Morgunblaðið - 06.05.1971, Blaðsíða 12

TÍU alþingismenn hafa dregið sig í hlé frá stjórnmálum frá
síðasta Alþingi, þar af einn ráðherra. Ástæðurnar eru mismun-
andi; í þessum hópi eru ýmsir af eldri þingmönnum okkar,
sem nú hafa talið tímabært að víkja fyrir yngri mönnum en
aðrir hafa dregið sig í hlé vegna anna í öðrum störfum. Morg-
unblaðið hefur rætt við þessa menn um stjórnmálabaráttuna
nú á dögum, og sitthvað annað eftirminnilegt frá þingmanns-
ferli þeirra. Hér fer á eftir fyrrihluti þessara viðtala:
„Og fari að
leggja kapal!u
— segir Emil Jónsson,
utanríkisráðherra
„Ég er nú búinn að vera svo
lengi í þessu, að það er mál til
kjomið, að ég hætti," sagði Emil
Jónsson, utanrikisráðherra, en
hann hefur setið óslitið á Al-
þingi frá 1934. „,Svo er ég eig-
inlega alveg kominn á aldurs-
markið því þó að engimn bók-
stafur finmist þar um, er um það
samkomulag, að menn bjóði sig
ekki fram, þá sjötugsaldrimum
er náð. Og ég verð 69 á þessu
ári.“
— Hættir þú öllum stjórn
málaafskiptum nú?
— Um það hef ég nú ekki
tekið neina ákvörðun, en ég
býst frekar við, að það verði
ekki með öllu.
— Hvaða þingmál er þér efst
í huga nú þegar þú lítur yfir
farinn veg?
— Það hefur margt gerzt á
þessum 37 árum og ýmis mál
komið fram meira eða
minna þýðingarmikil. Ég hef
alltaf verið mjög áhugasamur
um tryggingamál og þróun
almannatrygginga hefur mikla
þýðingu fyrir alla landsmenn.
Ég tel þess vegna trygginga-
málin með þýðing&rmestu mál-
um, sem Alþingi hefur fjallað
um.
— Hvað kom til, að þú fórst
út í pólitíkina á sinum tíma?
— Ég veit nú ekki, hvað
segja skal, en sem ungur mað-
ur kynntist ég átökum milli
launþega og atvinnurekenda.
Foreldrar mínir voru bæði
virk í þessum átökum og þeg-
ar ég kom svo heim frá námi
var til mín leitað vegna bæjar-
stjórastöðunnar í Hafnarfirði
eftir að ég hafði verið þrjú ár
þar bæjarverkfræðingur. Ég
kynntist þessum málum þá af
elgin raun — i þá tið voru
bæjarstjómarkosningar tiltölu
lega harðari en nú er, og frá
sveitarstjómarmálunum leiddi
það nokkuð af sjálfu sér, að ég
var kominn í framboð til Al-
þingis 1934.
— Hvaða bosningar eru þér
minnisstæðastar ?
— Ég held, að ekki sé rétt
að setjast um of í dómarasæt-
ið, þegar maður er hættur. En
ég minnist vel kosninga 1938;
til bæjairstjórnar raunar, í
Hafnarfirði. Þá munaði 13 at-
kvæðum á Alþýðuflokknum og
Sj álfstæði.sflokknum, en þá
voru viðskipti þessara flokka
allt öðru vísi en nú er orðið.
Á þessum dögum var bardagi
þarna á milli að heita mátti
upp á lif og dauða.
— Hvernig hefur þessi breyt
ing í samskiptum flokkanna
mátt verða?
— Það er ekki svo, að við
Alþýðuflokksmenn höfum orð-
ið að snúast meira á hægri
hliðina, þó að okkur hafi tekizt
að ná betur saman.
Pólitíkin í heild er nú minna
íhaldssöm en áður var. Og í
Emil Jónsson
gamla daga var íslenzkt þjóðfé
lag fátækt. Margir áttu oft á
tíðum ekki málungi matar og
slagurinn er allltaf harðastur,
þegar neyðin og þörfin eru
mestar.
— Að þegar ekki þurfti
lengur að einblína á matardisk-
ana, hafi ylkkur gefizt tóm til
— Afskipti mín af stjórn-
málum hófust með því að ég
byrjaði að skrifa í blöðin upp
úr 1940 um efnahagsmál og
átti þá á næstu árum sæti fyr-
i Sjálfstæðisflokkinn í ýmsum
nefndum, sem fjölluðu um þau
efni, sagði Ólafur Björnsson,
prófessor. — Ég fór fyrst í
framboð í kosningunum 1949
og varð þá fyrsti varaþing-
maður Sjálfstæðisflokksins í
Reykjavík og átti sæti á þing-
unum 1949 og ’50 um skamm-
an tíma sem varamaður, en
hlaut fast sæti á þingi 1956 og
hef átt það síðan eða þangað
til núna, að ég læt af þing-
mennsku.
— Þú varst prófessor við
háskólann allan þennan tíma.
Hvernig gekk að samræma
þessi tvö störf — þingmennsk
una og prófessorsembætið?
— Því er ekki að neita, að
allmiklir erfiðleikar eru á því
að samrýma þetta. Annað
hvort verður maður að leggja
á sig mjög mikla vinnu eða
vanrækja annað hvort starfið
eða bæði meira en góðu hófi
gegnir. Mér hefur lengi verið
þetta ljóst.
Ég var í rauninni ákveðinn
að sinna frekar öðrum sviðum
þjó'ðlífsins?
— Það hefur verið hægara
að koma ýmsum málum fram
eftir að efnahagurinn batnaði.
— Hefur Alþýðuflokkurinn
orðið að „teygja sig um of“ í
stjórnarsamvinnunni við Sjálf-
stæðisf lokkinn ?
—■ Ég hefi átt sæti í ríkis-
stjómum með öllum hinum
flokkunum. Ég hef aldrei farið
dult með það álit mitt, að bezt
felllur mér það samstarf, sem
verið hefur upp á siðkastið, þó
að skipan hlutanna hafi getað
verið öiranur og ákjósanlegri. En
málefnum Alþý'ðuflokksins hef-
ur að mínu viti þokað betur
áfram í samvinnunni við Sjálf
stæðisflokkinn en í samstarfi
við hina flokkana tvo.
—- Hafa ekki einhverjar
breytingar orðið á Alþingi
þessi 37 ár, sem þú hefur setið
á þingi?
— Mannaskipti hafa mikil
orðið. Nú situr aðeins einn af
mínum fyrstu samþingsmönn-
um eftir; Eysteinn Jónsson,
sem kom fyrst á þing árið á
undan mér.
Það voru svo margir hagyrð-
ingar og skáld á Alþingi í
gamla daga. Ég minnist Eiríks
á Hæli Einarssonar, Bjarna Ás
geirssonar og Skúla Guðmunds
sonar, sem allir voru prýðilega
hagmæltir og ég vil segja
skáld. Að vísu finnast hagmælt
ir menn i þingsölum nú, en það
er þó minna um þá og allt er
öðru vísi en v-ar í gamla daga.
Þá vörpuðu menn vissum létt-
leika á umhverfið, sem ekki er
til í dag.
— Má búast við því að þú
skrifir nú eitthvað okkur hin-
um til lesningar?
— Engar fyrirætlanir hef ég
um það. Ætli ég geri bara ekki
eins og margt eldra fólk og
fari að leggja kapal! En ég
kvíði engan veginn tómstund-
unum.
— Viltu spá nokkru um kosn
ingarnar i vor?
— Nei, Hreint engu vil ég
spá þar um.
í því strax eftir síðustu kosn-
ingar að draga mig í hlé, þar
eð ég taldi mig kominn á þann
aldur, að ég gæti ekki lengur
gegnt bæði þingmennsku og
prófessorstarfinu svo að við-
unandi væri. Þetta sagði ég
ýmsum forustumönnum flokks
ins á sl. sumri áður en til þess
kom í alvöru að byrjað væri
að undirbúa framboð. Um það
leyti sem ég ætlaði að birta
yfirlýsingu um þetta hér í blað
inu kom á sl. hausti dreifibréf,
sem ég hef síðar fengið upp-
lýst að nokkrir menn úr
kjarna flokksins stóðu að, þar
sem skorað var á stuðnings-
ingsfólk flokksins að velja mig
ekki til framboðs. Ég dró þá
yfirlýsinguna til baka. Ýmsir
forustumenn flokksins skoruðu
á mig að vera áfram, og er ég
þeim auðvitað þakklátur þeim
fyrir stuðninginn. Varð það úr
að ég fór til framboðs við próf-
kosningarnar, en fékk ekki
góða útkomu, sem kannski er
ekki von, því að ég háði enga
skipulega kosningabaráttu.
Það fékkst einnig upplýst
á landsfundinum nú, að á
þriðja þúsund andstæðingar
flokksins kusu í þessu próf-
Ólafur Björnsson
kjöri og má ljóst vera að þeir
voru ekki komnir þarna ótil-
kvaddir en tilkoma þeirra hef-
ur bitnað harðast á þeim, er
ekki ráku neina skipulagða
kosningabaráttu. En ég er vel
ásáttur með að draga mig nú
í hlé þó að ég hef ði kosið að það
væri með nokkuð öðrum hætti.
— Ert þú andvígur próf-
kosningum?
— Nei, ég er hlynntur því
bæði við undirbúning fram-
boða og á öðrum sviðum að
leitazt sé við að kynna sér hug
almennings til þeirra mála, t.d.
hvaða frambjóðendur eiga
mest fylgi. Hins vegar er mjög
hæpið, eins og var í Reykja-
vík og einstaka öðru kjör-
dæmi, að fylgt sé reglum, er
skapa þeim, sem geta lagt
fram fjármagn í baráttuna,
sterkari aðstöðu en öðrum. Ég
álít, að í hinu sanna lýðræði
séu það kollarnir, sem telji en
ekki krónurnar.
— Hvað finnst þér um stjórn-
málabaráttuna nú á dögum?
— Mér finnst hún með svip-
uðu sniði og verið hefur. Ég
dreg þó enga dul á það, að ég
hef þungar áhyggjur af því
hvað muni gerast næsta haust,
þegar verðstöðvuninni lýkur.
Um það hafa verið gefin lítil
svör og gildir það jafnt um alla
flokka, sem nú bjóða fram. Ég
harma það, að stjórnmálaflokk
arnir skuli ekki marka neina
stefnu í þeim efnum, sem hlýt-
ur að hafa í för með sér, að
sú ríkisstjórn, sem koma mun
í sumar og þarf að gera
óþægilegar ráðstafanir á sín-
um tíma, mun ekki hafa til
þess neitt umboð kjósenda.
— Hvaða málefni ert þú
stoltastur yfir að hafa borið
fram á Alþingi á ferli þínum
þar?
— Það málið, sem mér þyk-
Sigurvin Einarsson hefur ver
ið aldursforseti á Alþingi nú
síðasta kjörtimabil. Hann er nú
71 árs að aldri og hefur ákveð
ið að láta af þingmennsku fyr-
ir aldurs sakir.
— Ég fór fyrst á þing 1956
og þá í framboð fyrir Fram-
sóknarflokkinn í Barðastrand-
arsýslu. Ég hafði stutt Fram-
sóknarfiokkinn allt frá þvi
1919, og jafnan tekið einhvern
þátt í flokksstarfi ailit fram að
því að ég fór fyrst í framboð
1949, þá 49 ára að aldri. Ég
máði þá ek'ki kosniingu. Ég á
sjálfsagt lengstan starfsaldur
þeirra manna innan flokksins,
sem nú sitja á þingi. Næstur
ir vænst um að hafa borið
fram á Alþingi eru tillögur
um aukna aðstoð íslands við
þróunarlöndin. Á síðasta Al-
þingi náðist sá árangur, að
þar kom fram og var sam-
þykkt löggjöf um þetta efni,
sem er stórt spor fram á við,
þó að e.t.v. hefði verið æski-
legt að ganga enn lengra. Það
var kannski vegna þessa þátt-
ar míns, að Sjálfstæðisflokk-
urinn kaUs mig í stjórn stofn-
unar, sem komið verður á fót
í þessu skyni og utanríkisráð-
herra sýndi mér það traust að
skipa mig _ formann þessarar
stofnunar. Ég fagna því að fá
að vinna þannig að þessum
málum áfram, þó að mér sé
ljóst að mikið verk sé hér að
vinna.
— Kemur þú þá til með að
einbeita þér að því starfi nú
strax?
— Nei, ég hef veigamikið
verka að vinna að á sumrinu
sem fer í hönd. Ég hlaut styrk
úr vísindasjóði Atlantshafs-
bandalagsins, og samkvæmt hon
um á ég að skrifa bækling eða
ritgerð um samanburð á vel-
ferðarhugtaki frjálshyggjunnar
og kommúnistaríkjanna. Mun
ég einbeita mér að þessu í
sumar. í sjálfu sér er prófess-
orsembætti við háskólann nægi
legt starf fyrir einn mann, því
að nú verða alltaf miklar
breytingar í hagfræðinni og
erfiðara fyrir prófessor í hag-
fræði að sinna miklu öðru en
t.d. fyrir prófessor í guðfræði
eða lögfræði, sem byggir á
stöðugri grundvelli. Varðandi
stjórnmálaþátttöku síðar get
ég sagt það sama og í viðtali
við Þjóðviljann — það veit
enginn sína ævina fyrr en öll
er.
— En munt þú halda áfram
að starfa í þágu Sjálfstæðis-
flokksins sem ráðgjafi um
efnahagsmál?
— Að sjálfsögðu mun ég
aldrei neita að segja mínar skoð
anir á því hvernig vandamálin
ber að leysa, ef , til mín verð-
ur leitað, og ég get ekki und-
an neinu kvartað í samvinnu
við forustumenn Sjáifstæðis-
flokksins. Vissulega mun ég
gera mínar tillögur, ef þess
verðdr óskað, en ég hef áður
í vetur og raunar fyrir ári
sagt, að ég teldi ekki hægt að
halda áfram á þessari sömu
braut og verið hefur.
Ég vildi svo að síðustu bera
beztu kveðjur þvi fólki, sem
ég hef unnið með í þingflokki
Sjálfstæðismanna. Ég tel það
allt án undantekninga persónu-
lega vini mína og sakna þess
góða félagsskapar hvað sem
öðru líður.
mér að starfsaldri ætla ég að
sé Gísli Guftm undsson en hann
er mun yngri maður en ég.
— Þú hefur setið öll Alþingi
siðan?
-— Ég hef setið á Alþingi öll
þessi 15 ár. Ég var þingmaður
Barðstrendinga til sumarkosn-
inganna 1959 en þá féll ég fyr-
ir Gísla Jónssyni. Ég átti því
ekki sæti á sumarþinginu 1959,
en það hafði það hlutverk eitt
að staðfesta kjördæmabreyting
una. 1 kosningunum um haust-
ið var ég svo að nýju kosinn á
þing sem einn af þingmönnum
Vestfjarðakjördæmis.
— Hefur kosninigabaráttan
ekki breytzt mikið á þessum ár-
„Kollarnir telji,
en ekki krónurnar“
Rætt við Olaf Björnsson, prófessor
„Ætí5 andvígur
persónulegri baráttu“
— segir Sigurvin Einarsson