Morgunblaðið - 27.06.1971, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. JÚNÍ 1971
G. Br. skrifar:
Tregi trjánna í
Kirk j ubæ
Þennan morgun Ijómar hvit
6Ó1 þessa yndisle-ga vors jafn
bjart yllr tignarlegt Héraðið og
aðra daga á þessu dásemd-
ar vori. Þorpið — Egilsstaðir —
er vaknað. Það rís árla því að
hér er mikið að starfa eins ag
alis staðar á Austurlandi (og
raunar um allt land). Hér er allt
í hröðum vexti á framfarabraut.
Hingað til hefur því verið hald-
ið fram að þessi þorpsmynd-
t*n væri bara að þakka hinuim
miiklu krossgátum við Lag-
arfljótsbrú ásamt Egilsstaða-
nrömum. En nú segja menn, að
drjúgan þátt í þessu eigi Vil
mundur landlæknir, sem stað-
setti hér hina fyrstu „læknamið
6töð“ landsins, alilöngu áð-
ur en það orð varð til í tung-
unni. — (Otúrdúr liokið.) —
Ferðinni ér heitið út í Hróars-
tungu, þessa Mesópótamíu Aust
urlands, milíli Jökulsár í Dal og
Fljótsins lygna og breiða, sem
er aðaldrátturinn í ásjónu Hér-
aðsins ofan úr Fljótsdal og alla
Jeið tii sjávar.
Hróarstunga er mikil sveit og
víðllend. Að sunnanverðu út frá
Lágheiðinni liggja samhliða
grýttir hálsar með mýrar-
sumdurn á milÍL Hér virðist gott
undir bú, ekki sízt sauð-
f járrækt. Og ekki taldi sr. Si-gur-
jón að Tungumenn mundu
græða á mjólkurframleiðslunni
við það að selja „fitu úr fjós-
nytju alia.“ En það er önnur
saga. — Þegar utar dregur i
Tunguna tekur við flatlendi
meira, sem nær alla leið til sjáv
ar. —
Fleiri eyðibýli m-unu nú vera
í Hróarstungu held-ur en í mörg-
um öðrum sveitum austanlands.
Þetta á sínar orsakir eins og
annað og skai ekki rakið hér.
Eitt áf þessum eyðitoýlum
er gamia prestssetrið — (kirkju-
staðurinn) Kirkj-ubær. Tekur
Tungumenn það sárt, sem eðM-
legt er, að svo skuli vera komið
fyrir þessu fomfræga höfuðbóJi
og miðstöð í andlegu lífi og
menningu sveitarinnar um alda-
raðir.
Fimmtán ár er u nú síðan prest
ur hefur setið í Kirkjubæ. Síð-
an bjuggu þar bændur unz jörð-
in fór í eyði fyrir nokkrum ár-
um.
Það er alitaf kvíðvænlegt
að koma á eyðibæ í miðri sveit
— bæ horfinn lófi fólksins og
önn dagsins, undirorpinn hrörn-
un og hirðuleysi. — En svo er
ekki í Kirkjubæ. Sóknin hefur
Látið sér annt um og fundið tU
með símum kirkjustað. Forn-
ir kofar og fallandi hús hafa
hlotið sitt legurúm og
hvíla undir flosgrænni, grósku-
ríkri flöt milli kirkjunnar og
gamla ibúðarhússins.
Kirkjubæjarkirkja er hið veg-
legasta hús enda sóknin stór og
fjölmenn og staðurinn í blóma
þegar h-ún var byggð fyrir 120
árurn. Hún tekur 130 manns í
sæt-i, er búin ýmsum góðum mun-
um, ma. er predikunarstóll
hennar merkilegur fomgrip-

Kirkjan í Kirkjubae
ur. Þetta er að visu eftir ann-
arra sögn en ekki eiigin sjón. —
Hér er „harðlœst hús“ og lyk-
ihinn ekki við höndina, sem ekki
er von. — En það er auðséð á
öMiu, að þetta hús er í prýði-
legri hirðu — það er sóknar-
nefnd og söfnuðimum — ekki
sizt kveniþjóðinni — tii mikilts
sóma. Sama er að segja
um kirkj ugarðinn sem bæði er
vel girtur og vei hirtur dánar-
reitur. — Það vekur athyg-li við
fyrstu sýn, að ekki sést hér
neinn bautasteinn yfir þeim
Ibúðarhúsið í Kirkjubæ byggt.
Síðustu prestshjónin í Kirkjubæ með börnum sínnm. Talið frá vinstri. Fremri röð: Sr. Sigur-
jón Jónsson, Vaka yfirhjúkrunarkona, frú Anna Sveinsdóttir.Aftari röð: sr. Fjalar prest-ur á
Kálfafellsstað, Frosti læknir, Máni starfsmaður Ríkisútvarpsins, Sindi-i, starfsmaður gíróþjónust
mörgu mætu klerkum, sem þenn
an stað hafa setið fyrr og síðar.
En þeir eiga samt sína siögu og
freistandi væri að nefna nokkra
þeirra og fara um þá nokkrum
orðuim. En rúm blaðsins leyfir
það ekki. Síðastur i þeirri löngu
röð var sr. Sigurjón Jónssom,
einn af þeim gáfuðu Há-
reksstaðabræðrum. Hann var
kominn í skóla þegar foreldrar
hans íliuttust vestur um haf, en
þar lauk hann stúdentsprófi og
tók meistaragráðu við Há-
skólann í Chicago. Síðan kom
hann heim, varð guðfræðinigur
og vígðLst til Barðs í Fljótum.
Eftir 3ja ára veru þar niyðra
fékk hann Kirkjubæ árið 1920,
sem hann þjónaði (lengs-t af
ásamt Hofteiigi) í 36 ár.
Þessi siðas-ti prestu/r í Kirkju-
bæ var svo sérstæður maður, að
hann komst ekki alliur fyrir í
veruleikanium. Þess vegna fóru
að myndast um hann þjóðsögur,
þegar í Ufanda Mfi, og ekki mun
þeim fækka þegar frá liðu-r.
Þegar hann var alilur, minnt-
ist vinur hans og starfs-
: :
Kirkjubær í Hróarstungu
unnar.
bróðir, sr. Marínó í Val'lanesi,
hans í Kirkj-uritinu. Segir þar
m.a.:
„Séra Sigurjón verður Aust-
firðingum, og þó fyrst og fremst
Héraðsbúum, lengi minnisstæð-
ur. Hann var maður „miikiMa
sanda og mikiMa sæva,“ stór í
sniðum og skörungu-r að allri
gerð. Það smækkaði en-gan að
blanda við hann geði, þvert á
mótL
Hika ég ekki við að sagja, að
með honum sé genginn
einn svipmesti persónuleiki hér
eystra. Til þess bar margt:
Skarpa-r gáfu-r og frumleiki í
hugs-un, mikill þróttur til Hk-
ama og sálar, líf og fjör, gleði
og birta, allt þetta ein-
kenndi hann, fvlgdi honum og
gerði hann ógleymanlegan
öl-Ium, er kyn-ntust boiiuim.
Hann var áhrifamikill ræðu
maður og oft snjaM með a-fburð
um. Lifa margar £if ræðum hans
í mimni sóknarfólks hans — svo
þr-ungnar af mannviti, snjaMar
að hugsun og orðfæri, máttugur
í trú — að þær fyrnast sein-t.
AMra mainna var hann glað-
astur, og í gleði hans og fjöri
Ijómaði sá drengilegi hlýleiki og
velvi-ld, er gerði öllium hlýtt til
hans. Söngelskur og músí-ka-Lsk-
ur var hann einnig og
bar gott sikyn á þá hLuti o-g
skildi göf-gandi mátt tónanna.
Um séra Sigurjón mætti sikri-fa
langt mál, því að maðurinn var
margsJiunginn og hu-gaði að
mörgu. Hugur hans va-r opinn
fyrir menningarstrauimum sam-
tíðarinnar, síleitandi og s,pyrj-
andL Það var iiíklega þess vegna,
sem hann el-tist svo vel. Hann
var ungur i anda fram til hims
síðasta."
Elkkja sr. Siigu-rjóns í Kirkju-
bæ er Ajina Sveinsdóttir frá
Skatastöðuim í Skagaíirði. Fylg-
ir grein þessari m.ynd af þeim
hjónum og hiniuan mannvæn-
legu börnum þeirra.
Um þessa mikLu bújörð
— Kirkjubæ — mætti fara mörg
um orðum. Hún var að fornu
jarðmati 33 hundruð enda
ja-fnan talin ein mesta jörð á
öMiu Út-Héraði. Túnið er ekki
stórt, rúml. 10 ha. Sr. Sigurjón
ræktaði það og sléttaði með hin-
um gamla máta ofa-n-af-riistunn-
ar og undirburðarins. En þetta
er gott tún, sem stenzt flesta
raun kul-dans og klakans —
jafnvel kalið. Svo eru ræktunar
möguleikar svo að segja ótak
markaðir, jafnvel með MtiliLi
framræzlu að þvi er kunnugir
telja. Hér er veðursælt og sikjól-
gott eftir því sem um er að gera
í þessu plássi landnorðursins og
beitin er afbragðs.góð i gróður-
sælum og skjól'góðum pöidrum
ásanna, þar sem lágvaxið bi-rki-
kjarrið berst sinni hetju-
legu baráttu upp á ei-gin spýtur
og aðstoðarlaust af þessari
ástríðufuWu skógræktarkyn-
slóð. Svo rná ekki gleyma hlumi
indunum, rekanum úti á Héraðs-
sandi, Laxi og siJiungi í La-gar-
fljótL —Rafmagnið á næsta
leiti, — grimm vissa fyrir þvL
Með samninigum við Lagarfoss-
virkjun hefur hreppurinn
tryggt sér rafmagn heim á hvert
einasta býli I þessum strjál-
byggða hreppi fyrir árið 1973.
Hér er því um að ræða ótvi-
ræða framtiðarmöguJeika og
æskilegt viðfan.gsefni fyrir du.g
mikla og bjartsýna menn, sem
t.rúa á íramtíð Austurlands á
atómöld.
Ekki mun nú annar húsakost-
ur uppistandandi I Kirkjubæ en
hið gamJa prestseturshús, sem
mjög er farið að liáta á sjá eins
og ekki er furða eftir þessi
mörgu misjöfnu ár. Þarna
stendur það þöguJt og grátt i
Framhald á bis. 26.