Morgunblaðið - 21.03.1972, Blaðsíða 15

MORGUNBL.AÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. MARZ 1972
----------1
15
Baldur fíermannsson-------— FÓLK og VÍSINDI
Baldur Hermannsson
HUGSKKYTI I'UA 6EIMNUM
Því er oft haldið fram, að hinar
geyisileigiu fraumfarir náittúruiviisind
arma á síðusitu öidium hafi afsannað
tilvisit giuðis og yfiinniáttúrulegra fyr-
irbæra, sem swo enu köiiuð. Þetba er
'þó ekki rétt. Þieissi 'málefn,i liggja fyr
ir lutan vieirkahrinig raumvSisindanna.
Hitt er aftur athygíiiisivert, hve oft
djúp trúhn'eiigð og áhiuigi á hinu
óiræða bintist í rituim fneimistiu ©ðOlis-
fnœiðiiniga þessarar aldar, enda marg-
ir hvterjir afar fjöilfróðir og vel
kunmugir hiuigwíisindum.
Á síðustu ánum hiefiur áhiuigi mennta
manna á himiu yfinnáttúrlega stór-
aukizt og hafa viiða um heim risið
upp naranisólknastjöðivar, sem ætlað er
að kanna þessi mál, Hugsaniafll'Utn-
iingur, fjarsiýni, framsýni og endur-
fæðiin.g ienu þau fyrinbæri sem helzt
er ummið að rann.sökn á. Þetta kem-
ur kannsiki Desainda'n'um spánskt fya>
ir sijóinir og má taka fram, að vel
mienmtað fólk stj'órnar þessmm ranm-
sóknium og hetfur titt umráða nútima
tætani, til dæsnis eru rafeinidaheilar
eiinatt notaðir við úrvimnsiLu mæiiiniga.
Bamdanífejamienn eru hóma fremstir
í filotaki, en Rússar og aðrar þjóðir
hafa einnig látið að sér kiveða. Með-
ail annars urðu rússneskir vísánda-
menm fyrstir till að sanna að huig-
skeyti vtsaru ekki rafseguilbýlgjur,
heldiur hlyitt að ive.ra iuim ömn-
ur, óþetakt áihriif að ræða.
Eins og mangir miunu minnasit,
reyindi eimn af áhöfn tiunigiifarsins
Apöl'ló 14., Edgar D. Mitchelil, að
koifna á hugsanasambandi við jörð-
ina. Hanm hefur nýlega starifað
grein um þessa einstæðu tiilraun fyr-
ir sænstaa tímaritið Heim og vis-
irodi (Varld odh Vetande), sem er al-
þýðil'agt rit uim viisindi og tætani.
MitchieH er hámenntaður maður,
eims og aðrir 'geiimfarar Bandasrókj-
anna, og ræðir niðurstöðuri tillraun-
arinnar af mikildi nákvæmni.
Ég omun rekja hér aðalatriiði grein-
airinnar en hoppa yfir ýmsar tölu-
'frseðilliegar vamgavelitiU'r.
Tiiraiunim var í þvi fólgin, að
Mi'tcheil dró spil úr sérsitötoum spila
bunka og einbeiitti sér að þvi að
„isemda" innþyrðis röð þeirra til fjög
urna manna, A, B, C og D á jörðu
niiðri. Þair átitiu svo að geta sér tiOL
um röð þeitrra í stotakmum. 1 stóklkn-
um voru 25 .spil af 5 igerðum: stjama,
kross, bylgja, femingur og hrimgur.
ÆMunin var að „sienda“ einn stotak
á dag S'ex sinroum, þegar timi gæf-
iist. Mifchell stóð einn að tilraun-
inmi, og igerði hvorfei áðumeíndum
ramnsötanastöðvuim né NASA ('banda
riska igieimranmsöknastofniunin) ,grein
fyrir henni fyrirfram. Það kom á
dagimm, að ógernimgur reyndist
að hálda tímaásetlunima, urðu send-
ingarnar aðeins fjórar og etaki á
þeim túmum sem ætlað hafði verið.
Viðitakendum Ihiugstoeiytanma reynd-
ist einniig ótaleift að halda tbnaáætl-
'uniina, meðal annars framkvæmdu C
og D aðeins þrjár viiðitökur í lok
tímabiilsins.
Nú var vandinn sá að bera sam-
an sendingarnar fjórar og himar 15
viðtökur. Þeitta er engan veginn auð
vel't, þegar ekki er 'tjóst hvaða send-
ing og viðtataa eiga saman,. Mitchell
rekur tvær laiusnir á þessium vanda.
1 fyirsita laigi eru bornar saman
fyrstu fjórar viðtökur A og B við
hitnar fjórar sendingar Mitchells. 1
hverri v.iótöku eru 25 ágizikanir og
þá 200 alls. Ef engim utanaðkomamdi
áhrif væru fyrir hiemdi, msyndi %
þeirra vera réttur, það er að segja
40, sEumtavæmrt lögmáli tilvidjiunarinn-
ar. Nú reymdist f jöLdi réttra ágizk-
ana vera 51, sem bendiir sterddega tii
þess að einhver áhirif hafi verið fyr-
ir hemdi. Töillufraiðilegir útreiknimgar
sýna að likur þess að uim algera til-
widjun sé að ræða eru aðeins 1 á móti
20. I öðnu lagi voru bornar saman
þær sendirogar og viðtökur sem
skemmistur tími leiið á milli.
Þá reyndust réttar ágizíkanir alltof
Æáar, svo fáar að lílkumar á adgerri
tiiviilj'U'n. eru 1 á rnóti 3000. Þessi nið-
urstaða 'kann að virðast aliiuindarleg.
Miitdhelil igetfur þó þess að meikvæð
áhráf af þessw. tagi séu vanateg við
rannsótanir á hugsamaiflutnimgi og
svipuðum fyrirbærum. Þess ber að
gæta að neitavæð áhrif er ekki það
sama og engin áhæif og kveður hann
jákvæð áhirif oft breytast í jafnaug-
ljós neikvæð álhrif.
FINGRAFÖR KYNSLÓÐANNA
Menn hafa um 'langan aldur haft
vitmestaju um steirogervinga, en það
er fyrst á síðustu tiimium sem upp-
runi þeirra hafur verið aiimennt
kunnur. Forngriikfkir veittu þess'um
eintaennidegu náttúrufyrirbriigðum at
'hyigli — það er vitað að XienofEines
(uþb. 600 f. Kr.) taldi þá vera leií-
ar lifandi vera og Hippókrates, fað-
ir iæknavisindanna, kom sér upp
ei'gim steingervin'gcisafni.. Á miðöld-
um voru þeir litnir iMu auga, ýmist
taldir vélabrögð myrlkrEihofðingijans
eða lei'far dýra og manna stem fór-
uist í syndaflóðiniu. ftalsiki sndlingur
inn Deoruardo da Vinci var þó á amn
arri skoðun. Hann diró af þeiim álykt
un að ifyræ á tíimium hefðu byigigt jörð
iina dýratagundir sem síðan hefðu dá
ið út eða smám saman breytzt í út-
liiti. Á sextándu öld var í fyrsta
staiipti giefin út myndtasreybt bðk um
steingerviiniga, samin af Conrad von
Gesner.
Árið 1859 lagði enski náttúrufræð-
imiguriwn Ghanles Darwin fram kenn
ingu sána um þróun llifsims á jörð-
inni og studdiist þá mjög við rann-
'SÖkmir á S'teimgervimgum..
Steingervámgur myindast venjiulega
þanmig, að Hkaimi dauðrar ffif-
veru varðveitist á einhvem hátt
laniga hríð. Ýmsar efnafræðiteg
ar umbreytimgar gerast, málmsölt eða
kisilisýra seytla inn í liikaimann oig úr
verður eins konar steinn með upp-
runEitega lögun liiifv.erunmiair. Við góð-
ar aðstæður hafa þannig myndazt
svo nákvasmar eftirlíkin'gar dýra og
jurta. að unnt er að greiima einstak-
ar frumur þeirra. Eimnig hafa fund
izt metnjar smágerðra lifvera,
sem ekki eru sjáamtegar með berum
augum.
Sums staðar hefur náttúran bókstaf
tega situmgið heilum dýras.krokkum í
ísskáp til eilífrar varðveizlu. Þekkt-
usitu dæmin eru frosin hræ löngu
útdauðrEiir filategundar, mammúts-
iros, sem fundizt hafa í freðinni jörð
Síberíiu. En það er sjaldam sem nátt-
úrufræðinigamir eiga svona hægt um
Framh. á bls. 19
Svavar Björnsson skrifar frá Noregi:
Er „Föðurlandsvinur-
inn“ sprakk í loft upp
Að ritstjómarskrifstofur
springi í loft upp er nær dag-
legur viðburður í Austurlönd
um og öðrum pólitískum
óeirðasvæðum. En að slíkt
myndi henda hór í Noregi gat
víst varla nokkur látið sig
dreyma um.
En tll baka tál aðfEirarnætur
sunnudags 27. febrúar s.l.
Um klukkan þrjú um nóttina
læddist unguir maður, prent-
nemi í prentsmiðju dagblaðs-
ins „Fædrelandsvennen" í
Krisitjanssand imn í hið stóra
hús þar sem blaðið hefur
alla sina starfsemi, ritstjórnar
skrifstofur, ljósmyndatæki
og prentsmiðju. Meðferðis
hafði pilitiurinn 52 kiló af dyna
miti sem hann setti á fimm
staði í húsinu og kveikti í.
Síðan tók hann til fótanna,
forðaði sér út og hjólaði
upp á hæð skammt frá. Það-
an sá hann húsið springa í
(lotfit upp. Slöktaviiliðið í Krisit-
janssand er í næsta húsi við
,, Faxire 1 ands've nn e n “. Siökkvi-
liðið tðk vitastauld i notkun
alila þá tækni sem tiltæta var
við slokkrvistarfið, en það var
tfrtá byrjun vonlaust að gera
nokkuð til bjargar. Málning-
in rann af slökkviliðsbifreið-
únum sem stóðu í 40 metra
fjarlægð frá húsinu. Verð-
mæti að upphæð uim 190—200
milljónir urðu að engu á
nokkrum miinútum.
Snemma á sunnudagsmorg-
un komu samEin tiil fundar
160—170 menn og konur sem
nú höfðu misst vinnustað
sinn og allt sem honum til-
heyrði. Meðal þeirra sem til
fundarins komu var prent
neminn sem bEira sex klukku
stundum áður hafði komið
sprengiefninu fyrir í rit-
stjónn og prentsmiðju blaðs-
ins, í húsinu sem nú var rúst
ir einar.
En það þurfti meira en 52
taíló af dynamiti tál að stöðva
„Fædrelandsvennen". Strax
að loknum fundinum á sunnu
dagsmorgun hófst starfsfólkið
handa að undirbúa mánudags
blaðið. Og það kom út á rétt-
um tíma á mánudagsmorgun,
reyndEir allmiklu minna en
venjulega, en það seldust sjö
þúsiuind fleiri eintök þann dag
inn en venjulega. Blaðið er
nú prentað í offsetprent-
smiðju aðalkeppinautarins
„Sörlandet". Við þessar alvar
legu aðstæður gleymdust all
ar fyrri væringar og prentar
ar þessara tveggja blaða
vinna nú saman með góðum
árangri.
Lögreglan í Kristjanssand
hófst vitaskuld þegar handa
að leita uppi ódæðismanninn,
og tveimur dögum seinna var
pilturinn handtekinn. Nokkr-
um dögum seinna játaði hann
að hafa sprengt vinnustað
sinn í loft upp, vegna
óánægju með ýmislegt. Hvað
þetta ýmislegt er, hefur lög-
reglan ekki viljað segja neitt
um ennþá. Sagði pilturinn
að bann heföi ektai ætlað að
sprengja húsið í loft upp, en
ætlunin hefði verið að stöðva
blaðið i nokkra daga. Styrk
lieitaa sprengiefniisins gerði
hann sér ekki grein fyrir.
Eyðileggingin er óskapleg.
Starfsfólkið við „Fædrelands
vennen" hefur þurft að
leggja nótt við dag til að
halda blaðinu gangandi. Bók
staflega allt nema áskrifenda
spjaldskráin eyðilagðist. Með
al annairs um 1000 myndir
ásamt greinum sem tveir af
blaðamönnum „Fædreiands
vennen" höfðu safnað saman í
Pakistan og Bangla Desh fyr-
ir skömmu. En uppbyggingin
er þegar komin í fullan
gang. Filmur, myndir og ým-
islegt annað sem orðið getur
starfsmönnum „Fædrelands-
vennen" til hjálpar að halda
blaðinu gangandi streymir nú
inn, svo að segja hvaðanæva
úr heiminum. Reiknað er með
að nýbt hús fyrir starfsemina
muni standa fullbúið eftir 18
mánuði.
Ýmsir hafa viljað halda
því fram að pólitískar ástæð
ur liggi bak eyðileggingunni.
Ritstjóri blaðsins lýsti því yf
ir áður en pilturinn hafði við
urkennt að vera valdur að
sprengingunni að hann væri
„maoisti“ og hann væri þess
fullviss að pólitískar ástæður
lægju bak ódæðinu. Þessa
yfirlýsingu hefur lögreglan
ektai getað stuitt. Bn hvort
„byltingarkenndar“ hugsjón-
ir eða óánægja með „ýmis-
legt“ hefur legið bak ódæð-
inu aðfaranótt 27. febrúar er
enn ekki uppíýst.
Hann ætlaði að stöðva blaðið í nokkra daga, en 52 kíló af dynamiti nægðu til að eyði-
leggja luisið og allt sem í því var.