Morgunblaðið - 12.10.1971, Blaðsíða 14

MORGUNBLA.ÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. OKTÓBER 19TI
í —

14
Útgafandi hf. Arvakur, Reykjavlk.
Framkvaamdaatjóri Hsraldur Svainaaon.
Rilstjórar Matthías Johannassan.
Eyjóifur Konráð Jónsson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjómarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Ami Garðar Kristinsson.
Ritaíjórn og afgreiðsla Aðalstrasti 6, sími 10-100
Augiýsingar Aðalstrasti 6, sími 22-4-80.
Askriftargjsld 195,00 kr. & mánuði innanlands.
f leusasölu 12,00 kr. eintakið.
SLYSADEILD
BORGARSPÍTALANS
¥¥austinu fylgja slys í um-
ferðinni. Aldrei er nauð-
synlegra að vera vel á verði,
hvort sem maður er akandi
eðá fótgangandi, en þegar
Kauistmyrkrið dettur á og
birtan minnkar með hverj-
um degi sem líður. Því mið-
ulr eru slysin í umferðinni
allt of mörg hér á landi.
Margt hefur verið reynt að
gera í því skyni að fækka
þeim, en þvi miður hefur
það ekki borið þann
ánangur, sem óskandi væri.
Slys á íslandi eru tíð, en
margir leggja hönd á plóginn
til að koma í veg fyrir þau,
og er það vel. Aldrei verður
of miklu fjármagni varið til
þess að draga úr slysahætt-
unni og fækka slysum. Að
því vinna margir aðilar ötult
starf, en betur má ef duga
skaL
Rétt er, að aldrei verður of
fniklu fjármagni varið í
slysavamir, en hitt er jafn-
víst að ekki er síður nauð-
synlegt að byggja rækilega
upp þlá starfsemi, sem gegnir
því hlutverki að bæta eins
og Kægt er úr slysum og
óKÖppum. Kemur þá fyrst í
Kugann slysadeild Borgar-
spítalans. Hún er oft og ein-
att til umræðu manna á
meðal og er þá ekki alltaf
treystandi á dóma og mat
um starfsemi hennar og
þeirra, sem þar vinna. Auð-
vftað dettur engum í hug að
slysadeilldin sé alfullkomin
sto&iun. Enda þótt hún hafi
etoki alis fyrir löngu flutt í
frambærileg húsakynni og
starfsaðstaða sé nú allt önn-
ur og betri en áður var í
gömlu Heilsuverndarstöðinni,
þá er langt frá því að hið
nýja húsnæði sé viðunandi.
f slysadeildinni eru mikil
þrenigsli og nauðsynlegt að á
því verði ráðin bót hið fyrsta.
Enginn ætti að sjá í það fjár-
magn, sem færi til endurbóta
og stækkunar á húsakynnum
slysadeildarinnar, svo merku
og mikilvægu hlutverki sem
hún gegnir í þjóðlífinu. Sem
dæmi um starfsemi hennar
mlá geta þess, að þangað koma
nú 'á hverju ári um 23% af
íbúatölu Stór-Reykjavíkur-
svæðisins, en sambærileg
tala í Finnlandi er 10%. Sam-
kvæmt þessu koma um 27
þúsund sjúklingar í slysa-
deilldina árlega. Það þarf því
oft snör handtök við erfið
skilyrði til að fullnægja ósk-
um og þörfum allra þeirra,
sem í deildina koma. Þjón-
ustu getur því stöku sinnum
verið áfátt, ekki sízt vegna
þess að of oft vill brenna við
að þangað komi fólk, sem á
ekkert erindi á slysadeild.
Aðalatriðið er, að slysadeild
Borgarspítalans er ómissandi
stofnun og hún hefur notið
styrkrar forustu hinna fær-
ustu manna.
Ástæða væri til að kanna,
hvort ekki væri hægt að
bæta ýmsa aðra læknaþjón-
ustu í þéttbýlinu, s. s. heim-
ilislæknaþjónustuna sem
virðist orðin mjög úrelt og
þyrfti endurbóta við. Heim-
ilislæknar eru yfirleitt hin-
ir færustu menn, samvizku-
samir og skylduræknir, en
kerfið sem þeir vinna sam-
kvæmt er þungt í vöfum og
veldur sjúklingum oft óþæg-
indum, t. a. m. með langri
bið. M. a. af þeim sökum er
oft og einatt ætlazt til þess
að slysadeildin annist ýmis
störf, sem heimilislæknum
eru ætluð. Getur þetta komið
sér illa, ekki sízt í svo ófull-
nægjandi húsnæði, sem raun
ber vitni.
Nú er svo komið, að líkur
benda til að stærsti einstaki
sjúkdómsliðurinn á spjald-
skró slysadeildarinnar sé af
völdum árása, pústra og
hrindinga ýmiss konar og
hlýtur það að vekja stór-
kostlegan ugg. Þessi mál er
nauðsynlegt að taka föstum
tökum nú þegar. Við getum
ekki látið við það sitja að
íslenzkt þjóðfélag verði
glæframönnum að bráð. Við
verðum að vakna til vitund-
ar um að þessi þróun er ugg-
vekjandi. Hér væri verðugt
verkefni fyrir félags- eða
þjóðfélagsfræðinga að kom-
ast að rótum þessarar þró-
unar. Hvers vegna færast
árásir í vöxt hér á landi, það
er brennandi spurning. Það
er ekki nóg að lækna sár
þeirra, sem verða fyrir árás-
um. Hitt er ekki síður mikil-
vægt að komast fyrir rætum-
ar á meininu.
■ÍÍ^,h•: -: MijwmM tg&UL* æ
feréarii $pa
Ég hef hér fyrir framan mig dagatal
svo ég ætti auðvelt með að sjá hvenær
við heimsóttum þær kirkjur sem hér
koma við sögu. Flestir dagarnir eru
prentaðir svartir, aðrir rauðir. Það eru
sunnudagarnir. Þó að ekki hafi alltaf
verið sunnudagar, þegar við heimsótt-
um kirkjurnar, voru það rauðir dagar,
Sem sagt hátiðisdagar eftir almanak-
inu. Á Islandi eru ótrúlega margar
merkilegar kirkjur. Sumir hafa hom í
síðu kirkjunnar á Akureyri, hún
sé stíllaus. En það er óþarfi, því að hún
ætlar að eldast ágætlega. Ég spurði
Sverri Pálsson, skólastjóra, eitthvað
um Matthíasar-kirkjuna skömmu áður
en ég skrapp í hana. „Matthíasar-
kirkjuna", svaraði hann foj eins og
krakkarnir mundu segja, „hún heitir
það ekki. Við höfum enga dýrlinga hér
á Akureyri." Það gerir ekkert. Kirkj-
an á hátíðlegt andrúm og hlýtt viðmót,
þó að hún sé ekki nema um þrjátíu
ára. Það kallast nokkuð gott af ungl-
ingi. En merkust er hún fyrir það að
einn kórglugginn í henni er tekinn úr
kirkjunni í Coventry sem Þjóðverjar
lögðu í rúst i einhverri eftirminnileg-
ustu loftárás síðasta stríðs. Það var
mikið afrek að ná gluggunum hingað,
svo dýrmætir sem þeir eru. Frúin sem
sýndi mér kirkjuna sagði að fyrir kæmi
að enskir ferðamenn lýstu yfir því að
þeim þætti leiðinlegt að gluggarn-
ir skyldu vera hér, en ekki heima í Bret-
landi. Er það vel skiljanlegt. En hvern-
ig væri þá að gefa Bretum kost á glugg-
unum með þvi skilyrði (sem auðvelt
ætti að vera að ganga að fyrir Breta)
að þeir viðurkenni rétt okkar til að
friða landgrunnið. Þá mætti segja að
landhelgisdeilan væri leyst í kristileg-
um anda.
En kannski segja Akureyringar nei.
Vel á minnzt, Matthias Jochumsson.
Einhverju sinni sagði Kristján Alberts-
son mér að þeir hefðu setið og skrafað
saman i Reykjavík, þegar koladallur
flautaði í höfninni. Þá sagði Matthias:
„Þetta er rödd menningarinnar. Það er
eitthvað annað en vellið í mér eða aum-
ingja spóanum."
Dvölin á Grimsstöðum hvarflar hug-
anum að kirkjunum. Við fórum að vísu
ekki í neinar víðimýrarkirkjur þessu
sinni, en kirkjur samt. Altaristaflan í
Viðirhólskirkju er frá 1647, einföld og
falleg Kristsmynd. Þó að fólkinu hafi
fækkað, hefur hann aldrei yfirgefið
þessa sveit.
Við Bakkaflóa stendur önnur
kirkja, merkileg. Kirkjan að Skeggja-
stöðum. Á Austurlandi standa Dyrfjöll-
in opin í hvers manns hjarta. Þannig
var okkur tekið að Skeggjastöðum,
þangað sem við fórum að ráði
Sverris Hermannssonar. Sr. Sigmar
sýndi okkur kirkjuna. Undir
lokin bauðst hann til að syngja fyrir
okkur stef úr Þorlákstíðum. Við sett-
umst aftan við fyrirkvennasætið og
hlustuðum. Það var helg stund. Enn
hljómar rödd prestsins í eyrum mér.
Þetta er víst eitthvert minnsta presta-
kall landsins, en enginn tekur eftir
því: presturinn stækkar það með nær-
veru sinni. „Presturinn sem bjargaði
kirkjunni sinni," sögðu arkitektar
við mig síðar, þegar ég lýsti fyrir þeim
austur á Egilsstöðum menningar-
legu viðhorfi sr. Sigmars. Þeir höfðu
heyrt hans getið. Þegar menn
voru komnir á fremsta hlunn með að
rífa kirkjuna, gerði hann áætlanir um
að endurreisa hana með góðri hjálp
núverandi biskups. Aldrei verður
klerki nógsamlega þökkuð sú forysta.
Skammt frá Bakkafirði* er Djúpidal-
ur, þaðan er Kristján skáld. Hann hélt
eitt sinn að kommúnismi væri það sama
og húmanismi, nú veit hann betur. Og
það sem er mest um vert: mér skilst að
hann sé einn þeirra fáu sem hefur hug-
rekki til að vita betur. En — hvað
um það. Eftirminnilegt er að aka frá
Þórshöfn að Skeggjastöðum. Kannski
einnig dálítið kaldranalegt. En landið
er mikilúðlegt og fagurt við vikumar,
sem eru (að þvi er okkur var sagt)
fullar af fiski. Þar sem er fiskur, þar
er einnig fólk. Gunnólfsvíkurfjall er
eins og djúpur og svartur hylur í him-
ininn og minnir á Kirkjufell við Grund-
arfjörð, en fjörðurinn lognhvítur og
indæll þarna í kyrrðinnd. 1 Gunnólfs-
vik er allt farið í eyði, en uppbygg-
ing á öðrum bæjum austar og jafnvel
laxarækt í á sem þarna er, en ég man
ekki lengur hvað heitir. Þar sem laxa
er von, þar eru peningar i boði.
Kannski á laxáin eftir að halda sveit-
inni í byggð. Það hafa a.m.k. ekki þeir
þingmenn gert sem áttu að hugsa um
hana. En þó eru samgöngur sæmilegar.
Og svo opnast Bakkafjörðurinn allt
i einu eins og faðmur. Byggðin blasir
við og svo kirkjan að Skeggjastöðum.
Biksvört. „Mér fellur einstaklega vel
þessi gregoríanska tónlist," sagði sr.
Sigmar, þegar hann hafði sungið tíð-
irnar. „Hún stendur mér nær en önn-
ur kirkjutónlist." Þorlákur hefur ver
ið verndardýrlingur kirkjunnar frá
alda öðli. Auðvitað er hann það ennþá.
Fyrir ofan altaristöfluna er önnur tafla
sem á er letraður latneskur texti, þar
sem minnt er á ágæti heilags Þorláks.
Það er viðeigandi. Yfir kirkjudyrum
stendur: Mitt hús er bænahús.
Við fórum með sr. Sigmari réttsælis
um kirkjuna og skoðuðum endurreisn
hennar sem farið hefur einkar vel úr
hendi. Kirkjan er biksvört eins og hún
hefur ávallt verið, þó er hluti turns-
ins hvítur. Tjaran á sinn þátt í að kirkj
an hefur varðveitzt svo vel, en þegar
hún var lagfærð vildi gamla fólkið í
söfnuðinum ekki hafa hana bikaða: það
minnti um of á hús einokunarverzlun-
arinnar. Hún var sár broddur i hjarta
þess fólks sem mundi tímana tvenna.
Þegar inn er komið blasa við predik-
unarstóllinn og altaristaflan. Stóllinn
er danskur. Á honum eru nú myndir
af guðspjallamönnunum og einkennum
þeirra. Líklega er hann keyptur fyrir
áheit fransks skipstjóra. Hann hafði
heitið á hana þegar skip hans brotn-
aði á Bakkaflóa. En skipshöfn
hans hélt lífi fyrir kraft Þorláks helga
og siðan er oft heitið á kirkjuna og
gefst vel. Einkum eiga sjómenn spöl í
hennar heilaga landi.
Altaristaflan er einnig dönsk, frá
1857. Kristur kemur út úr djúpbláum
himni Israels og blessar söfnuð sinn.
„Gömlu fólki er minnisstætt," segir sr.
Sigmar okkur, „hvað því þótti taflan fal-
leg þegar hún blasti við barnsaugum
þess. Það hefur aldrei getað gleymt
henni." Á töfiunni stendur: Ég er vegur-
inn sannleikurinn og lífið (á latínu
minnir mig). Söfnuðurinn, um 350
manns, skuldar nú um 300 þús. krónur
i kirkjunni, eða tæpiega þús-
und krónur á mann, og þótti engum
mikið. Fyrir bragðið á hann dýrgrip
við sinn dimmbláa, fengsæla fjörð.
M
>%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% N