir hon-
André Malraux
uni. Eftir nokkra þögn hélt
hann áfram:
„Það sem við vildum —
því ekki kalla það sínu rétta
nafni — mikilleiki — það er
búið að vera Kannski getur
Frakkland enn komið heim-
inum á óvart, en það verður
ekki fyrr en síðar meir. Nú
ætla Frakkar að semja við
Bandaríkjamenn og jafnvel
Rússa. Við Þjóðverja og
kommúnista. Þetta er byrjað.
Það gæti orðið varanlegt.
Það skiptir ekki miklu máli.“
Seinna í samræðunum skýr
ir de Gaulle mál sitt nánar.
Hann býst við, að það sé
óhjákvæmilegt að afsögnin
leiði til afturhvarfs til þing-
ræðisstjórnar og þeirra veik
leika, sem hann hafi alltaf
talið samfara sliku stjórnar-
formi. „Þegar ég verð dauð-
ur, verður þú vitni að end-
urfæðingu fiokkanna og
gæfulausra ríkisstjórna, sem
þeim fylgja."
Seinna sagði Malraux de
Gaulle, að enginn stjórnmála
maður gæti talizt fyrirrenn-
ari hans. Ekki eini sinni
Clemenceau. De Gaulle svar-
ar: „Þú veizt, að í rauninni
er eini keppinautur minn í
heiminum Tin-tin (hetja í
myndasögu). Við erum litlu
strákarnir, sem stóru strákarn
ir ráða ekki við. Fólk gerir
sér bara ekki grein fyrir
þessu, af því ég er hávax-
inn.“
Talið beindist að Napóleon.
Malraux segir, að annars veg
ar hafi verið „risinn“ Napó-
leon og hins vegar maðurinn
Napóleon „með mjög mikla
andagift en fremur litla sál.“
De Gaulle er ekki viss. „Var-
aðu þig á þessu með sálina.
Hann átti ekki nógu langa
ævi.“
Enn um laxveiði-
réttindi útlendinga
VEIÐIMÁLASTJÓRI heldur því
fram í svargrein í blaðinu þ. 26.
síðasta mánaðar að embætti hans
hafi lögum samkvæmt engin af-
Skipti af ráðstöfun veiðiréttar-
eigenda á veiði.
í grein minni frá 24. s. m.
undraðist ég það andvaraleysi,
aem fram kemur í því að útlend-
ir menn fái óáreittir að brjóta
ísl. lög með því að endurleigja
veiðirétt og gerði þar ráð fyrir
því, að þeir hefðu ekki atvimnu-
rekstrarleyfi hér á landi.
Ef ekki veiðimálastjóri, hver
á þá að hafa eftMit með þessu
„veiðimáli"? Veiðimálastjóri er
löguan samkvæmt ekki einung-
is faglegur ráðunautur heldur
einnig stjómunarlegur (admini-
strative) ráðunautur stjórnvallda
um alit, sem veiðimál varðar,
sbr. 87. grein laga um lax- og
sil'Ungsveiði frá 1970 (einnig sbr.
eldri lög) g-lið: „Harrn (veiði-
málastjóri) veitir leiðbeiiningar
um veiðimál og er ráðherra til
aðstoðar um allt, sem að þeim
lýtur."
Það eru að vísu ótal opinberir
aðiilar, sem gætu átt að hafa af-
skipti af slíku málii, og má þair
nefna félagsmálaráðuneyti, út-
lendingaeftirlif, skattayfirvöld,
gjaldeyrisyfirvöld, viðkomandi
sýsiuyfirvöld, sýslumaður eða
hreppstjóri. Líklegt er, að allir
þessir aðilar segi eiims og veiði-
málasitjóri: ekki ég, heldur hiinin.
Hvað um lagafyrirmæli um af-
skipti veiðimálastjóra, veiði-
málanefndar og ráðherra af ráð-
stöfuin veiðiréttareigenda á veiðd-
rétti. Um það segir í lögum nr.
76 frá 25. júní 1970 2. grein 4.
lið, að eigi megi siki'lja veiðirétt
við landareígn annan en stanga-
veiðirétt, sem má skilja frá allt
að 10 árum og ekki lengur nema
leyfi ráðherra komi til og veiði-
málasfjóri og veiðimálainefnd
mæli með því, að leyfið sé veitt.
Þama eru því afskipti fyriirskip-
uð. Þá er veiðimálastjóra skylt
að safna sikýrslum um veiði, þar
sem meðal aininars er getið um,
hver veiðir hvern fisk. Veiðifé-
lögum er skylt að gefa veiði-
málastjóra árlega skýrslu um
starfsemi sína svo og aðrar þær
skýrslur, er hanm kann að æskja.
Veiðimálastjóri er eind opinberi
aðilinm, sem veiðiifélöguim ber að
tiil'kynna hverjum þau selja
veiðirétt á leigu og með hvaða
skilmálum. Það eir því ótvírætt
embætti veiðimálastjóra, sem
bæði vegna efnis og amda lag-
amna um lax- og silumgsveiði,
ber að hafa eftirlit með hand-
höfum veiðiréttar og þar með,
að ekki séu brotim lög í sambandi
við umsýsilu með hanm. Aðal-
atriði þessa máls er auðvitað það
að athugað sé hvort lögbrot hafi
átt sér stað og að koma í veg
fyrir þau í framtíðimni.
Skúli G. Johnsen.
Kjarvalsmálverk
Málverk eftir Kjarval óskast keypt
Upplýsingar í síma 19032—20070 í dag.
Mynd þessi birtist hér í Mbl. sl. laugardag, en nafn listamanns-
ins, sem málverkið gerði, var ekki rétt. Málverkið er eftir Finn
Jónsson.