Morgunblaðið - 12.09.1971, Blaðsíða 16

16
MORGiUNBLAÐíÐ, SUNNUDAGUR 12. SEPTEM'BER 1971
Útgafandi hf. Árvakur, Reykjavlk.
Framkvaamdastjóri Haraldur Sveinason.
Rilatjórar Matthías Johannessen.
Eyjóifur Konráð Jónsson.
Aöstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjómarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Augiýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstrœti 6, sími 10-100
Augtýsingar Aðalstrœti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 195,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 12,00 kr. aintakið.
NORÐURLÖNDIN
OG LANDHELGISMÁLIÐ
IÐNO:
Gefðu mér þolinmæði, Guð — að
rembast við að deyja fyrir írland
Andinn er reiðubúinn, en holdið er veikt hjá frum, sem öðr-
um.
k fundi utanríkisráðherra
Norðurlandanna, sem ný-
lega var haldinn í Kaup-
mannahöfn, gafst Einari
Ágústssyni utanríkisráð-
herra, að vísu ekki kostur á
að ræða landhelgismálið
nema stuttlega, en auk þess
átti hann einkaviðræður við
hina utanríkisráðherrana um
það mál. Frá Noregi hafa nú
borizt fyrstu viðbrögð ráða-
manna þar í landi eftir þenn-
an fund. Norska blaðið „Aft-
enposten“ hefur skýrt frá
því, að Cappelen, utanríkis-
ráðherra Norðmanna, hafi
gagnrýnt fyrirhugaða ein-
hliða útfærslu íslenzku fisk-
veiðitakmarkanna. Cappelen
hafi lýst fullum skilningi á
sjónarmiðum Íslendinga og
lýst því yfir, að Norðmenn
þekki af eigin raun þau
vandamál, sem Íslendingar
eigi við að glíma. Hins vegar
hafi norski utanríkisráðherr-
ann látið í ljós þá skoðun,
að mál, sem þessi eigi að
leysa á alþjóðavettvangi.
Ummæli norska utanríkis-
ráðherrans verða ekki skilin
á annan veg en þann, að
Norðmenn viðurkenni þá
nauðsyn, sem til þess ber, að
við íslendingar færum út
fiskveiðitakmörk okkar, en
að þeir telji að vinna eigi að
málinu með öðrum hætti en
fyrirhugað er. Afstaða Capp-
elens gefur tilefni til að
fjalla nokkuð um Norður-
löndin og landhelgismálið frá
sjónarmiði okkar íslendinga.
Óumdeilanlegt er, að stuðn-
iingur hinna Norðurlandanna
við hagsmuni okkar á alþjóða
vettvangi hefur geysilega
þýðingu fyrir okkur. Það kom
glögglega í Ijós í samninga-
viðræðum okkar við EFTA-
löndin á sínum tíma, enda
var það fyrst og fremst at-
beini hinna Norðurlandanna,
sem leiddi til þess hve hag-
kvæmum samningum við
náðum um aðild að EFTA.
Fjölmörg fleiri dæmi mætti
nefna um. þá þýðingu, sem
stuðningur frændþjóða okk-
ar hefur fyrir þau málefni,
sem við berjumst fyrir á al-
þjððavettvangi.
Af þessum sökum ber að
leggja sérstaka áherzlu á að
kynna sjónarmið okkar í
landhelgismálinu á hinum
Norðurlöndunum og sérstak-
lega fyrir stjórnarvöldum og
stjómmálamönnum í þessum
löndum. Við Íslendingar ger-
um okkur ljóst, að einhverjir
hagsmunaárekstrar kunna að
eiga sér stað á milli okkar
og hinna N or ðuhlandan na
varðandi útfærslu fiskveiði-
takmarkanna og einsýnt er,
að Norðmenn eiga sjálfir
harða baráttu fyrir höndum
að halda sinni 12 mílna fisk-
veiðilögsögu, ef Noregur ger-
ist aðili að Efnahagsbanda-
lagi Evrópu. En fyrirfram er
full ástæða til að trúa því, að
við getum fengið einhvern
stuðning hjá hinum Norður-
landaþjóðunum í þessu lífs-
hagsmunamáli okkar. Ef rík-
isstjórnir hinna Norður-
landaþjóðanna leggja inn gott
orð fyrir okkur í þessu máli,
getur það haft verulega þýð-
ingu.
Utanríkisráðherra fslands
hefur nú rætt landhelgismál-
ið við ráðamenn í London og
Bonn og hann hefur rætt það
stuttlega við utanríkisráð-
herra hinna Norðurlandanna.
Morgunblaðið telur nauðsyn-
legt, að ítarlegri viðræður
verði teknar upp við ríkis-
stjómir á hinum Norður-
löndunum og er þá að sjálf-
sögðu eðlilegt, að utanríkis-
ráðherra okkar og helztu
embættismenn í utanríkis-
ráðuneytinu leiði þær við-
ræður. Þá er einnig sjálf-
sagt, að landhelgismálið verði
tekið til rækilegrar umræðu
af okkar hálfu á fundi Norð-
urlandaráðs í vetur. Loks er
rétt að minna á, að rætt hef-
ur verið um að bjóða hingað
fulltrúum fjölmiðla erlendis
frá og er þá ekki sízt ástæða
til að bjóða hingað fulltrúum
frá fjölmiðlum á hinum
Norðurlöndunum.
Við verðum að gera okk-
ur ljóst, að við eigum eftir
að heyja harða baráttu áður
en við fáum fulla viðurkenn-
ingu annarra þjóða á 50 sjó-
mílna fiskveiðilögsögu okkar.
í þeirri baráttu þarf smáþjóð
eins og við á öllum þeim
stuðningi annarra þjóða að
halda, sem kostur er á. Fund-
ir undirbúningsnefndarinnar
í Genf hafa þegar leitt í ljós,
að víða er stuðnings að
vænta. Athyglisverð er t.d.
afstaða Kanada í þessu máli
og einnig getum við vafa-
laust vænzt stuðnings fjöl-
margra nýrra ríkja í Evrópu
og Asíu og svo þjóða Mið- og
Suður-Ameríku, sem hafa
helgað sér mun stærri lög-
sögu en við höfum uppi
áform um. En þrátt fyrir
þann stuðning, sem við getum
vænzt víða að, ber að leggja
megináherzlu á að tryggja
einhvem stuðning hinna
hefðbundnu vina- og frænd-
þjóða okkar á hinum Norður-
löndunum. Það hlýtur að
verða eitt helzta verkefni
næstu mánaða.
FYRSTA frumsýning leikhús-
lífsins í borginni er í kvöld í
Iðnó, gamla góða Iðnó, hjá
Leikfélagi Reykjavíkur, sem
senn fyllir 75 ára þjónustu í
þágu Thaliu og íslenzkrar menn
ingar.
Verkið höfðar tii slagæðar
líðandi stundar í lífsbaráttu
þjóðanna, baráttu írsku þjóðar
innar innbyrðis og við aðra. At
burðarásin í Plógur og stjörn-
ur fjailar um írskablóðið, lífið
og dauðann fyrir frland, fyrir
frelsi hugsjóna þessarar þjóð-
ar, sem hefur illa ráðið við sina
heitu þrá.
Við fylgdumst með æfingu á
Plógur og stjörnur í Iðnó í
fyrrakvöld. I»ó að leikhúsin
hefjl starf sitt á haustin og
minni þannig á að haustið sé
við bæjardyrnar, þá var moll-
an slík í borginni í fyrrakvöld
að Iðnó kúrði í lofthjúp hita-
beltislanda og innan dyra lifn-
aði fyrsta blóm leikhúslífsins
í Reykjavík eftir sumarieyfin.
Þegar maður kemur heim til
sín eftir langan tíma gáir mað-
ur í kring um sig, hvort allt sé
nú í lagi. Þannig hugsa ugg-
laust margir leikhúsgestir til
Iðnó. og auðvitað var allt í lagi,
En ekki var það til að spilla
ánægjunni, að búið er að setja
nýtt klæði á stólana og á
veggjunum hanga nýjar og
gamaldags luktir með gott
hjartalag, en umfram allt, kð
er alltaf sama þægilega and-
rúmsloftið í Iðnó. Viðmótsþýð
spenna, þess sem í vændum
er.
í leikskrá um Plóg og stjörn
ur eru greinar um hið írska
Abbey-leikhús, afmælisleikár
Leikfélagsins og um höfund
fyrsta verksins, Sean O’Casey.
Sean O’Casey var fæddur í
Dyflinni 1880. Hann var verka-
maður að atvinnu og stundaði
það sta.rf meðan fyrstu verk
hans voru að vekja á honum
athygli, en síðar lifði hann ein-
göngu á ritstörfum. Fyrsta leik
rit hans, „The Shadow of a
Gunman“ eða Skuggi af byssu-
manni, varð til 1923, en hann
vann sinn fyrsta stóra sigur með
Júnó og páfuglinum í Abbey-
leikhúsinu 1924; þetta leikrit
hefur síðan farið sigurför um
heiminn og verið eitt af því
sem hefu,r borið hróður írskrar
leikritunar víða; það var sýnt
hér í Þjóðleikhúsinu fyrir ná-
lega 20 árum í leikstjórn Lár-
usar Pálssonar. 1926 var sýnt
í Abbey það leikrit, sem nú
kemur í fyrsta sinni fyrk ís-
lenzka áhorfendur, Plógur og
stjörnur. Frumsýningin varð
söguleg og á næstu sýningum
urðu iðulega uppþot, vegna
sæ.rðrar þjóðernistilfinningar;
líkt og gerzt hafði tæpum tutt-
ugu árum fyrr, þegar Playboy
of the Western World eftir
annað stórskáld þeirra íra,
John M. Synge, var fyrst sýnt,
þá þótti mörgum sem hér
væri fulland.rómantiskt á efni
haldið, og fölskva slægi á hetju
lund og einurð þessa fólks
sem lýst er mitt i sjálfstæðis-
baráttu sinni, í sjálfri páska-
uppreisninni 1916. En lífskraft-
ur þessara mannlýsinga stóð af
sér allt aðkast, og í dag er svo
komið, að ekkert leikrit hefur
verið flutt oftar í Abbeyleik-
húsinu fynr og síðar. Það hef-
ur að sjálfsögðu verið sýnt um
allar jarðir, enda komið i tölu
sígildra nútímaleikrita; efni
þess virðist síður en svo ætla
að ganga sér til húðar, eins og
atburðir síðustu vikna í Belfast
sanna bezt. Næsta leikriti
O’Caseys, sem hann skrifaði
ári síða.r og heitir The Silver
Tassie var hafnað af Abbey-
leikhúsinu; þessu reiddist
skáldið og voru verk hans síð-
a.r frumsýnd annars staðar,
enda var O’Casey þá búsettur
í Englandi, Ekkert af síðari
verkum hans hefur þótt jafn
ast á við Plóg og stjörnur, en
þó má nefna þarna ágætt
verk eins og Cockadoddle
Dandy eða Hana-gal og Rauð-
ar rósir (Red roses for me)
sem leikið hefur verið i ís-
lenzka útvarpinu. Endurminn-
ingar skáldsins eru einnig víð
frægar en talsvert umdeildar.
Sean O’Casey lézt 1964. Þar
féll í valinn einn verðugasti
fulltrúi írskrar menningar í
þeirri röð leikskálda, sem hófst
með Yeats og Synge og náði
síðar nýjum tindi með Brend-
an Behan. O’Casey var hleypi-
dómalaus lýsari alþýðufólks,
en um leið málsvari þess, skop
aðist miskunnarlaust að hug-
sjónagjálfri landa sinna og
öðru í stóro-rðu atferli þeirra,
en tók þó mið af hjartanu,
þegar til kastanna kom.
Ekki er ástæða til þess að
rekja söguþráðinn. Þar skipt-
ast á skin og skúrir á annan
hátt en íslenzkt þjóðlíf er
vant, en það er ekki langt til
írlands og þeirra vandamál
hugstætt mörgum íslendingi
á einhvern hátt. Þeir sem leika
í Plóg og stjörnum eru: Gísli
Halldórsson, Helgi Skúlason,
Guðrún Ásmundsdóttir, Borgar
Garðarsson, Þorsteinn Gunn-
arsson, Sigríður Hagalín, Guð-
rún Stephensen, Kristín Ólafs-
dótti.r, Kjartan Ragnarsson,
Guðmundur Magnússon, Jón
Hjartarson, Sigurður Karls-
son, Edda Þórarinsdóttir, Valde
mar Helgason, Margrét Magnúa
dóttir og Pétur Einarsson.
Leikstjóri verksins ©r írinn
Alan Simpson, en aðstoðar-
leikstjóri er Pétur Einarsson.
Þýðandi er Sverrir Hólmars-
son og leikmyndir eru eftir
Steinþór Sigurðsson.
Það e*r margt forvitnilegt á
efnisskrá LR í vetur og eftir
þann 11. janúar n.k. þégar 75
ára afmælið er gengið í garð
verða færð upp íslenzk verk,
hvert á fætur öðru. Þar verða
leikrit efti,r Halldór Laxness,
Jökul Jakobsson, Odd Björns-
son og Nínu Björk Árnadótt-
ur og auk þess verður vænt-
anlega sýnt það leikrit, sem
hlýtur verðlaun í leikritasam-
keppni Leikfélagsins 1 sam-
bandi við afmælið.
Það er hátíð í vændum hjá
Leikfélagi Reykjavíkur, hátíð
vegna blómlegs og áræðins
starfs í 75 ár, sem bezt lýsir
sér í því trausti, sem leikhús-
gestir sýna með stöðugt auk-
inni aðsókn að leikhúsinu. Til
gamans og fróðleiks rná geta
þess að á undanförnum ára-
tug hefur tala leikhúsgesta
fimmfaldazt, var rúmlega
16.000 leikárið 1962-’63, en
rúmlega 75 þús. á siðasta leik
ári. Velkomin til starfa og
góð ferð inn í veturinn, leik-
húsfólk — á. j.
Að berjast og rífast, lætur vel. Valdimar Helgason, Borgar
Garðarsson og Gísli Halldórsson í hlutverkum stnum.