Morgunblaðið - 31.10.1971, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 31. OKTÓBER 1971
33
áfanga fyrir áfanga allla lýð-
ræðislega st jórnarandsföðu.
Ný kosningalög voru sefrt 17.
júlí og al'lt að 20% af kjósend-
um sviptir kosningarétti. Þar
með var lokið áhrifum Smá-
bændaflokksins á stjórnmál
Ungverjalands.
1 kosningunum, sem komm-
únistar þvinguðu fram með of
beldi 31. ágúst 1947, var öllum
hugsanlegum ofríkisaðgerðum
beitt, sem innanrikisráðuneytið,
pólitíska lögreglan og Rauði
herinn gátu klakið út í sam-
einingu. Jafnaðarmenn sem
nú loks virtust vera farnir að
skilja innræti og vinnubrögð
fyrri samherja sinna, kommún-
istanna, héldu því fram, að fals
anir og kosningasvik hefðu
vaðið uppi, ógnir og hvers
kyns kúgun verið höfð í
frammi og loks að kommúnist-
ar hefðu sent troðfulla flutn-
ingabíla sinna manna þorp úr
þorpi til þess að kjósa. 1 sjálfu
sér er það ekki annað en það,
sem vænta mátti, þar sem
kommúnistar voru annars veg-
ar með Moskvuvaldið að baki
sér.
En kosningarnar urðu komm
únistum enn sem fyrr mikil
vonbrigði. Þrátt fyrir það, þó
að þeir hefðu alia kosningavél-
ina i höndum sér, fengu þeir
ekki nema 1.112.000 atkvæði.
Það var 5% aukning frá því,
sem áður var. En allt um það
voru kommúnistar nú orðm-
ir öflugasti flokkur þingsins
Lazlo Rajk
með 22% atkvæða að baki sér.
Smábændaflokkurinn hafði að-
eins fengið 15% atkvæða.
Um haustið hélt Rakosi
áfram ofsóknum sínum á hend-
ur lýðræðisflokkunum, og lét
meðal annars þann boðskap út
ganga, að Jafnaðarmannaflokk
urinn yrði að sameinast komm-
únistaflokknum. Áður en ártð
var liðið, var svo komið, að
Zoltan Pfeiffer, foringi óháða
flokksins, var orðinn land-
flótta maður. Sama máli
gegndi um Karoly Peyer, jafn-
aðarmannaleiðtogann, sem
harðast hafði barizt á móti sam
steypu Jafnaðarmannaflokks-
ins og kommúnistaflokksins.
Aðrir meiriháttar leiðtogar lýð
ræðissinnaðra flokka burgu
lífi sínu með þvi að fara einn-
ig í útlegð.
Snemma árs 1948 bauð
Rakosi, að bæði óháði fiokkur-
inn og Bæn daf lokkurinn
skyidu leystir upp og bannað-
ir. Smábændaflokkurinn var
þá orðinn gersamlega áhrifa-
laus minnihluti. 1 febrúar 1948
komu launkommúnistar og alls
konar Moskvuvinir því til leið-
ar, að mikil „hreinsun“ var
gerð í Jafnaðarmannaflokkn
um. Voru þá reknir úr honum
allir þeir, er hafa vildu í fullu
tré við Moskvu og kommúnista.
1 marz voru svo leifar flokks
ins kúgaðar til samsteypu við
kommúnistaflokkinn með þeim
heilindum af hálfu kommúnista,
sem einkennir slikar samsteyp-
ur þeirra.
Annars þótti hlýða að dul-
■klæða þessa samsteypu með
nafnbreytingu, og var þessi
samsteypa kommúnista skirð
Sameinaði verkamannaflokkur
inn. 1 kosningunum 1949 beitti
hann hinni viðurkenndu Sovét-
aðferð, og var þá aðeins einn
listi í kjöri með „sameiginleg-
um“ nöfnum frambjóðenda.
ílú mátti sýnast sem vélræðd
kommúnista og ofbeldi hefðu
náð tilgangi sínum í Ungverja-
laindi, og að fullur sigur væri
unninn. En eftir var þó einn
óbugaður einstaklingur. Það
var kaþólska kirkjan unddr for
ustu Mindszenty kardinála.
Klerkar höfðu að Vísu undan-
farið sætt alls konar harðræð-
um og ofsóknum, en kirkjan
var óbuguð á meðan Minds-
zenty stóð uppi. Nú var lagt til
atlögu við hann, 26. desember
1948 var hann tekinn höndum,
og eftir háðuleg réttar-
höld, (sem enduðu með aug-
Ijósu réttarmorði), var
hinn hugrakki kirkjuhöfðingi
dæmdur í ævilangt fang-
elsi. Hófu kommúnistar um viða
veröld upp mikið gleðióp, er
þvi var lokið, en minna varð
um fögnuð af þeirra hendi, þeg-
ar Moskva varð að játa, að mál
ið allt hefði verið hinn sví-
virðilegasti réttarglæpur.
Mindszenty var svo látinn
laus, þegar frelsisbarátta ung-
versku þjóðarinnar hófst fyrir
skemmstu og var ákaft fagn-
að af þjóð sinni. En um leið og
fangelsisdyrnar lukust aftur á
eftir Mindszenty, var síðasta
þröskuldinum rutt úr vegi
kommúnista, enda leið nú ékki
á löngu, að þeir leiddu verk
sitt til lykta.
1. febrúar 1949 var ung-
vers'ka lýðveldinu breytt i „al-
þýðulýðveldi" og kommún-
istísku alræði komið á eftir
Sovét-rússneskri fyrirmynd og
skipan. Verkið var fullkomnað.
Innanríkisráðherrann, Laslo
Rajk, sem með fáheyrðri
grimmd, ógnum og vélræðum,
hafði átt drýgstan þáttinn i
því að koma einræði kommún-
ista á i Ungverjalandi og al-
gerri undirokun þjóðarinn-
ar undir járhæl Moskvu, hafði
þó skammvinna gleði af starfi
sínu og laun slík, sem hús-
bændum hans voru líkust. 18.
júní tilkynnti ráðherrasam-
kundan, að hann hefði verið
rekinn úr flokknum og svipt-
ur trúnaði, og að hann hefði
verið handtekinn, sakaður um
„hægrivillu" og fleiri glæpi
gegn ríkinu. Eins og vænta
mátti af sovézkum réttaraðferð
um, „játaði“ Rajk alla glæpi,
sem um var beðið, 16. septem-
ber, og var dæmdur til dauða.
Það skyggir væntanlega ekk-
ert á þá almennu gleði, sem
þessi tiðindi vöktu með komm-
únistum, þó að það hafi nú ver
ið „játað" af æðstu for-
ustu þeirra, að málið var allt
glæpur og lygi frá upphafi til
enda. Aðrir helztu leiðtog-
ar flokksins fóru sömu ieið.
Gabor Peter, grimmdarseggur-
inn og auðsveipasta og illvíg-
asta verkfæri Rajks, hékk við
embætti þangað til snemma árs
1953, en þá var röðin komin
að honum i nýrri „stórhreins-
un“.
En þótt hinar blóðugu leik-
brúður Moskvu hyrfu þannig
af sviðinu, tóku aðrar við
engu betri. Og eftir stóð sú
staðreynd, að ungverska þjóð
in var gersamlega undirokuð
undir Moskvuvaldið, örsnauð,
arðrænd og útsogin, svipt öll-
um mannlegum réttindum,
beygð, svívirt og ofsótt. Þetta
voru þær gjafir, sem „alþýðu-
lýðveldið" hafði að færa börn-
um sinum. Og Matyas Rakosi
hélt áfram að útskýra það á
þann hátt, sem húsbænd-
um hans i Moskvu var harla
velþóknanlegt, hvernig þau
hefðu orðið þessarar blessunar
aðnjótandi. 29. febrúar 1952 lét
hann svo um mælt á fundi ung-
verska verkamannaflokksins:
„Án hinnar hetjulegu írels-
isbaráttu, og án látlausrar og
vinveittrar aðstoðar Sovét-
Rússlands, hefði ungverska al-
þýðulýðveldið — og ég get
bætt við — hefðu öll hin al-
þýðulýðveldin, aldrei orðið
til".
Átakanlega satt. Hins vegar
hefur ungverska þjóðin verið
að sýna það nú í nóvember
1956, hvers hún metur þessa
aðstoð — og hvemig Sovét-
Rússland lætur ekki á sér
standa að veita hana í sömu
mynd og hingað til Árangur-
iran er átakanlegasta þjóðar-
morð, sem sögur fara af, og
morðherirnir eru gerðir út af
„föðurlandi verkamannsins".
Þetta er óneitanlega ærið at-
hyglisverð staðreynd.
Hér hefur verið sögð harm-
saga ungversku þjóðarinnar
frá þvi er siðari heimsstyrjöld
lauk, einnar af mörgum þjóð-
um, sem sömu sögu hafa að
segja. Vera má, að hún geti
opnað augu einhverra vorra
landsmanna fyrir þvi, hve hollt
er að treysta kommúnistum í
samstarfi. Hliðstæður þess, sem
gerðist í Ungverjalandi, þekkj-
um vér ýmsar úr stjórnmála-
átökum hér heima fyrir og gefa
þær nógsamlega til kynna, að
vænlegra er að stinga fótum
við áður en það er um sein-
an. Vera má, að örlög
Ungverjalands hefðu orðið öll
hln sömu, þó að borgaralegir
og lýðræðislegir flokkar hefðu
aldrei léð máls á nokkurri sam-
vinnu við kommúnista. En þó
er það alls óvíst. Og því verð-
ur ekki varizt, að auðtryggni
þeirra og andvaraleysi hafi átt
nokkurn þátt í ógæfunni. Og
háskaleg innbyrðis streita, sem
kommúnistar blésu að og not-
færðu sér út í yztu æsar. Með
blóði og dýrum fórnum hafa
Ungverjar nú verið að leitast
við að endurheimta það, sem
glatað var. Og allur hinn
frjálsi heimur fylgir baráttu
þeirra í djúpri samúð.
En til þess eru víti að varast.
Framhald síðar
ANGLI
skyrtur
Nýjar
gerðir
litir
og
mynstur

skyrtur

Sérsaltad
smjör
sterkara bragð
scrsaltad smjor
í rauðum umbúdum
ósaltað smjör
í grænum umbúdum
500 g
250 g
Sérsaltað smjör er meira saltað en
venja er til um íslenzkt smjör. Bragðið
er sterkara. Það nýtur sín áberandi vel
án áleggs, t.d. á ný, fersk og ilmandi
rúnnstykki, eða á heimabakað brauð
— beint úr ofninum.
SMI©R
Osta og smjorsalan
Úrvalið eykst. Þér getið nú valið um 6
mismunandi tegundir eða stærðarein-
ingar smjörs.
s.f.