Morgunblaðið - 08.06.1971, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. JÚNl 1971
11
Fulltrúar iðnaðarins í heimsókn í Noregi
Menntun er lykill-
inn að framförum
„Norðmenn eru komnir langt
í góðri skipulagningrn og tækni
í fataiðnaði. Þar eru þeir
5—6 árum á undan okkur. En
hvað tízkuna sjálfa snerir, erum
við á undan; jafnvel einu til
tveimur árum á undan þeim,“
segfir Erling Aðalsteinsson, klæð
skeri og verzlunarstjóri Herra-
tízkunnar.
— Sem dæmi um góða skipu-
lagniingu þeirra, get ég nefnt,
að þeir hafa komið afköstumum
upp í 4—5 jakka á starfsmamm
á dag meðam við erum helm-
ingi neðar — ég held, að venju-
ieg afköst hjá okkur séu svona
tveir — tveir og hálfur jakki á
dag.
En norsku fötin eru ekki eins
nýtízkuleg og hjá okkur. Ein-
hvern veginn eru þeir tregari
til við tizkuna bæði liti og
snið. En þeir hafa skipulagning-
una i hendi sér.
— Saurna Norðmenn úr eigin
efnum?
— Eitthvað búa þeir nú til af
fataefnum. En að mestum hluta
held ég þeir framleiði úr inn-
fluttum efnum. Þeir kaupa mik-
ið frá Svíþjóð og þeir, sem eru
með fatnað fyrir yngri kynslóð-
ioa kaupa mikið frá Ítalíu. Svo
kaupa þeir líka efni frá Þýzka-
landi og Hollandi.
— Hvernig er verð á fatmaði
í Noregi?
— Hann er töluvert dýrari út
ú,r búð hjá þeim en okikur. Þar
kemur smásöluálagningin til, en
í Noregi þekkist hún ekki minni
en 85% — það er liágmarkið.
Hjá okkur er hún aftur á móti
rösk 46%; ákveðin af yfirvöld-
um.
— Hvert Norðurlandanna er
Að duga eða drepast
„Ég fór í sams konar ferð til
Noregs 1965, þegar Norðmenn
voru að byrja iðnvæðinguna í
fataiðnaði sinum. Það var stór-
kostlegt að sjá nú, hvað þeim
hefur orðið ágengt,“ sagði Leif-
ur Miiller hjá L.H. Miilier.
— Hvað íaonist þér athygliis-
verðasit við þessa þróun?
•— Mér fannst einna mest tii
um iðnskólann þeirra, en skóli
þessi útskrifar faglega verk-
stjóra í fataiðnaðinum. Þetta er
fjögurra ára nám; fyrst tvö ár
í skólanum, þá eitt verklegt ár
í iðnaðinum og loks eitt ár við
skólann. Þetta er það sem okkur
vantar og ég spurðist fyrir um
það, hvort íslendingar myndu, ef
til kæmi, fá inngöngu í skóla
þennan og var svarað, að það
yrði öruggtega auðleyst máL
Annað er sú samvinna, sem
fataiðnrekendur norskir hafa
tekið upp á ýmsum sviðum. Af
henini getum við ýmislegt lært
Og ég held, að við ættum að
fana að fikra okkiir áfram. Það
er að verða spurnimg um að
duga eða drepast.
— Hvar liggj'a otkkar mögu-
leikar?
— Við þurfum að fiinna eitt-
hvað sérstakt, sem við getum
únnið úr Lslenzkum efmum —
Leifur Muller
eitthvað, sem við hönnum sjáifir;
eitthvað ísleinzkt. Og svo hasla
okkur völl með það á erlendum
mörkuðum.
En þeitta krefst mikils fjár-
magns og ef af þvi á að verða,
þurfum við meiri og betri fyrir-
greiðslu til að létta okkur róð-
urinn,
Þar er hvatt til sam-
vinnu og sameiningar
smærri iðnfyrirtækja
— Vefnaðar- og fataiðnaður hef-
ur til skanuns tíma, verið meðal
þeirra iðngTeina, sem eru vinnu
afLsfrekar en ekki fjármagns-
frekar, þ. e. a. s. fjárfesting á
hvem starfsmann er hlutfalls-
lega lítil miðað við miargar aðr-
ar gretnar. Svo fórust Vali Vals
syni, hagfræðingi Iðnaðarbank-
ans orð, er Mbl. ræddi við hann
um ferðina til Noregs, og Valur
hélt áfram:
—Þetta er að breytast. Þró-
unin stefnir í þá átt að þessi íðn
aður muni í framftíðinni kref jast
mlkils f jármagns á hvern starfs-
mann og hafa mifcla framieiðni.
Athyglisvert var að sjá, hvernig
þau fyrirtæki, er við skoðuðum,
eru að aðlaga sig þessum breyttu
viðhorfum.
— Þessi fýrirtæki virðast hafa
átt nokfcuð greiðan aðgang að
fj árfestingarlánum. Kemur þar
tvennt tii. Annars vegar hefur í
Noregi verið lögð mikil áiherzla
á iðnþróun almennt og hins veg-
ar er rekin þar glfurtega sterk
dreifbýlispólitik. Hvort tveggja
kemur iðnfyrirtækjum á Sunav
mæri til góða, Hafa fyrirtæfcin
aðgang að allimörgum lánasjóð-
um og stofnunum. LAnstím-
inn getur verið alit að 20 til 30
ár. Vextir eru ýmist fastir eða
breytilegir. Löigð er mikil á-
herzla á að undirbúa vel umsókn
ir til hinna ýmsu fjárfestinga-
lánasjóðteL
Iðnfyriirtækjum á Sunnmæri
virðist vera séð nokkuð vel fyr—
ir rekstrarfjárlánum. Hagsveifl-
ur og verðbólguþróun hafa ver-
ið mun minni en hér á landi og
Erling Aðalsteinsson
forvitnilegast, hvað tízkuna í
fataiðnaði snertir?
— Finnar standa mjög framar
lega í fataiðnaðinum; bæði hvað
tizku og tækni snertir. Þeir hafa
Það eru ekki aðeins ríki og
lánastofnanir, sem hér geta lagt
sitt af mörkum. Bæjarfélögin
norsku bjóða iðnrekemdum merk
an stuðnimg til að laða þá til sín.
Það er algengt, að bæjarfélögin
byggi yfir iðnaðinn, leigi iðnrek
andanum svo húsnæðið á kostn-
aðarverði og loks gefst honum
kostur á að kaupa. bygginguna,
þannig að leigan gengur upp í
kaupverðið. Um afganiginn má
svo siemja allt til 2S ára.
— Þú hefur aðeins drepið á
samvinnu framleiðenda. Hvað
með saimvinnu framleiðenda og
kaupmanna?
— Hún þarf að stórbatna hjá
okkur. Eins og er, kaupa þeir
vorvörumar á vorin og haust-
vörurmar á haustin. í þessu
er alltof litill tími fyrir
okkur. Þessu þyrfti að snúa við,
þannig að kaupmenn keyptu
vorvörurnar á haustin og öfugt.
Við höfum gert smátilraun með
að selja haustvörur að vorinu,
en slíkt hefur ekki fengið hljóm
grunn — ennþá. En þessu verð-
ur að breyta til að iðnaðimum
veitíst léttara að standa í sinni
fraimleiðslu. Þetta er skipulags-
atriði, sem ekki er hægt að
ganga fram hjá, þegar við nú
stefnum markvisst að betri hag-
ræðingu í fataiðnaðinum.
Valur Valsson
gerir það mun auðveldara að
fjármagna eðlilega rekstrarfjár-
þörf. Lánastofnanir leggjá mikla
áhei'zliu á að greiðsluhæfi fyrir
Framh. á bls. 30
til dæmis komið afköstunum
upp í 6—7 jakka á dag án þess
að afköstin kæmu niður á gæð-
unum.
— Kaupum við fatnað frá
Finnlandi?
— Já. Við kaupum svolítið það
án — það er nýbyrjað. Einnig
kaupum við frá Danmörku og
eitthvað frá Sviþjóð, en það er
meira frakkar og slikt.
— En Enigland?
— Það fer alltaf minnkandi i
karlmannafatnaðinum. En við
kaupum mikið af kvenfatnaði
frá Englandi.
Svo kaupum við einnig frá
Hollendingum og Þjóðverjum.
— Hvað þurfum við nú að
gera til að ná upp tækninni hjá
okkur?
—- Ég held, að menntun sé
lykiilliimn að öllum framförum og
þess végna verðum við að
byrja á því að mennta okkar
fólk. Vélar eru góðar, en þær
eru Mtils virði, ef eniginn kann
með þær að fara. Það gerist
nefnilega ekfci af sjálfu sér að
framleiða góð föt.
Og við þurfum að keppa að
því að vera sjálíum ökkur nóg-
ir. Ég held, að það ætti að tak-
ast, ef við höldum rétt á spöð-
unum.
— Er mikil sérhæfing í
norska fataiðnaðinum?
— Já já. Fylgir ekki sérhæf-
ing allri tækni? Ég get sagt þér
skemmtilega sögu um þetta úí
ferðinni. Við heimsóttum meðal
annars verksmiðju, sem ein-
göngu framleiðir skyrtur. Verk
smiðjan er til húsa í tvílyftu
timburhúsi, litið nýtízkulegu,
svo eigintega gretti maður sig
fyrst yfir því að vera dreginn
þangað. En brúnin léttist, þeg-
ar inn var komið, því þarna
voru öll hugsanieg tæki notuð
— vélar og þjálfað starfsfólk,
í þeasari verksmiðju viranur
Eljótasta saumakona Noregs og
stýrir vél, sem saumar líningar
á skyrturnar. Dagsframleiðsla
verksmiðjunnar er 7—800 skyrt-
ur, svo kona þessi saumar á
1400—1600 líningar á dag. Það
var reglutega gaman að sjá
hvernig þessi kona sameinaði
þjálfun sína og tækni saumavél-
arinnar.
— Hvernig var með samvinnu
milli fyrirtækja í Noregi?
— Þar getum við íslendingar
teiðendur halda oft fundi, þar
lært stóra hluti. Norskir fram-
sem þeir bera saman bækur sín
ar og leita ráða hver hjá öðr-
um. Til dæmis getur einn fund-
uriinin snúizt um .það, hvemig
tvinna sé bezt að nota í ákveðn-
um tilvikum. Hér á íslandi loka
allir framleiðendur að sér og
þukrast hver í sínu homi.
Brjóstvitið getur verið gott, en
nú eru þeir tírnar framundan,
að menn verða að læra að vinna
saman í einlægni.