Morgunblaðið - 08.06.1971, Side 14

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRDÐJUDAGUR 3. JÚNt 1971
14
Séra Jónas Gíslason:
Kristindó msf r æðslan
í skólum
Séra Jónas Gíalason varð
stádeant frá M.R. 1946 og gnð-
fræðiprófi lauk hann frá H.í.
1950. Framhaldsnám í Noregi
50—51.
Hann var prestnr í Vík í Mýr-
dal 1953—1964 og kenndi þar
við bamaskólann. Áðnr hafði
hann kannt við Verzhnuurskól-
anm og Gagnfræðaskóla Reyk-
vikinga. Formaður Ríkisútgáfu
námsbðka var hann árin
1953—64.
Séra Jónas var prestur fs-
lendinga í Kaupnmnnahöfn frá
1964—1970 eða þar til hann var
kjörinn sóknarprestur Gresnsás-
prestakalis á s.L hausti.
f vetur hefur hann kennt
kirkjusögu við guðfræðideild
H.f.
f tilefni af 50 ára afmæli Sam-
bands ísl. barnaketinara fór
umdirritaður þess á leit við séra
Jótias, að hann ritaði grein um
kristindómsfræðslu í skólum.
Varð hann góðfúslega við þeirri
beiðmi.
Voma ég, að greinin veki
tnenn tU umhugsunar og um-
ræðna um þessi mikillsverðu mál.
Guðm. Magnússon.
INNGANGUR
Skóla- og menntamál Is-
Ienzku þjóðarinnar eru mjög á
dagskrá um þessar mundir og
hafa reyndar verið seinustu
misseri. Er það að vonum, því að
nú eru fyrirhugaðar allmiklar
breytingar í þessum málum.
Hinar öru og miklu breyting-
ar, sem orðið hafa á þekkingu
manna á seinustu 20—30 árum,
hafa að ýmsu leyti gjörbreyft
fyrri skoðunum á skipan
mennta- og skólamála. Hin gamla
skipan, sem haldizt hefur liitt
breytt um langan tíma, þyk-
ir ekki lengur svara hinum nýju
og breyttu kröfum.
Engan þarf þvi að undra, þótt
mikið sé um þessi mál rætt og
nokkuð vefjist fyrir mönnum,
hvert skuli stefnt um mótun
uppfræðslunnar nsestu árin og
áratugina. Og hér eru menn alls
ekki á eitt sáttir. Engum bland-
ast þó hugur um, að hlutur
tæknimenntunar hlýtur að verða
allur ainnar og meiri en áður var.
Nú var það alls ekki ætlun
mín að ræða þessi mál hér al-
mennt, heldur langar mig til
þess að ræða sérstaklega einn
þátt þeirra, hina kristilegu upp
fræðslu og þann sess, sem henni
ber í menntakerfi þjóðarinnar.
Um leið og uenn eru sammála
um, að hlutur tæknimenntunar
hljóti að vaxa i skólakerfi fram
tíðarinnar, þá gefur auga leið,
að sú aukning hlýtur að verða
á kostnað einhverra annarra
námsgreina. Og þá vaknar spurn
ingin: Hvar á að skera niður?
Hvar má fækka tímum, draga úr
uppfræðslu eða jafnvel fella nið-
ur kennslu í greinum, sem áður
þóttu nauðsyniegar?
Um þetta eru menn alls ekki
á eitt sáttir. Og þvi ber ekki að
leyna, að stundum hafa heyrzt
raddir, sem halda því fram, að
kristlndómsfræðslan sé ein
þeirra greina, sem e.t.v. megi
gjðra verulegan niðurskurð á.
Og þó fær tæpast dulizt, að í
da,g skipar kristinfræðin hvergi
nærri sama sess og fyrruan var
I uppfræðslu þjóðarinnar.
Spyrja má, hvort rétt sé eða
nauðsynlegt að kenna kristán-
fræði í ríkisskólunum, Er þar
ekki verið að mismuna trúar-
brögðunum? Er rétt að veita
kristinni trú þessi forréttindi?
Væri e.t.v. æskilegra að veita
hlutlausa fræðslu um helztu trú
arbrögð mannkyns og leyfa sið-
an nemendum sjálifum að taka af
stöðu til þeirra og velja, hverju
þeir vilja trúa? Er kristiindóms-
kennslan í skólum brot á hinu
almenma trúfreisi 'landsmanna?
Með þessar spurningar 1 huga
langar mig til þess að fara
nokkrum orðum um uppruna
kristindómskennslunnar i skól-
um og tUgang hennar í þeirri
von, að það megi skýra málin
nokkuð.
TILGANGUR KRISTINDÓMS-
KENNSLUNNAR
Lokaskipun Krists tíll læri-
sveina sinna, áður en hann
hvarf frá þeiim jarðneskum ná-
vistum, er kristníboðs- eða
skímarskipunin, sem er að finna
i 28. kapítula Matteusarguð-
spjaMs:
„Allt vald er mér gefið á
himni og jörðu. Farið því og gjör
ið allar þjóðir að lærisveinum
með því að skira þá til nafns
föðurins, sonarins og hins heilaga
anda og með því að kenna þeim
að halda allt það, sem ég hef
boðið yður.“
Þessari skipun frelsara sins
hefur kristin kirkja á öllum öld-
um leitazt við að hlýða, Þess
vegna eru bömin skírð í nafni
hins þríeina Guðs. Bömin eru
færð Guði í skírninnL
Skírnin er þvl alis ekki nafn-
gjöf að kristnum skilningi, þótt
nafngjöf barnsins fari fram við
skímina. Skímin er annað af
tveimur sakramentium kirkjtmn-
ar, sem Kristur sjáitfur stofnaði
til þess að veita okkur mönn-
unum aðgang að náð Guðs.
Kristin skím skuldbindur.
Sklrnin skuldbindur bamið,
sem skírt er. Það á að vera læri-
sveinn Krists. Þess vegna þarf
það að £á kristið uppeldi,
kristna mótun. Með auíknum
þroska á það að læra að skilja,
hvað það er að vera kristtan.
Kirkjan gjörir kröfu til þess,
að sérhvert skírt barn fáii þessa
fræðslu. Hún hefst þegar eftir
skímina ög stendur fram tii
fermtagardagsins, þegar henni
lýkur með opimberri játningu
bamsins á meðvitaðri trú sinni
á frelsarann.
Fyrsti þáttur þessarar sMrn-
arfræðslu skai veittur á helmili
bamsins. SMmin leggur foreldr-
unum þær skyldur á herðar, að
þau fræði börn sta um undir
stöðuatriði kristinnar trúar,
kenni þeim bsemir og vers, segi
þeim sögurnar um Jesúm Krist,
kenni þeim að þekkja og virða
vilja Guðs og treysta frelsaran-
um.
Á þennan hátt er heimilum
hinna skirðu bama falið að
leggja grundvöliinn að þekk-
ingu þeirra á kenningum krist-
indómsins.
Og guðfeðgin eða skirnarvott-
ar taka á sig fulla ábyrgð í þess-
um efnum. Ef foreldrar hins
skírða barns faiia frá eða geta
einhverra hluta vegna ekki
sinnt þessum sjóifsögðu skyld-
ura sínum, þá ber guðfeðginum
barnstas að koma til og veita
þessa fræðslu í þeirra stað.
Áður en ahnennt skólahaid
hófst hér á landi, önnuðust heim
illin aila uppfræðslu barnanna,
Þá var prestunum skylt að fyigj
ast með þessari uppfræðsiu.
Kristindómskennslan var megta
þáttur kennslunnar, auk þess
sem börnin lærðu að lesa, skrifa
og reikna.
Þegar almenn skóiaskylda
kornst á hér á liandi og skólarn-
ir tóku að sér hina almennu
fræðsluskyldu, þá var sjáifsagt,
að skólamir tækju einnig að sér
hina kristilegu uppfræðslu
skólabarnanna. Þeim var ætlað
að vera heimiliunum til aðstoðar
í þeirri fræðsiu sem aHrl ann-
arri. Þar með færðist hluti af
skírnarfræðslu kirkjunnar yfir
á skólana. Þetta er eðliieg verka
sMpting í landi, þar sem krist-
in kirkja er þjóðkirkja og næst-
um ailir landsmenn eru í kirkj-
unnL
Heimilum og skólum til aðstoð
ar í þessari uppfræðsiu er hið
skipulagða barna- og umgiinga-
starf, sem viða er unnið innan
kirkjunnar. Þar er bömunum
kennt hið sama.
giarugur allrar skímarfræðslu
kirkjunnar: Að vekja og giæða
trúna á Jesúm Krist, Guðs son
og frelsara okkar.
TILHÖGUN KENNSLUNNAR
Skímarfræðsla bamstas hlýt-
ur að hef jast þegar eftir skím-
ina. Foreldrarnir bera bam sitt
fram fyrir Guð í bænum staum
og biðja þvi biessunar hans,
verndar og handieiðslu um ókom
in ár.
Strax þegar bamið þroskast
og byrjað er að kenna þvi að
taia, getum við sagt, að beta
uppfræðsla þess hefjist. Þá á
jafnframt að hefjast hin beina
kristiiega uppfræðsla. Baminu
steulu kennd etaföld vers og
bænir. Og þegar farið er að
segja því sögur, eru sögurnar
um frelsarann tilvalið efni. Trú
ta, traustið á Guði, þarf að verða
eðlilegur þáttur í daglegu líffl
bamsins.
Þetta ætti ekM að vera erfitt.
Bamið fer snemma að hugsa. Og
enginn á eins algjört traust og
barnið, enda sagði Kristur sjálf-
ur: „Leyfið ’jömunum að koma
tffl min og bannið þeim það ekki,
því að siíkra er Guðs rikið.“
Traust barnsms á Guði á að
vaxa jafnhliða traustíi þess á for
elidrunum.
Þannig eiga heimiilta að leggja
grundvöllinn að hinni trúarlegu
mótun barnsins.
Þegar svo skólaskyldan hefst,
þá flytzt hin almenna upp-
fræðsla barnsins yfir á skólann
etais og áður er að vikið. Og þá
er eðlilegt I landi, þar sem þjóð-
kirkja er starfandi, að hta kristi
lega uppfræðsla fari einnig þar
fram. Hún þarf að hefjast þeg-
ar á fyrsta skólaári og halda síð
an áfram i öllum bekkjum
skyldunámsins.
1 hverjum bekk verður að
miða kennsluna við þroska og
aldur nemendanna. Þannig er
unnt að byggja upp eðlilega stíg
andi í þessaii greta eins og í
öðrum námsgreinum. Ég tel rétt,
að fyrir bamapróf læri börnin
Nokkrar hugleiðing-
ar um tilgang og til-
högun kristindóms-
fræðslu í íslenzkum
skólum
Á þeim grundveUi, sem með
þessu hefur verið lagður, bygg-
ir kirkjan síðan í þeim sérstaka
undirbúningi, sem sérhvert ferm
ingarbam fær fyrlr ferminguna.
Þar er reynt að leiða bömin
tan i hugarheim kristinnar trú-
ar, auka skitatag þeirra á trú-
arsannindunum og vekja
glæða hjá þeim trúna á Guð og
frelsarann. Hér ríður á miklu,
að sá grundvöMur, sem lagður er
í lífi barnstas á heimili og í
skóla sé traustur, hin kristilega
uppfræðsla sé vel og samvizku-
samlega af hendi leyst.
Kristindómskennsla skólanna
er því einn þáttur sMrnar-
fræðslu kirkjunnar, sem hverju
skírðu bami er gjört skyit að
rækja. TiLgangur þessarar
fræðslu er bvi htan sami og til-
biblíusögur. Síðan taki við stutt
yfirlit yfir sögu kristinnar
kirkju. Að lokum ætti að koma
stutt ágrip af kristinni siðfræði
og trúfræði, þannig að ungling-
amir haffl fengið fræðslu um öil
helztu atriði kristirmar trúar, er
skyldunámi lýkur.
Mér sýnist rétt, að fermingta
fari ekM fram fyrr en við lok
skyldunámsins, þannig að ferm-
ingaruppfræðslan gæti komið
sem lokaþáttur þessarar upp
fræðslu.
Ég ræði ekki hér um kristta-
dómskenrtslu á öðrum skólastig-
um. Það er utan við efni þess-
arar greinar. En kristinfræði 1
etahverri mynd hlýtur að vera
eðlileg námsgrein I hverjuim
bekk upp tll stúdentsprófs, enda
sé þeirrl kennslu hagað eftir
Sr. Jónas Gíslason.
þroska og aðstæðum nemend
anna hverju sinni.
Okkur er brýn nauðsyn að
gjöra okkur greta fyrir því, að
trúaruppeldi bama og ungltaga
verður að byggja upp á sama
hátt og alla aðra uppfræðslu
þeirra. Námið þarf að hæfa
aldri og þroska hverju'sinni og
aukast stig af stigi, þar til lok-
ið er eðlilegri yfirferð.
Við eigum að gjöra okkur að
reglu að tala um Guð og kristta-
dóminn við börnta eins og sjáif-
sagðan hlut, eðlilegan þátt
mannlegs lífs. Við eigum að
leggja áherzlu á kærleika Gutfe,
sem okkur er veittur. Við erum
böm hans fyrir skimtaa, þönfrt-
umst miskunnar hans og eigum
aðgang að henni fyrir trúna á
Jesúm Krist. Guð sendi Krist í
heiminn vegna okkar, til þess að
frelsa okkur.
Þessi skilningur þarf að verða
börnunum eðlUegur. Guð má
aldrei verða eitthvað óeðlilegt
hugtak, eitthvað, sem raunveru-
lega stendur utan við mannlegt
líf í heild og snertir það lítið
eða ekki.
Tilgangur allrar kristilegr-
ar uppfræðslu er einmitt sá að
búa bðrnta út I líf fullorðins-
áranna. Þar á trúin á Guð að
vera eðlilegur þáttur hins dag-
lega lífs.
HVER-IIR EIGA AÐ
KENNA KRISTINFRÆÖI?
Álitamái gietur verið, hvort
kennsla i kristinfræði eigi að
vera í höndum kennara eða
presta og guðfræðinema og hvort
almennir bekkjarkennarar
kenni hana eða hún sé í höndum
sérstakra fagkennara.
Mér sýnist sjálfsagt, að kenn-
arar annist uppfræðslu barna í
biblíusögum í bamaskólum. Og
bezt væri, að allir kennarar, sem
eru ekki beinltais andstæðir
kristindómi, annist þá fræðslu.
Þess vegna verður kristinfræðl
að vera skyldunámsgrem í kenn
araskólum.
Að vísu er hugsanlegt, að ein-
stakir áhugasamir kennarar í
stærri skólum í þéttbýlinu taki
að sér meiri kennslu i þessari
grein. Þeir geta þá sérmenntað
sig til þeirrar kennslu og jafn-
framt orðið öðrum kennurum
skólans til aðstoðar og leiðbeín-
ingar um hana.
Það gefur auga leið, að aldrei
getur orðið um algjöra sér-
kennslu að ræða í kristnum fræð
um á bamaskólastigtau, því að
margir skólar I strjálbýlinu eru
svo fámennir, að þar er aðeins
eiinn eða örfáir kennarar, sem
sjá um alla kennslu við skólann.
Og ég tel ekM heldur rétt, að
það verði viðtekta regla, að
prestar eða guðfræðinemar sjái
um þessa kennslu, þótt uhnt
væri að koma því við. Kristin-
fræði á að vera ein af hinura
Framliald á 29.