Morgunblaðið - 08.06.1971, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. JÚNl 1971
Manstield eftir ósigurinn ásamt aðalandstæðingi sínusn, John
C. Stennis, öldungadeildarmanni.
- NATO
F'ramhald af fols. 25.
• Fækkun verður að vera
á gagnkvæmum og jafnrétt-
háum grundvelli; fækkunin
verður að vera jöín og verð
ur að gerast á sama tíma.
• Fækkun í herliði verð-
ur foæði að ná til erlends her
liðs — bandarísks í Vestur-
Þýzkalandi og rússnesks i A-
Þýzkalandi — og innlends
varnarliðs og „vopnakerfa",
en með því er átt við eld-
flaugar, þó að engin skuld-
foinding verði gefin um við-
ræður um kjarnorkuvopn.
• örugg ákvæði verða að
vera um eftirlit til þess að
tryggja. að samkomulag um
gagnkvæma og jafna fækkun
verði virt.
Sjá má um hve flókið
mál hér er að ræða á tölum
um herstyrk austurs og vest-
urs í Evrópu. Rússar munu
ráða yfir 31 brynvæddu, vél
væddu og flugvæddu herfylki
i Evrópu, aiis skipað 265.000
mönnum. Þetta herlið nýtur
stuðnings 822.000 manna land
herja aðiidarianda Varsjár-
handalagsins, og þar við bæt
ast 148.000 sjóliðar og flug-
liðar. Heildarherstyrkur Var-
ejárbandaiagsins í Austur-
Evrópu er áætlaður 1.235.000
menn. Herstyrkur NATO í
Norður-, Mið- og Suður-Evr-
ópu er áætiaður 1.105.000
menn.
SIGUR MXONS
Sigur Nixons í öldunga-
deildinni hefur að flestra
dómi treyst mjög samningsað
stöðu hans i hugsanlegum við
ræðum um gagnkvæma fækk
un. öidungadeildin felldi ekki
aðeins tillögu Mansfields um
heimingsfækkun fyrir næstu
áramót (með 61 atkvæði gegn
36), heldur einnig allar aðr-
ar tillögur um fækkun í
foandaríska heriiðinu í Evr-
ópu. Áður en atkvæðagreiðsl
an fór fram, höfðu staðið yf-
5r umræður i rúma viku um
íramtiðarstefnu Bandarikj-
anna gagnvart Atiantshafs-
foamdalaginu. Ýmsar miðlun-
artiilögur komu fram um
minni fækkun en Mansfield
gerði ráð fyrir, en þær voru
allar feildar, og sama var að
segja um tillögu, sem var
hliðholl stjórninni og hefði
jafngilt traustsyfirlýsingu við
Btefnu hennar gagnvart At-
iantshafsbandalaginu.
Þótt yfirgnæfandi meiri-
Wuti þingmanna öldunga-
deildarinnar legðist þannig
gegn tiilögum Mansfields og
annarra, bendir þó margt til
þess, að meirihluti hafi verið
fylgjandi einhverri fækkun í
foandarlska herliðinu í Evr-
ópu. Hins vegar voru þing-
menmirnir tregir til að knýja
fram fækkun, binda hendur
framkvæmdavaldsins og
skerða um leið svigrúm for-
eetans, sem jafnan hefur loka
orðið í utanríkismálum
Bamdaríkjanna. Einnig var
það almenn skoðun, að Mans
fieid gengi oí langt og styngi
upp á alitof mikilli fækkun,
sem haft gæti alvarlegar af-
leiðingar.
Margir voru þeirrar skoð-
unar, að það sem bafi ráðið
úrslitum í atkvæðagreiðsl-
unni hafi verið tilboð Brezh-
nevs um könnunarviðræður
við Bandaríkin og aðiidarriki
NATO um gagnkvæma fækk
un i herliðum í Mið-Evrópu.
Stuðningsmenn stjómarinnar
lögðu á það megináherzlu í
öllum umræðunum, að ein-
hliða fækkun mundi grafa
undan samningsaðstöðu
Bandarikjastjórnar og At-
iantshafsbandalagsino í samn
ingaumleitunum við Sovétrik
in og Varsjárbandalagíð.
BARÁTTU ÓLOKIÐ
Mansfieid öldungadeildar-
maður hefur iýst því yfir, að
því fari fjarri að lokið sé bar
áttu hans og annarra fyrir
fækkun í bandaríska herlið-
inu í Evrópu, enda hefur það
verið baráttumál hans um
langt árabii. Stuðningsmenn
hans geta haldið þvi fram, að
þeim hafi tekizt að neyða for
setann til þess að hefja al-
varlegar viðræður við Rússa
um gagnkvæma fækkun, en
hingað til hafi hann sýnt
þessu máii lítinn áhuga. Deil
urnar um frumvarp Mans-
fieids hafa dregizt inn í deil-
ur þær, sem staðið hafa all-
lengi um valdsvið forsetans í
utanríkismálum, og þótt Nix
on hafi tekizt að halda fram
ákvörðunarvaidi forsetans,
sýndi þó sú mikla gagneókn,
sem stjórnin gerði gegn frum
varpi Mansfields, að öldunga-
deildin hefur tryggt sér mikil
áhrif á þróun ákvarðana í ut-
anríkismálum.
Stjórnmálafréttaritari „New
York Times" segir, að sigur
Nixons felist í því, að hann
geti nú samið við kommún-
istaríkin um gagnkvæma
íækkun án þesa að vera
bundinn af íyrirfram einhliða
fækkun í bandaríska herlið-
inu í Evrópu. Forsetinn get-
ur nú fuilvissað Vestur-Þjóð
verja og aðrar bandalagsþjóð
ir Bandáríkjanna, að loforð
um stuðning og skuldbinding
ar njóti meirihluta fyigis,
þótt Mansfield hafi hins veg
ar sýnt fram á, að Banda-
ríkjamenn eru að gerast hálf
volgir í stuðningi sínum og
að bandalagsþjóðirnar í
NATO geti ekki fuUkomiega
treyst því, að Bandaríkja-
menn muni endalaUst axla
byrðarnar af vörnum Vestur-
Evrópu í jafn ríkum mæli og
nú er raunin.
Nixon forseti og stuðnings
menn hafa enn fremur sýnt
fram á, að nærvera 310.000
bandarískra hermanna í Evr
ópu og við Miðjarðarhaf fel-
ur meira i sér en kostnað og
stafar ekki einvörðungu af
ótta við Sovétríkin. Nærvera
bandaríska herliðsins tryggir
mikil pólitísk áhrif á þróun
bættrar sambúðar Austur- og
Vestur-Evrópu. Gagnrýnin,
sem komið hefur fram í öld
ungadeildinni, getur vel orð-
ið til þess, að Evrópuþjóðirn
ar leggi sjálfar meira af
mörkum til varnarmál en
hingað til.
Neikvæðasta niðurstaða
umræðnanna um Mansfield-
tiliöguna er sú, að dómi
fréttaritara „New York Tim
es“ að Evrópa hefur foætzt i
flokk þeirra mála, sem ekki
reynist unnt að hafa sam-
stöðu um í bandarískum
stjórnmálum. Þingið hefjir
sýnt, að það getur ekki rætt
rólega og ítarlega um ílókin
þjóðaröryggismál og tekið að
sér ábyrgðarhlutverk, sem
framkvæmdavaldið hefur
haft á hendi um langan ald-
ur. William P. Rogers utan-
ríkisráðherra hefur bent á,
að uppfrá þessu sé óliklegt,
að þing eða stjórn geti stjóm
að utanríkismálunum með
samstarfi og nánu samráði
sin á milli eins og jafnan
tókst þar til Vietnammáiið
kom til sögunnar.
- Iðnaður
Framhald af bls. 11.
tækjanna sé gott. Nokkuð
algengl er, að fjárfestingariána
sjóðir gangi í ábyrgð fyrir rekstr
arlán fyrirtækja hjá bör.kum.
— í Noregi hefur verið hvatt
mjög til samvinnu og sameining
ar smærri iðnfyrirtsekja. Hafa
opinberir aðilar og lánastofnan-
ir ýtt fast á eftir slíkri þróum með
hagstæðum lánum og jaínvel op
inberum styrkjum. Margir Norð
rnenn, sem við ræddum við, töldu
hvetjandi opinberar aðgerðir
skilyrði þess, að fyrirtæki hæfu
samvinnu sín á miiiá, því að oft
kostaði slíkt mikið fjármaign,
vegna endurskipulagnin.gar og
hagræðingar — sagði VaJur VaJs
son.
— Sjúkrahús-
þjónusta
F'ramhaid af bls. 22.
skipuieggja uppbyggingu þeirra
á þann veg að bezt þjóni heild-
inni. Það, sem ég tel að þurfi
að gera í upphafi er eftirfar-
andi:
Gera áætlun um hjúkrunar-
kvennaþörfina næstu 10 ár eins
og getið er hér áður og gera
ráðstafanir samkvsemt þeim nið-
urstöðum. Endurskoða Jöggjöf
um hjúkrunarnám, með tíiJJti til
gjörbreyttra aðstæðna og sjón-
armiða varðandi kenmslu hjúkr
unarkvenna frá þvi sem var, þeg
ar iögin voru samin. Jafniframt
teldi ég mjög athugandi hvort
ekki ætti að fella Ijósmæðranám
inn í hjúkrunarnámið þannig að
komið verði í veg fyrir mennt-
un fjölda ljósmæðra, sem ekki
er þörf fyrír, en hafa engin rétt
indi til starfa við hjúkrun. Mér
er tjáð, að tugir ljósmæðra fái
ekki atvinnu skv. sinni mennt-
un.
Stofnað verði til skipuiagðs
sérnáms hjúkrunarkvenna, en
það er í megnasta ólestri hér á
iandi, eins og kunnugt er, og
veitir enga tryggingu fyrir því,
að þeir sem það stunda hafi
öðdazt þá fræðslu sem gera verð-
ur kröfu til.
Sá ánægjulegi atburður varð
í Jok síðastliðins árs að heil-
brigðis- og tryggingamálaráðu-
neytið skipaði nefnd að tillögu
landlæknis til að semja frum-
varp til laga um tæknilegt að-
stoðarfólk við lækningar.
Lög þessi um tæknimenntaðar
heilbrigðisstéttir eru rammalög,
sem ætlað er að ná yfir allar
greinir tæknimenntaðs fóiks og
gert er ráð fyrir, að ráðherra
setji reglugerð með nánari
ákvæðum um náms- og menntun-
arskilyrði fyrir hverja stétt heil
brigðistækna. Utan þessa sviðs
eru þær stéttir, sem að hjúkrun
starfa svo sem almennt og sér-
menntað hjúkrunarfóilk, sjúkra-
liðar, gæzlusystur og sjúkra
þjáifarar.
Hér hefur þá loks skap
azt lagalegur grundvölliur fyrir
t.d. meinatækna og röntgen-
tækna, sem verið hafa i gangi
hér um nokkurra ára stoeið.
Skipulagt meinatæknanám hef
ur verið rekið hér undanfarin
4-5 ár án þess að starfsfóik haíi
íengið löggildingu.
Ég tel ástæðu til að vera bjart
sýnn um, að reglugerðir
verði settar um starflsgre3nar,
eftir því sem þörf er fyrir, og
hafizt verðd handa um skipu
lagða menntun, þar sem hana
skortír.
Það er þó eitt atriði, sem vefst
fyrir mér, og það er það, að ég
get hvergi fundáð staf um það
hver eiigi að sjá fyrir þessari
menntun. Jafnvel í hinu nýja
frumvarpi til laga um hedlbrigð-
isþjónustuna, gat ég ekkert
fundið, um þessi mál annað en
eftirfarandi i 39. gr.:
.Jláðuneytið skal í sam-
vinnu við menntamálaráðu-
neytið, læknadeild HáskóJa Is-
lands, samtök og annarra heil-
brigðisstarfsmanna eftir þvi
sem við á, stuðla að aukningu
og endurbótum á grunn- og fram
haldsmenntun heilbrigðásstarfs
manna í samræmi við þarf-
ir landsmanna á hverjum tima.
Það skal ennfremur í samvinnu
við ofangreinda aðila, stuðla að
endur- og viðhaldsmenntun heil
brigðisstarfsmanna."
Slappara mátti þetta nú ekki
vera.
Það ber sem sagt eng-
um skylda til að sinna þessu
mikilvæga verkefni, sem er
grundvallaratrdði í uppbygg-
inigai sjúkrahúsakerfisins.
Ég vek athygli á þessu hér
sérstaldbega vegna þess að írum-
varp þetta er að komast á um-
ræðustig og tel ég mjög mikil-
vægt, að Samtök heilibrigðis-
stétta taki þetta atriði og raun-
ar allt frumvarpið til gaumigæfi
legrar athugunar, áður en það
kemur fyrir aliþángi á ný.
Hér er stórmál á ferðinni, seim
okkur ber skylda tíl að taka af-
stöðu til
Það eru ýmsar stétfir sér-
menntaðs fólks, sem ekki falla
undir lög um tæknimenntaðar
heilbrigðisstéttir og fýrirfinnast
hér: Sjúkraþjálfaran, félags-
fræðinigar, iðj'uþjálfarar, sál
íræðingar o.fL
Það er sammerkt með þessu
fólki, að það hefur orðið
að sækja sénmenntun sina út
fyrir landsteinana.
Það ber brýna nauðsyn til að
gerð sé athugun á því, hvort
grundvölur sé fyrir menntun
þessa fóiks hér heima, eða hvort
sækja verði hana áfram til út-
landa. Meðan ekkl er stofnað til
menntunar þeirra hér heima,
verður að gera ráðstafanir sem
duga, til þess að fólk fari til
náms i þessum greinum.
Þær hafa aliar grundvallarþýð-
in,gu fyrir árangursrikan rekst-
ur sjúkrahúsanna.
Við skulum heldur fresta
byggingu nokkurra sjúkrarúma,
ef ektoi finnast önnur ráð, held-
ur en vera áfram án þessara
starfskrafta. Það er láka reikn-
ingsdæmi, hvort hagkvasmara
er að byggja yfir eitt
sjúkrarúm fyrir 1-4 milljón-
ir hvert, eða nýta þau, sem fyrir
eru betur með þvi að fá meira
af sérmenntuðu starfsfólki til
starfa.
Mjög takmar-kaðar upplýsing-
ar liggja fyrir um raunverulega
þörf fyrir hina ýmsu sénmennt-
uðu starfshópa, en í víðtali við
yfirlækni á Kleppi fyrir nokkr-
um dögum í einu dag-
blaðanna kom fram, að þörí væri
íyrir 20 félagsráðgjafa fyrir geð
deildir, en þeir væru nú 3, 15
sálfræðinga þyrfti, en nú stðrf-
uðu 4, 20 iðjuþjálfa, en nú starf-
aði 1 o.s.frv. Ég hygg að þess-
ar upplýsingar gefi allgóða hug
mynd um ástandið, þótt það sé
ekki svona afleitt í öllum greim-
um. Ég vil þakka samtökuin
heiibrigðisstétta fyrir forgöngu
um þennan fund og vona,
að hann verði til þess að opna
augu manna fyrir þeim vanda-
máium, sem hér eru til umnæðu.
— Sigluf jörður
Framhald af bls. 24.
skuttogara innanlands. Skip
ið verður um 450 lestir að
stærð og verður byrjað á
smíði þess innan skamms hjá
skipasmíðastöðinni Stálvik.
Að þessu hlutafélagi standa
Siglufjarðarkaupstaður og
Sifldarverksmiðjumar.
— Það er sem sé gróska I
útgerðarmálum SigKirðinga?
— Elndurhæfinig okkar eflt-
ir þau áfölfl, sem við urðum
fyrir í atvinnumálum vegna
sildarleysis hlýtur að byiggj-
asit á aukinni útgerð, frystir
iðnaði, ýmiskonar fuHnýtingu
sjávarafurða og þjóm.ustu-
greinum við þann ajtvdnnu
veg. Við höfum mjög góða
höBn frá náttúrunnar hendi
og hagstæða legu að nær
liiggjandi íiskimiðum. Óhætt
er að segja að bezitu togvelði-
fiskimið umhvertfis landáð
ligigja úit af NorðurliandL
þannig að aðstaða okkar er
'gÓð.
— Hvað með annan iðnað?
— Jarðvegurinn fyrdr auik’
ónn áðnað er nú allur annar
og betri en áður, etftír tál-
komu Strákavegs og jarðgang
anma um Strákafjall. Þess rná
geta í þessu sambandi, að nú
standa fyrir dyrum mikiar
vegaframikvæmdir til að end-
urbæta Siglufjarðarveg, sér-
staklega í Fljótum, þar sem
eftir er að byggja veginn upp
á nokkrum köflum. Jafnframit
er lyrirhuigað að koma vípp
rafknúnum hurðum íyrir
Strákagöng, sem verður fil
mikilla bóta. 1 iðnaðdnum er
tvennt í fruxnkönnun. 1 fyrsta
iagi pdastumbúðaverksmiöja,
sem Vigfús Friðjónsson viinin-
ur að að tooma upp og þar að
auki hefur verið ókveðið að
Siglufjarðarkaupstaður og
Verkfræðiþjönusta Guð-
mundar Óskarssonar I
Reykjavík komi á fót könn-
umarfélagi, er kanni grumd-
vöU fyrir smiði lystisnekkja.
Norðmenn hafa gert þetta
með góðum árangri. Nauð-
eynlegt er að endurskipu-
legigja rekstur Siglóverik-
smiðjunnar, sem nú veitir aölt
að 100 manns aitvininu, og
kanna möguieika á nýj-
iun framfeiðsiluþáttum I
tunmuverksmiðjum, sem einn
ig hefur verið stór a,t-
v'inriuigjafi hér í bæ.
— Er mikið um byggingar-
íramkvæmdir í Siglufirði ?
— Það hefur verið sáralifið
um byigigingarframkvæimdir
um nokkurt árabil, en þó hatfa
ærtið einhverjir verið að
byggja. Orsökin fyrir þvi að
Ktið hefur verið byggt, er a.ð
fólki hefur farið fækkandi 1
sumar nær byggdngaríram-
kvæmdaáætlun ríkisins hinig-
að, en fyrirhugað er að reissa
9 íbúðarhús á þremur árum
Og verður strax bót að þessra,
því að nú er svo komið I
okkar húsnæðismálum, að
ungt fölk, sem vill setjast hér
að & ekki völ á þeim húsa-
kosti, sem það og tíðarand-
inm gerir kröfur til, þess
vegna eru húsafoygginigar
nauðsynlegar samhliða upp
bygglngu atvinnudifsins.
— Hver er staðan i
atvinnumálum Siglfirðiinga?
—- Við erum i sókn hvað
það snertir að byggja
hér upp öruggt atvdnnuldf.
Hins vegar höfum við ekki
náð því marki að útrýma árs-
tíðabundnu atvinnuleysi. Ef
þau atvinnufyrirtæki, sem
hér eru til staðar eru í íuflfl,-
um gangi og aflabrögð sæmd-
leg, er hér ekki umtalsvert
atvinnuleysi hjá verkafóJki,
en eitthvað nýtt þarí að
koma til, svo að hægt verðd
að segja það sama um iðmað-
armenn. Við i Siglufirði hötf-
um fliest það, sem þarf til að
reka sveitarfélag af okk-
ar stærð, skóla, sjúkrahúB,
íþróttahús, asskuIýðlsheilmilj,,
bókhlöðu, svo maður tali ekki
um raflorku, gatnakerfi, vaitns
veitu o.s.frv. Það hlýtur því
að vera þjóðhagslega hag-
kvæmt að stuðlla að tilkomu
þess sem vantar, þe.a.s. meira
öryggis í atvinnulífinu, held-
ur en að byggja upp
aðstöðu fyrir fódkið hér
annars staðar á iandinu. Það
verður Mka að segja, að við
hötfum notið velvildar og íyx-
irgreiðsiu stjórnvalda i þess-
um efnum.