Morgunblaðið - 08.06.1971, Blaðsíða 10

1
10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. JÚNt 1971
Fulltrúar iðnaðarins 1 heimsókn í Noregi
Hrifnir af skipulagn
ingu og sérhæfingu
starfsfólks
Gæðin höfum við
og þau haldast
Tuttiigii og þrír íslendingar
fóru í vilaiheimsókn til Noregs
í iok aprílmánaðar tU að kynna
sér rekstur og fyrirkomulag í
fataiðnaði þar í landi. Farar-
stjóri í ferðinni var Haukur
Bjömsson, framkvapmdastjóri
hjá Félagi ísletnzkra iðnrekenda
og Morgiinblíulið ræddi við
hann tun ferðina og tildrög
hflnnar.
— Tildrög ferðarinnar má
segja að séu þau að við fengum
hingað íulltrúa norsks ráðgjafa
fyrirtækis sem hefur sérhæft sig
í rekstri fata-, vefjar- og prjóna
iðnaðar. Norska fyrirtækið heit-
ir H. K. Hygen & Co. Þeir fengu
það hlutverk að kanna rekstur
islenzkra fyrirtækja í þessum
iðngreinum, og skila um hann
skýrslu með leiðbeiningum sem
þeir teldu æskilegar.
— Ramnsóknin var fram-
kvæmd í janúar og febrúar, og
það voru als 37 fyrirtæki sem
tótou þátt í henni, en það er
meginhluti þeirra fyrirtækja
sem voru ailir mjög samvinnu-
liiprir, og norsku sérfræðingam
ir fengu greiðan aðgang að öll-
um þeim gögnum sem þeir báðu
um. Nú, að rannsókninni lok-
inni settust þeir niður við
skýrslugerð sem er ekki að
fullu lokið. Skilað verður
skýrslu um hvert einstakt fyrir
tæki og svo heildarskýrslum fyr
in hverja þessara þriggja iðn-
greina.
— Sérstaklega skipuð sam-
starfsnefnd fylgdist með rann-
sókninni, og í henni áttu sæti
fulltrúar framleiðenda, laun-
þega, rikisvaldsins og peninga-
stofnana. Þetta var gert til að
aiEr sem afskipti hafa af þess-
um greinum gœtu fylgzt með
rannsókninni og gert síðar at-
hugasemdir efitir þvi sem þeim
þætti þörf.'
— Og þetta hefur gefizt vel?
— Já, mjög vel, allir aðilar
voru áhugasamir og samvinnu-
fúsir. Það kom nokkuð fljótlega
fram þörf á að halda þessu sam
stiarfi áfram, og að kanna t.d.
Hvernig þessum málum væri
háttað í öðrum löndum. Norsku
sérfræðingarnir komust fljót-
lega að þeirri niðurstöðu að
framleiðni væri minni hér en í
Noregi, og að aðalástæðurnar
væru minni sérhæfing og minni
skipulagning. Þeir töldu að í
Noregi væru menn komnir miun
lenigra í þessum greinum, og
þótt Noregur væri alls ekki á
toppnum ef heimsmælikvarði
væri notaður, hefði heimsókn
þangað verið vel ferðarinnar
vfrði. Þar sem þeir gátu skipu-
lagt sliika ferð mjög vel, var
ákveðið að fara til Noregs og
það voru 23 íulltrúar frá fata-
framleiðendum, Reykjavikur-
borg, Iðnaðarbankanum, Iðju og
ASÍ sem lögðu upp.
— Og til hvaða staðar í
Noregi var ferðinni heiitið?
— Við vorum aðallega í Ále-
sund. Það er 40 þúsund manna
bær, og umhverfis hann eru
4—5 þúsund íbúa þorp, þar sem
verksmiðjurnar eru reistar. Því
er í mörgum tilvitoum þannig
háttað að sveitafélögin reisa
verksmiðjuhúsnæðið og gera
svo samning við einhver fyrir-
tæki um iðnrekstur. Fyrirtækin
leigja þá húsnæðið, og leigan
er lág og hagkvæm á Lslenzkan
mælikvarða.
—Þið hafið sjálfsagt heimsótt
mörg fyrirtæki?
— Já, það var nú einn helzti
tilgangur ferðarinnar. Fyrirtæk
in sem við heknsóttum eru nokk
uð stór á íslenzkan mælitovarða,
með frá 40 upp í 110 starfe-
menn. Það vakti athygli okkar
hversu gott skipulagið var
á þessum stöðum og hversu sér-
hæfing verksmiðja og starfs-
fólksins var almenn og mikil. 1
lok heimsóknanna fengum við
að leggja spurningar fyrir
stjórnendur fyrirtækjanna, og
þeir svöruðu öllum spurningum
umbúðalaust og mjög opinskátt.
Það var mjög athyglisvert hvað
þeir lögðu rnikla áherziu á ým-
is tækni og stjómunarvanda-
mál. Það er t.d. alls ekki óal-
gengt að jafnveíi skæðustu
keppinautar korni saman til að
ræða ýmis vandamáil. Okkur
var einnig sagt að tæknimenn
-mismunandi verksmiðja í sömu
iðngrein kærnu tíðum saman til
að ræða tæknivandamál, sem
undir þá heyrðu, enda hafa þeir
með sér sérstöto félagissamtök.
— Hvað sáuð þið fleira at-
hyglisvent?
— Við heimsóttum t.d. tækni-
skóla, Rönsdal Yrkeskole I
„Vinnuhraðinn var það, sem
vakti mesta athygli mína,“ seg-
ir Kunólfnr Pétursson, formað-
ur Iðju. „Það er alveg geysi-
legur vinnuhraði, sem Norð-
mann hafa náð — ég hefði aldrei
trúað slíku að óreyndu."
— Hvernig er kaupið í norska
fataiðnaðinum ?
Bunólfur Pétursson
— 1 Noregi er fataiðnaður
láglaunagrein, en tímakaupið lá
á 12—15 krónum; 144—180 krón-
ur íslenzkar, meðan við erum
með 84,95 krónur sem tímakaup.
En það er vont að bera svona
tölur hráar saman. Við verðum
að taka tillit tíl, hversu dýr
löndin eru, og Noregur er á
Haukur Björnsson.
Molde, og urðum mjög hrifnir
af honum. Hann útskrifar á
þrem árum tæknilega stjórnend
ur íataframleiðslufyrirtækja, og
margir stjömendur fyrirtækj-
anna sem við heimsóttum höfðu
einmitt útskrifazt þaðan.
Það varð okkur til mikillar
ánægju að skólastjóri hans
bauðst til að greiða á allan hátt
sem hann gæti fyrir Islending-
um sem vildu sækja skólann.
Það verður að sj'álfsögðu tekið
til nánari alhugunar og von-
andi fær skólinn íslenzka nem-
endur áður en yfir lýtour.
—Ferðin var sem sagt mjög
gagnleg og ánægjuleg, og við
væntum akkur einniig mikils af
niðurstöðum rannsóknanna. Það
var Iðnþróunarsjóður sem fjár-
magnaði þær, og því fé var
áreiðanlega vel varið.
margan máta dýrt land að Mfa í
— dýrara en ísland.
Og þegar ég tala um 12—15
norskar krónur á tímann, á það
kaup við um ákvæðisvinnu. Hér
á landi erum við með 18.758
krónur sem lágmarkskaiup
saumakonu á mánuði — í ákvæð
isvinnu.
— Hversu langa vinnuvitou
hafa Norðmenn ?
___Þeir eru yfirleitt með 4214
vinnustund á fimm daga vinnu-
viku. En þar er um raunveru-
legan vinnutima að ræða, þvi
kaffitímar eru ekki innifaldir.
Hjá okkur er vinnuvikan 44
stundir — með kaffitímum.
— Já. Til dæmis reikna Norð-
menn veikindadagana öðru
vísi; i prósentvís. Og þeir borga
ekki fyrsta og annan veikinda-
dag, sem ég held, að yrði erfitt
hér — um 75% Iðjufélaga eru
konur.
Við höfum í samningum 14
veikindadaga eftir 3 mánuði og
svo 28 daga.
— Hvernig er skipulag verka-
lýðsfélaga i Noregi?
— Grunneiningarnar eru í fyr
irtækjunum sjálfum. Þær eru
svo aðilar að viðkomandi sam-
bandi, sem siðan er tengt inn í
Alþýðusambandið. Og sérhæf-
inigin er ekki aðeins í starfinu,
heldur verkalýðsmálunum lika
— hver starfsgrein hefur sdtt
verkalýðsfélag. Til þess eru þeir
nógu stórir.
— Hvernig er með lýðræði á
vinnustöðum?
— Það fór nú lítið fyrir þvi,
þar sem við sáum. Fyrirtækin
„Það sem vakti athygli mína í
ferðinni er, hve framarlega
Norðmenn standa á tæknisvið-
inu og hvað starfsfólk í fataiðn-
aðinum norska er vel þjálfað og
hvað verkstjórar hafa mikla
tæknilega kunnáttu. Það má
segja, að þeir hafi tæknimennt-
aðan mann í hverri lykilstöðu,"
segir Björn Bjarnason í Dúk.
-— Öðru visi en hér.
— Já. Biddu fyrir þér. Mennt-
un starfsfölksins er hlutur, sem
alveg hefur gleymzt hjá okkur.
Við höfum hlaupið yfir hana.
En nú þurfum við að snúa við
blaðinu. Við þurfum að senda
fólk erlendis til menntunar og
dyr standa opnar í Noregi til
dæmis.
— Getum við ekki menntað
okkar fólk sjálíir?
— Við ættum sjálfir að geta
annazt verkþjálfun sauma-
tovennanna og reyndar er vísir
að þvi þegar kominn af stað. En
tætonilega hliðin er í sjálfu sér
svo ný fyrir Okkur og þar á svo
margar hliðar, að æskilegast er,
að við fáum hana erlendis.
Þannig tryggjum við okfcur að
við fáum það nýjasta og bezta,
en etoki það, sem aðrar þjóðdr
byrjuðu með fyrir mörgum ár-
um.
— Höfum vdð jafn góðan
vinnukraifit?
— Við höfum góðar saumakon
ur. Það orð þekkist nú reyndar
ekki lengur erlendds, þar sem
vélamar eru svo sérhæfðar, að
í flestum tilvikum tala þeir um
vélstjóra.
voru ýmist einkafyrirtæki eða
f jöls'kyldiuf yrirtæki; stundum
hlutaféiög, en það var etoki til,
að starfsfólk væri í stjórn eða
réði einhverju veigamiklu um
stefnu fyrirtækisins.
— En hvað með skipulag á
vinnustöðum?
— Skipulag allt á vinnu var
aðdáunarvert. Það hefur verið
sagt, að við Islendingar munum
éildrei ná þeim vinnuhraða, sem
er hjá Norðmönnum. Þetta er
rangt. Vinnuhraðinn sá ég að
þyggðist á skynsamlegu vinnu-
fyrirkomulagi, tækni og þjálfuð
um starfshöndum.
Á flestum stöðum er til dæmis
hringsaumur, en ekki, að hver
kona saumd flíkina alla. Slík
vinnubrögð kalla Norðmenn
reyndar nú fornaldarvinnu-
brögð í fataiðnaði.
Þá gera Norðmenn sér vel
lljóst, hvers virði menntun starfe
fólksins er, ekki aðeihs ynigra
fiðlitosins heldur og þess fiudl-
orðna. Á þetta leggja þeir mikla
áherZlu og framtovæma hlutina
— meðad annars leggur ríkið
fram stórfé til menntunar fuill-
orðins iðnverkafólks. Ég
heyrði, að sú skoðun var út-
breidd meðal norskra iðnrek-
enda, sem vdð heimsóttum, að
nauðsynlegt væri að mennta
hvern starfskraft þrisvar sinn-
um á starfeævi hans.
— Hvernig er með vinnuafl
i íslenzkum fatagerðariðnaði ?
— Það vantar töluvert af
saumakonum. Fataiðnaðurinn
borgar ekki verr en önnur
störf, en möguleikar til auka-
vlnnu eru takmarkaðir. Þes§
vegna hafa aðrar atvinnugrein-
ar yfirhöndina, þegar um starfs-
fólto er að ræða.
Sllikar vélar eru til hér á
landi. Til dæmis eru um 20%
af okkar vélako&ti nýjar vélar.
En þá vamtar okkur að þjálfia
betur okkar menn en við höfum
gert til þessa.
Björn Bjarnason
__ Standa Norðmenn okkur
framar á fleiri sviðum fataiðnað
arins ?
__ Norskur fatnaður er í
sjállfu sér ekkert betri en okk-
ar. Það sem þeir hafa fram yfir
Okkur er það, sem við höfum
rætt hér á undan.
En hinu verðum við að gæta
að um leið, að við höfum ekki
bugsað svo mikið um sérhæí-
inguna, þar sem íslenzikur fata-
iðnaður hefur til þessa fyrst og
fremst mdðað að fjölbreytninni
En með opnun EFTA blasir við
okkur stór markaður og mögu-
leikar á að komast þar inn.
Verði um frekari úitfiutning á ís
lenzkum fatnaði að ræða, get-
um við farið að hugsa u,m ein-
hæfángu framleiðslunnar; til
dæmis bara buxnaframleiðslu,
hamafatnað, eða hvað sem er.
— Eru íslenzk fatagerðarfyrir
tæki ekki of Mtil til að hugsa
stórt?
— Það má segja, að við sé-
um allir Mtiir. En reynslan i Nor
egi sýnir, að samvinna fyrir-
tækja afi okkar stærðargráðu
hefiur gert þeim kleift að hag-
nýta framleiðslu sína sem bezt
og halda vedM. Slik samvinna
verður ofan á hér liika. Það ein-
faldlega verður að vera.
— Er viljinn til samvinnu fyr-
ir hendi?
— Já. Ég held, að viljinn sé
að vakna. Það er alla vega
skilningur meðal forráðamanna í
iðnaðinum, að nú verði menn að
taka höndum saman i stað þess
að berjast hver á sínum litla
bletti.
— Getum við keppt við aðrar
þjóðir í venjulegum fataiðnaði ?
— Við ættum að geta það
með tíð og tíma, hvað verð og
gæði snertir. Með aukinni hag
ræðingu ættum við að ná sömu
verðflokkum og þeir. Gæðin höf
um við nú þegar og þau hald-
aist.
— Nú er það almenn trú, að
vélvæðingin komi niður á pers-
ónubundnum gæðum vörunnar.
—Þetta er að mörgu ieyti
rétt hjá þér. Vélarnar skila
ekki þessari finu húð — eiigum
við að kalla það heimilisiðnaðar
brag? En vélamar skila vamd-
aðri vöru. Og vélamar verða
stöðugt fulikomnari. Hitt er svo
aiftur, að þegar út í stríðið er
komið, verðum við auðvdtað að
taka upp mun strangara gæðæ
mait
Hver starfsgrein
sitt verkalýðsfélag