Morgunblaðið - 08.06.1971, Page 3

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. JÚNl 1971
Guðmundur Jörundsson;
Enginn sigur án baráttu....
1 dag JiöWiunri við folenðingar
hiátíðlegain sjómamniaöiaiginin, e*i
þaö nnnum vera í 34. sinjn fiá
viipphafii.
TYrir hönd iis3enzkra úitvegs-
omanna feeri ég öUium sjcKmönnum
ineer og f jaer hiuglheilar árnaðar-
óskir með diaginm, um Iei@ og
vfið þökteum samstarfið á því
ásri, sern liðíð er frá sið-
astta sjðimannadegi.
Að sjáilfsögðiu hefiir á ýmsu
giemgið á þvi tómaMli, eg þar
sidipzit á skúirum og skimi. St'V.r.c
ucm voru það veðurguðirmir, sem
aithöfSmum og afkomiu oikkar
réðu, eða áitök um brauðskipt-
imgu, sem jafmvel vorui mengiuð
aií stjómmláiaálhrifium, eða þá að
afJaguðirmir brygðu á leik og
sýndiu á sér bæði betri og verri
haiðamar.
Því miður urðum við meilra
íyrir barðiniu á verri hiiðumum
á síðastliðinmi vetrarvert-íð, em
þó mikiu meira i sumuim veí>
stöðvum en öðrum.
Þráitit fyrir aila erfiðieika
vetraríns láita siómenn og
útgerðarmenm emgam bilbug á
sér fimna, og mumu að vamda
hefja nýjar vertíðir með nýjum
vomum um betri afkomiu.
Þvi miður nægja ekki einar
þær björtiu vomár, sem eru
í buga okkar nú í dag, til þess
að eyða þeim ótta, sem falimn
er í vitumd sjómamna og úitvegs-
raanna, við þá geigvænlegu
sökm eriendra fiskiskipa á miðim
vfiðsvegar umhverfis lamdið.
Svo rammit hefir að þessu
kveðfiö, suma daga á vertíðinmi,
að taia lúmna erlendu togara
hefir komizt nær tveim hundr-
u&um. Mörg þessara skipa eru
stóxir verksmiðjutogarar, sem
afkasta tvöfalt á við otokar
gömlliu togara.
Hefir þar oft nnáitt greina
bæði vestur- og a.ustur-
þýzfea, brezka, framiska, íær-
eyska, rússneisika og jafnvel jap-
anska togara,
Þegar þetta er haft 5 huga
þarf emgan að undra, þótt sjö
ára þorskstofminn, sem vetrar-
vertíðima áitti að hera uppi, að
mestiu leyti að sögm ökfear fiski-
fræðimiga, hafi orðáð fyrir
einhverjum hindrumum í göngu
sdnni upp á grumnmiðin, þar sem
fyrir homum urðu girðimgar
af botnvörpum íyrrgreindra
sfeipa.
í dag stöndum við þ\i frammi
fyrir mun meiri varada, en
nokferu sinni fyrr, hvað áhrær-
ir otfveiði á landgrumninu, mest
aí vöidium hinma erilemdiu skipa.
hleð þetta i hiu-ga spyrjium við
hver amman sjómenn og útgerð-
anmenm: eigum við að trúa því,
að til sé notokur sá stjörmimála-
maður á Islandi, sem láti póili-
tískar erjur og atkvæðasmölun
ráða gerðum síraum í siiku
stórmáli, sem landhelgis-máJinu.
Ýmisir st j órnmálamemm reyma
mú að búa til ágreinimig um bar-
áttuaðferðir, sér og flokki sin-
um tól framdráttar, við raæstu
alþámgiskosningar í sambandi
við útfœrslu fiskveiðilögsögumm
ar.
En þvi vil ég hér við bæta,
að hwr sá alþingdsmaður, hvar
í flokki, sem hann stendur, sem
bregzt sfeyldu sinni í landhelgis-
málinu verðskuldar ekki að fá
atkvœðá sjómanna og úlvegs
manna og á etokert earinði til
setu á Alþingi.
Þráitt fyrir hverskomar erfið-
leiika þá rikir samt bjartsými hjá
mönmium við sjávarsíðuna.
Má þar bemda á um 70 fieytur
1 smiðum smærri og stærri auk
8 skuttogara, sem nú eða innam
tfiðar mum verða híleypt af stotok
unu-m.
Astæðumar fyrir þeirri bjart
sýni má eflaust rekja til hins
háa afurðaverðs á heimsmarkað
inium, bjartra voma- um auk-
ið olnbogarýmá á íiskimi ð-umum
og aukinni þátttöku sjóraanina
sjálíra í útgerðimmi. Er það veí
tifl fallið, að sjómenn okkar
kynmist ölium hldðum reksturs-
ims og geri sér þá enn betur
grein fyrir hverju má eyða, ef
útgerð skipa þéirra á að getji
fært þeim arðbæra afkomUv
Ég tel það spor i rétfia Stt,
Kversu margir sjómemn hafa nú
á seinmi árum lagí fjármumi sirna
í útgerð, í félagsskap vdð starí-
amdi úitvegisimenn. Bnda fara vel
samain hagsmumir beggja aðiia á
ýmsam hátt. Má þar benda á sam
stöðu í barátturani fyrir hærra
afurðaverði og bættri hagræð-
ingu í rekstri. Það er því tæp-
ast ástæða til fyrir hin ýmsu
stjómmóllasamtök i landinu að
reyma að sundra samistöðu þess-
ara tveggja fylkimga, sjómanna
og úitvegsmanna, sem svo mörg
sameigimleg áhugamM hafa til
að berjast fyrir til hagsældar
íslemzfeum sjávarútvegi.
Hvað snertár kaupskipaílota
otokax er mjög ámiægjulegt að
geta sagt, að það hefir rikt stór
hugur á siðari árum hjá ráða-
mönmum sk ipafélagan na, sem
smátt og smátt hafa losað sig
við eldrd skipdn og látið byggja
önmur fuUkammari, sem eru
mjög sambærilleg við það bezta,
sem gerdst hjá nágrajxma-
þjóðum okkar.
Að sjáMlsögðu er sú endur-
bót kaupskipaflotans afleið-
ing af aukinmi og bættri fram-
leiðsliu sjávarafurða að lamg-
mestu leytd, sem þá um leið skap
aði aiknemmimgi betri lífskjör.
sem kölluðu á stóraiukiran
imnfflutnimg hverskomar neyzlu-
varmimgs.
Utn leið og á þetta er dnepið
slkruliu memn hafa hugfast, að ef
þau liifskjiör. sem ég áður
neftndlí, og váð nú búum
við eiga að haldast, verður að
búa þeim mönm,um, sem að hrá-
efnisöfliuminmi stamda bæði til
sjós og lamds þau kjör og rekstr
armöguileika, að þeir viflói eigi
sáðiur velja sér að ævistarli
hvers konar sitörf við sjávar-
siðuma.
Uxn leið og ég milnmist á sjð-
mammsstarfið kemur í huiga
minn, (hvensiu otft ég var spurður
að þvd á meðam ég stumdaði sjó-
mennsku meira og mimrna yfir
25 ára tómaibil, hvort það starf
væcri ekki ákaflega ieiðigjamt
og þreytandi. Að jatfbaðá s\’ar-
aði ég þvi neitamdi og er það
á víssam hátt skoðun min emn í
dag.
Að sjóilfsögðu eru tvær hfldð-
ar á hverju máli. Stumdum eru
störfiln erfáð á sjónum, en þó
verður að telja þamm ðkostimm
verstam fyrir sjómenm að
vera oflt langdvölum frá heimil-
um sinum. Bn þvi mó ekkx
gflieyma, að emdunfundir sjó-
mammsfjölskyldina eru oflt
óglleymamlegir og verða þvi
varanlegur grundvöUiur umd-
ir góöum og tryggum fjöiskyjdu
bömdum.
3 *

Guðmundur Jömndsson.
Him bjariari hlið á sjiómanna-
starfimu er margþætt. Farmiemn
siglia um öll heimsims höf og
kymmast mennimgu og athöfmum
fjarskyfldra þjóða. Veiðámenm
njóta gleðdnnar af fengsællum
sjöferðum, er geflur þeim mögu-
leifca tifl bætitrar láfsafkomu fyr-
ir þá og fjötsfcyfldur þeitra og
svo mætti lengi telja.
Nei, ísfliemzkir sjömenm óska
ekíki eftir neimmi meðaumakum I
sinum sjómamnsstörflum, þvli þelr,
vJta. að það esr enginn sxgur ára
bax áttu, cngfln gleði án hryggð-
ar og emginn þroski án þjáninga.
Að lokum vil ég fœra öllum
íslenzkum sjómömnum þá óek
bezta frá útvegsmönnum, afl
h$nn jólkvæði máttur tilverunjír
ar haldi vermdarhendi sinni yf-
ir farkostum þeirra, fjölslkyfldum,
þeirra og þeim sjáflfum.
Em því vifl ég við bæta, að s,ú
ósk er mér eimmig efst í huga, afl
þegar þið sjómemm á efri árum.
ræðið v:ð barnabörn ýkkar, þá
viifci þau, að afá þeirra var á sím-
utn tdma sannur fulfltrúí þeárrax
sjómannastéttar, sem 'viflur-
kenmd hefur verið eimhver bezt*
í heimimum.
> KOMIB ÆTÍÐ HEILIR HEIM!
Hver er staða sjómannskonunnar?
Ræða Ilelga Hallvarðssonar
á sjómannadaginn
Góðir áheyrendur.
1 dag halda sjómenn enn á
mý hátiðdegan sjómamnadag.
Það er að segja þeir sjómenn
sem í landi eru. Þeir sem á haf-
inu eru verða að láta sér nægja
að hugsa heim og fyflgjast með
bátiðarhöldunum, í höfuðborg-
inni, í hfljóðvarpinu, eftir þvi
sem skyfldustörfin leyfa.
Hér á landi er, auk sjó-
mannadagsins, haldinn hátiðleg
•ur fridagur verkamanna og
verzflunarmanna. Á þessum dög
um geta þessir aðilar not-
ið þeirra íridaga, afllir sem
einn maður.
Um hátiðisdag sjómanna
gegnir öðru máli, þar geta að-
eins þeir sem eru svo heppn-
ir að vera í landi, á þessum
degi, notið ánægjunnar. Þann-
ig er líf sjómannsins. Hann get
ur engar áætflanir gert varð-
andi verkefni sem kalfla á
heima, eins og til dæmis ef
Ihann er að byggja, þarf að
greiða afborganir af vflxli, eða
annað. Og hvernig fer hann þá
«ð? — Jú, ef hann er gifltur,
þá er það að sjálfsögðu eigin-
konan sem verður að bjarga
hflutunum.
Staðreyndin er sú að á með-
an sjómaðurinn færir björg 1
toú verflur sjómannskonan að
standa ein 5 þvl verfei sem eflg-
inlnona, sem ó mann sinn
1 flandi, getur flátið l>ónd-
ann axla.
En það er ekfei aðeins það að
sjómannskonan verði að sjá um
®Jlar útréttingar heimilisins,
hefldur hvflflir uppefldi bam-
tmna svo til eingöngu á henn-
ar herðum.
Eiginmaðurinn er heima 2—3
daga i mánuði, eða jafnvel
sjafldnar og þennan stutta tíma
er hann með annan fótinn um
borð i skipi sinu og hefur þvi
flítinn tima til að sinna böm-
unum.
Út frá þessum hugfleiðingum
minum vil ég því spyrja, hver
er staða sjómannskonunnar S
dag? — Ég á við, að samkvæmt
þeirri vinnu sem sjómannskon
an skiflar af sér, í samanburði
við eiginkonuna sem á mann
sinn í landi, ætti hún að hafa
þá stöðu I þjóðfélaginu, að
flienni veittust ýms fríðindi, ef
miðað er við þær fltröfur sem
ýmsir kvenhópar gera nú.
Ég teldi það friðindi ef sjó-
mannskonan gæti skroppið með
t>ömin upp i sveit, á meðan eig
inmaðurinn er á sjónum, og
fengið til afnota svipaðar ibúð
‘lr og ASl og BSRB hafa reigt
fyrir meðlimi sina.
Ég veit ekld betur en að ýms
fyrárttælki hafi gefið stórfé tifl
starfsmannafélaga sinna til
sumarbústaðabygginga.
Væri það nokkuð of sterkt tífl
orða teflúð þótt ég segði að mér
fyndist að útgerðarfélög-
in ættu að taka sig saman um
byggin,gu svipaðra bústaða og
áðurnefnd féllög hafa reist, þar
sem fjölskyidur sjómanna
gæfcu dvaiizt S fri&tundum sín-
um.
Ég tel að i allri þeirri kvenn
réttindabaráttu, sem nú hefur
verið hieypt af stokkunum, sé
tiivaiið tækifæri fyrir þær hátt
virtu frúr, sem Alþingi sækja,
og aðrar, að minnast sjómanns-
konunnar þegar þær halda
fram kvenréttindabaráttu
sinni.
Við Islendingar erum háðir
fisltinum í sjónum og svo mun
verða uim ókomin ár, þðtt stór-
iðja og aukinn iðnaður ryflji
sér hér til rúms.
lslenzkir fisldmenn eru dug-
mikflir menn. Sókn þeirra á
fiskimiðin er oft llöng og
ströng. En þó að þeir láti það
litið ó sig fá, að sækja langt
til fanga, þá er það hin aukna
ósókn erlendra veiðdslripa á ís-
landsmið sem vefldur þeim
úhyggjum.
Stækkun fislcveiðilandheflg-
innar er nú eitt af helztu máfl-
um flandsmanna í dag.
Á miðunum i kringum land-
ið eru nú um 160 eriend veiði-
sfldp. Þessi tala er þó eldd rétt
túflkuð ef við miðum við þá
stóru skuttogara sem hér
skrapa botninn, á flandgrunn-
inu, og skiflja eftir sig dauð-
an sjö, og eru öfll flilkiindi á að
mxörg af þessum erlendu sldp-
um séu jafnvel með of litfla
möslcvastærð, sem þýðir að efldx
ert lcvikt i sjónum kemst út úr
pokanum.
Það er því lifsspursmál að
við stækkum fislcveiðitakmörk
in.
Menn .greinir á um hversu
stórt skrefið eigi að vera, sern
við tökum 5 stœlckun fislcveiði-
landheflginnar, eða hver dag-
setning slílcrar aðgerðar eigi
að vera, en það er hlutur sem
ég tel að aillir muni korna sér
saman um fyrr eða Síðar.
En þetta karp um hversu
stórt sporið eigi að verða má
ekld verða til þess að menn
gleymi að leggja þá spurningu
niður fyrir sér hvort það sé
ekkert annað sem við þurfum
að hugsa um en að ná sam-
komulagi um stækkun fislcveiði
landhelginnar.
Ef við nú i allri vinsemd
legðum niður fyrir okkur eft-
irfarandi spumingar.
1 fýrsfia flaiigi. — Eru 400
mefira dýptarflánan, eða aðrar
dýptariinur, rétitar eins og þær
eru nú sýndar í sijökortum?
1 öðru flagi, er flandhélgis-
gæzlan nógu öfiug til að verja
þau fislcveiðitalcmörk sem við
munum ákveða?
Og í þriðja lagi, — erum við
nógu. vel búnir staðsetniragar-
tækjum til þess að varðskipin
og gæzfluflugvélar geti álcvarð
að hvort erflend skip, að vedð-
um, séu innan eða utan hinna
nýju fiskveiðitalcmarka og
jafnframt þá hvort hin erlendu
og innflendu veiðiskip hafi sjálf
tækifœri tifl að staðsetja sig svo
að þau fari ekfld inn fyrir.
Mig Jangar til að svara þess-
um spumingum, sem ég hef hér
drepið á, eftir beztu getu.
1 fyrsta flagi tefl ég, að 400
mefira jafndýptarkanturimn sé
eldtí það vel mældur að viO
getum farið eftir honum eins ©g
hann er í sjókortum.
1 öðru lagi tel ég flandheflg-
isgæzluna ekfld það vel útbúna
sfldpum, flugvélum og öðrum
búnaði, að hún geti varið ðflflu
meiri fisflcveiðilögsögu en við
höfum nú, með ölflum þeim urad
anþágum sem fyllgja fyrir 5s-
lenzk sfldp innan núverandi 12
milna marka.
1 þriðja lagi vantar okkur
staðsetningartæki í landd sem
öll skip gætu ákvarðað stað
sinn eftir.
Það er staðreynd að aflda
stækkunar fiskveiðimarka íer
nú sem efldur í sinu hjá fisk-
veiðiþjóðum heims. Frá minu
sjónarmiði höfum við þvi góði
an byr tii að vinna mófld okk-
ar sigur.
En á meðan að því er unnið
tel ég að við þurfum að vinna
að framgangi málsins á heima-
miðum, með nánari mæfldngum
á landgrunni okkar, efllingtu
landflieflgisgæzlunnar og upp-
sefiniragu staðsetningartækja I
landi sem auðvelduðu mæling-
ar flandgrunnsins, landheflgis
gæzlunni að steðsetja wiðfl.
skipin og veiðiskipunum sjáflif-
um að haflda sig f>Tir utan þau
fiskveiðitaflcimörk sem þeím eru
ætfluð.
Meðan á þessu stæði gætum
við notað heimild olckar tifl að
friðlýsa þau mið, fyrir utan nú
verandi fiskveiðitakmörk, sem
eru uppeldisstöðvar nytjafislcs
okkar, og jafnframt að herða
á eftirliti með möslcvastærð
veiðarfæra, bæðd innflendra ojr
eriendra fogveiðisldpa.
Ég vil ljúka máfli minu með
þvi að biðja sjómörvmun
og ástvinum þeirra allrar bfless
unar á ókomnum árum og óska,
þeim alflra heilla i starfi.