Morgunblaðið - 31.10.1971, Page 6

Morgunblaðið - 31.10.1971, Page 6
34 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 31. OKTÓBER 1971 Allt lífkerfið í Þjórsárverum starfar líklega með sérstæðum hætti Vidtal við dr. Arnþór Garðarsson, dýrafræðing EKKI er hægt að sjá fyrir hvað gerast muni, verði Þjórsárverum sökkt og því er nauðsynlegt að vita eftir hverju heiðagæsin er að sækjast þar. Lákur eru til að það sé aðallega tvennt, frið- sældin þar um varptímann og góð beitilönd, sem aftur getur stafað af hinum mikla áburði frá gæsinni. Þetta gæti verið það, sem heldur uppi stofninum þarna. Og sé stofninn settur á guð og gaddinn, þá sitjum við uppi með 20—25 þúsund fugla, sem við vitum ekki hvað muni gera. Þannig komst dr. Arnþór Garðarsson, dýrafræðingur m. a. að orði í viðtali við Mbl. um rannsóknir þær, sem hann og fleiri náttúru- vísindamenn voru að hefja í Þjórsárverum í sumar, í þeim tilgangi að átta sig á aðstæðum heiðagæsarinnar með tilliti til virkjunar- mannvirkja. Spurður um niöurstöður eít- ir þetta fyrsta sumar, sagði Arnþór, að búið væri að afla gagna um fæðu gæsarinnar á hverjum tiima frá því í apríl og til september. Fæðan félli nokkurn veginn í það mynst- ur, sem búast mátti við. Um tímgunartímann og fjaðrafell- ingatímann þarf fæða gæs- arinnar að vera mjög næringar rik og auðug að forfór og pró- teinum. Viðkoma geesarinnar er bundin við tiltölulega nær- ingarmikla fseðu. Ef viðkoman bregzt, þolir stofninn ekki dauðsföllin og fækkun verður í honum. Á þessum tíma kvað Arnþór fuglana sérlega við- kvæma. Þá þyrfti að gera svo mikið á stuttum tíma. Arnþór og Jón Baldur Sig- urðsson fóru inn í Þjórsárver tii rannsókna 25. maí í vor. — Þá var aðeins þyrlufært þang að og is yfir verunum, sagði Amþór. Á þessum tíma standa rústimar upp úr og ár- bakkarnir niður úr ísnum. Ámar bræða bakkana og á rindunum við árnar og á rústa kollunum eru heiðagæsahreið- ur. En ekki er það stór hluti lands, sem stendur upp úr. — Er þá enn nægiiegt rými fyrir svo margar gæsir? — Já, það virðist vera. Þarna eru nú 10—12 þúsund pör. Heiðagæsinni hefur verið að fjölga. Ég hefi hérna taln- ingar, sem gerðar hafa verið í Bretlandi, en þar er allur ís- lenzki og grænlenzki heiða- gæsastofninn á veturna. 1950 var reiknað með að heild- arstofninn væri 30 þúsund gæsir, 1960 voru þær orðnar 50—60 þúsund og f jöldinn náði hámarki 1966, voru þá 70—80 þúsund gæsir. Þeim gæti svo hafa fækkað í köldu ísárunum hér, en tölur síðustu ára hefi ég ekki. — En hvað gerist, verði gæs- irnar of margar fyrir verin? —- Það sem hefur gerzt nú, er að gæsin dreifir sér meira. Og yfir á land, sem kannski er ekki eins gott. Þetta þarf að athuga. Hugsanlega mætti gera samanburð á ungadauða þeirra, sem þar lifa og þeim ungum, sem lifa í verunum. En satt er það, þessi fjöldi af gæs etur eiginlega allt upp í ver- uniu-m. Gæsirnar eru í flóunum yfir sumarið. Við vitum ekki enn, hve mikinn hluta þær taka af gróðrinum þar. En ég gizka á að gæsin eti þriðjung tit fjórðung af gróðrinum í fló- unum. Sumar tegundir eru bitnar niður í svörðinn. — Er þá ekki orðin ofbeit þarna, eins og viða annars stað ar í landinu? — Þetta fer mikið eftir gróð- urfari. Ef étið er ofan í svörð- inn á þurrlendi, er voðinn vis. En sé blautt, þá getur það gerzt að jarðstönglum fjölgar æ við að bitið er ofan af og þá þéttist gróðurinn og getur haldið næringargiidi sínu langt fram eftir sumri. Á þessu geta þvi verið tvær hlið- ar. Maður veit ekki hvar mörk in eru eða hvenær komið er yf- ir mörkin. En beitin er mikil. Og næsta verkefni er að mæla beitina þarna. Við erum að byrja á slíkum athugunum í sérstökum reitum, þar sem gerður verður samanburður á uppskerumagni af beittu landi og landi, þar sem gæsir verða útilokaðar. Á þennan hátt má mæla beitina með nokkurri ná- kvæmni. — Gæsin er sem sagt þarna í flóunum fram eftir sumri. Og hvað svo? — Já, hún er á flóunum fram í júlí og fer svo. 1 ágúst er hún meira og minna farin úr Þjórsárverum. Hún hefur þvi aðeins 314 mánaðar viðdvöl. Og eiginlega er hún ekki á beit nema tvo mánuði. Um varptím- ann etur heiðagæsin sáralítið. Kvenfuglinn nærist svo að segja ekkert. Gæsin bregður sér aðeins af hreiðrinu á tveggja sólarhringa fresti til að fá sér að drekka og baða sig, en neytir iítið matar. Kvenfuglinn tapar þriðjungi af þyngd sinni meðan hann liggur á. Hann missir ekki bara fituna, heldur verður vöðva- rýrnun, garnirnar ganga sam- an og hjartað léttist. Gassinn hefur það þó náðugra. Hann rýmar hægt og rólega allt sumarið. En eftir að gæs- irnar fara úr verunum, breyt- ist mataræði þeirra. Það verð- ur meira fitandi og þegar þser fara af landinu, eru þær orðn- ar akfeitar. Og þannig koma þær til Bretlands, því hér er sáralítið skotið af heiðagæs. Það eru fyrst og fremst grá- gæsir, sem eru skotnar hér á túnunum. — Það hlýtur að vera erfitt að vinna að rannsóknum á við brögðum gæsarinnar, svo stygg sem hún er á vissum tíma? — Já, meðan gæsirnar eru í sárum, eru þær geysilega stygg ar. Þá sér maður þær varla. En þegar þær koma á vorin, eru þær spakar, þær spekjast fyrir varptímann og eru spak- Heiðagaísaungar í verum. ar meðan þær liggja á. Þá má ganga í alit að 10 metra færi frá þeim, áður en þær fljúga upp, einkum þegar þær eru komnar að því að unga út. Stöku einstaklingur lætur þó ekki undan síga, þó komið sé svo nærri. Meðan ungarnir eru litlir, leggjast gæsimar flatar og teygja fram hálsinn ef styggð kemur að þeim svo mjög erfitt er að koma auga á þær. En svo fella þær flug- f jaðrimar þegar kemur fram í júlí og þá eiga þær fótum sin- um fjör að launa. Þá hlaupa þær geysilega hratt og skilja oft stálpaða unga eftir. Heiða- gæsin er líka hraðfleyg. Flug- vél dregur hana uppi á 70 milna hraða í Iofti, það höfum við reynt. Heiðagæsirnar fljúga hraðar en grágæsirnar og öðru vi'si. Grágæsin skellir sér yfir- leit niður ef flugvél kem- ur, en heiðagæsin skrúfar sig upp og heldur þessum hraða. En að vísu er hér aðeins um spretti að ræða. — Nú hafið þið verið þarna í eitt sumar við rannsóknir og eigið eftir að verða önnur tvö ár. Hvaða upplýsinga eruð þið fyrst og fremst að leita? — Verði Þjórsárverum sökkt vegna virkjunarframkvæmda, þá mun það gerast, sem ekki er hægt að spá fyrir um. Þá þarf að vita eftir hverju fugl- arnir eru að sækjast þarna. Líkur eru til að það sé að nokkru leyti friðsældin þarna um varptíimann. Staðurinn er t.d. óaðgengilegur fyrir tófur. Tófa kemst illa yfir árnar i vexti og háar skarir eru við þær. Þessi mikli fjöldi hjálpar lika til við að bægja burtu iinim, iiiihiii iihií' «'i IRVIN & JOHNSON (AUSTRALIA) PTY. LTD. Stœrstu innflytjendur og dreifingaraðilar frystra sjávarafurða i Astralíu, óska að komast í samband við áreiðanlegan útflytjanda sjávaraf- urða, með einkarétt í Ástralíu íyrir augum. Eina fyrirtækið sem hefur stjórnarskrifstofur og nýtízkulegar kæli- geymslur í öllum fylkjum Ástralíu. Höfum meira en 100 ára starfsreynslu. Skrifið eftir frekari upplýsingum til: IRVIN & JOHNSON (AUSTRALIA) PTY. LTD. 12—30 ROSEBERFY AVENUE, ROSEBERRY NEW SOUTH WALES 2018 AUSTRALIA. SÍMNEFNI: MARKFERN — TELEX NR. 21390, SYDNEY — AUSTRALIA. Atvinna Viljum rá&i húsgagnasmið og mann til verksmiðjustarfa. Upplýsingar í verksmiðjunni, Lágmúla 7. KRISTJÁN SIGGEIRSSON H/F. Kaupfélagsstjóri Starf framkvæmdastjóra kaupfélagsins HAFNAR á Seffossi, er laust tii umsóknar. Umsóknarfrestur er til 10. nóvember n.k. Umsóknir skulu sendar formanni félagsstjórnarinnar Gísla Bjarnasyni Grænuvöllum 1, Selfossi, er ve'rtir upplýsingar um starfið ásamt Grími Bjarnasyni, kaupfélagsstjóra.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.