Morgunblaðið - 12.09.1971, Blaðsíða 17

MORGUN'BLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. SEPTEMBER 1971
Laxveiði
og laxadráp
Nú fer laxveiðitímabilinu senn
að ljúka, en veiði hefur viða
verið með ágætum og er það
áreiðanlega að þakka þeirri
fiskirækt, sem hafin er og munu
allflestar ár njóta góðs af. Marg-
ur hefur þvi átt ánægjustundir
við íslenzku laxveiðiárnar, bæði
innlendir og erlendir menn.
En ef það er rétt, að hálfnað
sé verk þá hafið er, hefur mikil-
vægur árangur náðst i íslenzk-
um fiskiræktarmálum, og þess
vegna ætti að mega gera ráð fyr-
ir því, að laxagengd aukist mjög
í árnar allt umhverfis landið. En
sem fyrr segir er það þó svo, að
með rányrkjunni er unnt að eyði-
leggja árangur mikils starfs, og
ekki verður hjá því komizt að
vekja athygli á einni veiðifrétt,
sem nýlega birtist.
Laxá í Dölum var i sumar
leigð útlendingum, sem eingöngu
veiddu á flugu og voru ánægðir
með aflann. Þegar þeir höfðu
veitt nægju sina, eftirlétu þeir
leiðsögumönnum sinum ána, og
svo brá við, að hundruð laxa
voru á tveimur eða þremur dög-
um dregnir á land. Var vinnu-
gleðin svo mikil, að einn veiði-
manna afrekaði að ná laxi á
land að meðaltali á sex til sjö
mínútum allan liðlangan dag-
inn.
En ekki hefur þess orðið vart
að þeir, sem að þessu drápi
stóðu, telji það neitt ámælisvert
heidur jafnvel hið gagnstæða.
Hér hefur sá líka löngum þótt
mestur, sem tekizt hefur að tæta
á land lax í tugatali á degi hverj-
um. Þessi hugsanaháttur hlýtur
að breytast og verður að breyt-
ast, fef okkur á að auðnast að
rækta upp árnar og fylla þær af
fiski. En líklega er þessi veiði-
græðgi svo útbreidd, áð nauð-
syn beri til að setja um það regl-
ur, hve marga fiska megi draga
á land dag hvern. Hæfilegt væri
þá að miða við, að 10—15 fiska
mætti veiða á hverja stöng á
dag í beztu ánum, en svo getur
borið við, eins og kunnugt er,
að einstaka daga taki lax mjög
vel. Og það er þá, sem hinn
„mikli" veiðimaður tryllist.
En eins og fregnirnar af veið-
inni miklu I Dölum bera með sér
virðist almenningsálitið lítið hafa
að athuga við slíkar aðfarir, og
þess vegna má ef til vill segja,
að ekki sé ástæða til að ásaka
þá menn eina, sem þar voru að
verki. Fjöldi annarra íslenzkra
veiðimanna hefði sjálfsagt gert
það sama, er hann komst í svo
feitt. En afstaðan í þessu efni
verður að breytast, ef ekki fyr-
ir frumkvæði veiðimannanna
sjálfra og þeirra samtaka, þá
með reglum á þann veg, sem áð-
ur var nefnt.
Ekki er það ánægjulegt til af-
spurnar, að við Islendingar rán-
yrkjum laxveiðiárnar á sama
tíma, sem við berjumst fyrir
friðun fiskistofna á landgrunn-
inu; i því er lítið samræmi, og
vonandi þurfa menn aldrei oftar
að heyra veiðisögur á borð við
þá, sem gerðist í Dölum.
Mesta góðæri
sögunnar —
Um það verður ekki deilt, að
við Islendingar búum nú við
mesta góðæri, sem um getur.
Leggst þar allt á eitt einstök
veðurblíða til lands og sjávar,
geysihátt verðlag útflutningsaf-
urða og stórbætt vinnubrögð og
aukin afköst vegna hinnar geysi-
miklu uppbyggingar íslenzku at-
vinnuveganna síðastliðinn ára-
tug. Óhætt ætti raunar að vera
að bæta þvi við, að skynsamleg
stjórnarstefna og traust stjórn-
arfar undangenginna ára eigi
ríkan þátt í framförunum og vel-
meguninni.
Og í góðærinu var gengið til
kosninga. Þá gerðist það, að þeir,
sem stjórnað höfðu, misstu
meirihluta sinn og stjórnarand-
stæðingar fengu aðstöðu til að
él7 ■ 'i
í Papey — séð til Djúpavogs. Búlandstindur er til vinstri. Ljósm. Sæmundur Ingólfsson.
Reykjavíkurbréf
-----Laugardagur 11. sept.-
ráða ríkjum. Sumum fundust
þessi úrslit einkennileg og vissu-
lega mæltu flest rök með þvi,
að þeim, sem svo vel höfðu hald-
ið á málunum, yrði falið að
stjóma áfram. Bréfritari er þó
þeirrar skoðunar, að einmitt
vegna góðærisins og öryggisins
hafi fólk talið á það hættandi að
gera breytingar, sjá hverju þær
myndu valda, því að ætíð væri
unnt að skipta um á ný.
Raunar gerðu víst fáir eða eng-
ir ráð fyrir því, að vinstri stjórn
yrði mynduð á þann veg, sem
raun varð á. En þegar kosninga-
úrslitin lágu fyrir, lýsti annar
fyrrverandi stjórnarflokkur þvi
yfir, að núverandi stjórnarflokk-
um bæri skylda til ríkisstjórnar-
myndunar, þ.e.a.s. Alþýðuflokk-
urinn, og hinn fyrrverandi
stjórnarflokka, Sj álfstæðisflokk-
urinn, gerði enga tilraun til að
hindra þetta stjórnarsamstarf.
Fyrrverandi stjórnarandstaða
hafði fengið starfhæfan meiri-
hluta á Alþingi, og því var ekk-
ert við því að segja, þótt henni
gæfist færi á stjórnarmyndun, úr
því að til voru þeir lýðræðis-
flokkar á Islandi, sem vildu
kaupa völdin því verði, að hefja
kommúnista til æðstu metorða i
stjórn landsins.
Það er nú einu sinni svo í
stjórnmálum, að menn nota at-
kvæðisrétt sinn sjaldnast til að
þakka fyrir það, sem vel hefur
verið gert, og margir vilja breyt-
ingar, breytinganna vegna.
Gleggsta dæmið um þetta eru
sjálfsagt kosningarnar í Bret-
landi að aflokinni síðari heims-
styrjöldinni, þegar Churehill og
íhaldsflokkur hans biðu afhroð,
þótt hann væri þjóðhetja og hver
einasti Breti þakki honura leið-
sögnina á þeim hörmungarárum,
sem yfir þjóðina höfðu gengið.
Hvers vegna
þessa
taugaveiklun?
Stjórnarherrarnir nýju eru
skelfing óöruggir, það hefur
fólkið fengið að sjá bæði af
yfirlýsingum þeirra, þar sem eitt
stangast á annars horn og ekki
síður af skrifum stjórnarbiað-
anna, en bezt kynnast menn þess-
ari taugaveiklun, er þeir fá færi
á að ræða persónulega við ráða-
menn þeirra flokka, sem nú fara
með völd. Þeir eru svo sannar-
lega á nálum.
Það er ómótmælanlegt, að
þessi rikisstjórn tekur við betra
búi en nokkur önnur, sem við
völdum hefur tekið. Venjulega
hafa ríkisstjórnir gefizt upp
vegna þess, að stjórnarflokkarnir
vildu ekki horfast í augu við
alvarleg vandamál, og einhverjir
þeirra hlupust frá skyldum sín-
um. Þess vegna hafa miklir erf-
iðleikar oftast mætt nýjum rík-
isstjórnum, en nú er engu slíku
til að dreifa. Stjórnarflokkarnir
fengu meirihluta í þingkosning-
um, óvæntan skulum við segja,
og þeir gátu tekið við stjórnar-
taumunum, án þess að þurfa að
gera nokkrar erfiðar efnahags-
ráðstafanir. Þeir fengu meira að
segja í hendur gilda sjóði, sem
þeir geta notað til að útdeila
gæðum.
Sannleikurinn er sá, að hér
gæti allt gengið vel á næstunni,
ef ríkisstjórnin aðeins héldi að
sér höndum, en leyfði þjóðinni
að búa við óbreytta stjórnar-
stefnu og leysti eingöngu úr
þeim daglegu verkefnum, sem
ráðherrunum ber að sinna.
Þegar þetta er hugleitt er
sannarlega furðulegt, hve
áhyggjufullir stjórnarherrarnir
eru og óöruggir. Líklega eru þeir
farnir að gera sér grein fyrir þvi,
að réttri stjórnarstefnu hafi ver-
ið fylgt, og allt það, sem þeir
sögðu í stjórnarandstöðunni hafi
verið rangt, en samt mun þeim
finnast, að þeir þurfi að gera
einhverjar breytingar I innan-
landsmálunum, til þess að standa
við stóru orðin; en þeir hafa
bara enga hugmynd um I hverju
þær breytingar eiga að vera
fólgnar, og jafnvel þótt þeir
kæmu sér niður á ákveðnar ráð-
stafanir, mun sá uggur búa í hug
þeirra, að þær verði til óþurftar
og muni ríða samstarfi þeirra að
fullu, er fram í dregur.
Bót er þó í máli, að hinum
nýju stjórnarherrum finnst
geysigaman að vegtyllunum,
veizlunum og ferðalögunum, og
margur fær nú laglegan bita —
en þjóðin horfir á og brosir í
kampinn.
Grundvöllur
kjarabóta
Líklega hefur aldrei verið jafn
góðuc grundvöllur tif almennra
kjarabóta á íslandi og einmitt
nú, og þær kjarabætur gætu
orðið varanlegar, ef ríkisstjórn-
in hefur vit á því, að taka eng-
ar kollsteypur í atvinnu- og efna-
hagsmálum. Líklega verður sagt,
að með þessum orðum sé verið
að ala á kröfum um miklar kaup-
hækkanir, en því fer fjarri. Hér
i blaðinu hefur áður verið var-
að við því að ganga of langt í
þessu efni, og skal sú aðvörun
endurtekin, en hitt er staðreynd,
að launþegar eiga rétt á bættum
kjörum eins og árferði er.
Vorið 1970 áraði vel hjá okk-
ur og þá voru kjarasamningar
framundan. Þegar í marzmánuði
sagði Bjarni Benediktsson um þá
samninga í forsíðuviðtali í Morg-
unblaðinu:
„Eðlilegt er, að launþegar
verði aðnjótandi batnandi þjóðar-
hags, og þá þarf að átta sig á
því, hver raunveruleg gjaldgeta
er.“
Morgunblaðið sagði þá meðal
annars um þá kjarasamninga,
sem framundan voru:
„Nú er það ekki verkefnið að
deila niður byrðunum, heldur að
veita launþegum eðlilega hlut-
deild í batnandi þjóðarhag, eins
og dr. Bjarni Benediktsson, for-
sætisráðherra, hefur bent á, og
allir munu á einu máli um, að
launþegar verða að fá kjarabæt-
ur.“
Og ennfremur sagði:
„Öllum er Ijóst, að nú er
grundvöllur til verulegra kjara-
bóta. Forsætisráðherra hefur
lýst þeirri skoðun sinni í viðtali
við Morgunblaðið, að launþegar
eigi rétt á eðlilegri hlutdeild í
batnandi hag og rikisstjórnin i
heild hefur staðfest þetta.“
1 mörgum fleiri forystugrein-
um Morgunblaðsins var undir-
strikað að launþegum bæru
verulegar kjarabætur, og t.d. var
sagt um það efni eftirfarandi:
„I þessum samninga\dðræðum
hafa allir viðurkennt, að verka-
fólk ætti rétt til veruiegra kjara-
bóta eftir þá kjamskerðingu,
sem orðið hefur síðastliðin tvö
ár. Auðvitað hefur öllum verið
ljóst, að ágreiningur mundi
verða um það, hvað telja skyldi
verulegar kjarabætur. Við eðli-
legar ástæður mundu margir
segja að 10—14% kauphækkun,
ásamt fullri verðtryggingu, væru
verulegar kjarabætur. Morgun-
blaðið vill þó engan dóm leggja
á það mál, enda fer bezt á því,
að deiluaðilar kveði upp úr um
það að lokum.“
Sömu skoðunar
nú og þá
Hér í blaðinu hefur að undan-
förnu nokkuð verið rætt um
kjaramálin og væntanlega kaup-
gjaldssamninga. Hefur þar verið
fylgt nákvæmlega sömu stefnu
og blaðið fylgdi vorið 1970, þegar
það studdi ríkisstjórnina, og þess
vegna út í bláinn þær fullyrðing-
ar, sem getið hefur að líta í nú-
verandi stjórnarblöðum, að Morg
unblaðið hafi aðra stefnu í
stjórnarandstöðu en þegar það
styður ríkisstjórn. Þetta geta
menn sannfærzt um af tilvitn-
unum þeim, sem að framan eru
birtar.
Ástandið nú er svipað og vorið
1970. Það er grundvöllur til veru-
legra kjarabóta, og að sjálfsögðu
munu verkalýðsfélögin ganga
eftir því, að þau fái réttmæta
hlutdeild í þjóðartekjunum. Hitt
er augljóst mál, að ekki má
spenna bogann of hátt, en það á
að vera á valdi launþegasamtak-
anna annars vegar og Vinnuveit-
endasambandsins hins vegar að
skera úr um það, hve langt rnegi
ganga, alveg eins nú og vorið
1970. Það „fer bezt á því, að
deiluaðilar kveði upp úr um það
að lokum“, eins og Morgunblaðið
sagði vorið 1970.
Það var mjög óhyggilegt af
ríkisstjórninni að gera ákveðnar
tillögur um breytingar á kjara-
samningum. Hún átti að eftirláta
samtökum vinnumarkaðarins að
ráða fram úr þeim málum. Sér-
hver verkalýðsforingi hlýtur að
vera tilneyddur að fara fram á
meiri kjarabætur en þær, sem
honum eru boðnar, og þess er
að gæta, að sú 20% kjarabót,
sem ríkisstjórnin hefur lofað á
tveimur árum, þýðir ekki sama
og 20% kauphækkun, þvi að
verulegur hluti kauphækkunar
fer inn í verðlagið, og verður þvi
ekki kjarabót. Væntanlega þyrfti
um það bil tvöfalda kauphækkun
til þess að ná þeirri kjarabót,
sem ríkisstjórnin ræðir um, og
hætt er við, að þá væri svo langt
gengið í kauphækkunum, að at-
vinnuvegirnir ættu í miklum erf-
iðleikum með að standa undir
þeim.
En launþegar sitja nú á rök-
stólum og leitast við að sam-
ræma aðgerðir sínar, og von
bráðar munu samningaumleitan-
ir hefjast við vinnuveitendur.
Vonandi er, að allt fari vel að
lokum, að minnsta kosti að sneitt
verði hjá verkföllum, en vissu-
lega hefur ríkisstjórnin ekki
stuðlað að þeirri lausn heldur
hið gagnstæða.