Morgunblaðið - 21.03.1972, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. MARZ 1972
Oitgofandi hf ÁrvaJcuo Réy'kijavík
Friamfcvæmda stjóri Ha.raidur Sveínsson.
Ritl®t]ófar Mattihías Johannessen.
Eyjóllfur Konráð Jónsson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjörnarfiulltrúi Þiorbijönn Guðrrmndsson
Fréttastjóri Björn Jólhannsson
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson
Ritstjórn og afgreiðsla Aðaistræti 6, sími 10-100.
Augiíýsingar Aðalstraati 6, símí 22-4-80
Ás'kriftargjald 226,00 kr á imánuði innanlands
I Sausasötu 15,00 Ikr eirrtakið
CJpurningin um dreifingu
^ valdsins er grundvallar-
deilumál í íslenzkri stjórn-
málasögu, og hefur verið svo
um áratugi. Hvergi eru skilin
milli stjórnmálaflokkanna
eins glögg og í afstöðunni til
þessa ágreiningsefnis. Þannig
hafa vinstri öflin, ævinlega
þegar þau hafa verið í að-
stöðu til þess, stefnt að því
að auka afskipti ríkisvalds-
ins og setja byggðarlög sem
einstaklinga undir forsjá
þess. Á hinn bóginn hefur
það komið í hlut Sjálfstæðis-
flokksins að sporna við þess-
ari þróun og koma í veg fyr-
ir hana. Þannig hefur hann
einn flokka haft skilning á
því, að þá vegni þjóðinni
bezt, þegar einstaklingar, fé-
lagasamtök og byggðarlög
hafa verið sem óháðust og
mest sjálfu sér ráðandi. Til
staðfestingar á því, að þetta
stefnumið er rétt, má í senn
vitna til sögu okkar sjálfra
sem reynslu annarra þjóða.
Þar hefur farið saman frelsi
til orða og athafna og aukin
velmegun.
Ef horft er til baka til síð-
asta áratugs, sem kenndur er
við þá alhliða viðreisn, sem
varð á öllum sviðum þjóð-
lífsins, orkar ekki tvímælis,
að framfarirnar hafa aldrei
verið viðlíka og þá, hvort sem
litið er til atvinnu- eða fé-
lagsmála. Ólygnasti vitnis-
burðurinn er gefinn af sjálfri
ríkisstjórn Ólafs Jóhannes-
sonar við stjórnarskiptin. Þá
var það hennar mat, eftir að
hafa kynnt sér öll nauðsyn-
leg gögn, að það væri algjör-
lega raunhæft mark að stefna
að 20% aukningu kaupmátt-
arins á tveim árum, og hafði
þó samsvarandi lífskjarabót
orðið á síðustu tveim misser-
um Viðreisnarinnar.
Talandi dæmi hinnar nýju
stjórnarstefnu er Fram-
kvæmdastofnun ríkisins. Sam
kvæmt yfirlýsingu stjórnar-
formanns hennar, er stofnun-
inni ætlað að taka forystuna
í atvinnumálunum úr hönd-
um eihstaklinga og félaga-
samtaka, jafnframt því sem
skorið er á tengsl sveitarfé-
laganna við atvinnurekstur-
inn með nýju tekjustofnalög-
unum. En við það eitt er ekki
látið sitja, heldur er nú unn-
ið að ákvarðandi fram-
kvæmdaáætlun, sem ekki er
ætlunin að víkja frá í nein-
um verulegum atriðum, eins
og fram kom í umræðum á
Alþingi. Raunverulegir stjórn
endur þessarar miklu valda-
samsteypu eru þrír kommiss-
arar, eins konar pólitískir
eftirlitsmenn stjórnarflokk-
anna, sem allir eiga undir að
sækja. Þessi samþjöppun
valdsins í höfuðborginni er
að sjálfsögðu geigvænleg
þróun og skref afturábak, til
afturhalds og skriffinnsku.
Enginn einn maður, — og
þótt þeir séu þrír, — er svo
allt sjáandi, að hann geti eða
eigi að ráða fyrir alla hina.
Slíkt hlýtur því að leiða til
stöðnunar og síðan hnignun-
ar í atvinnulífinu, en býður
auk þess spillingunni heim.
Það á ekki að vera komið
undir kunningsskap eða
stjórnmálaskoðunum, hvort
einhver megi gera þetta eða
hitt.
Samtímis því sem atvinnu-
lífið á þannig undir ofurvald
Framkvæmdastofnunarinnar
að sækja, er þrengt að því
með nýju skattalögunum og
þá alfarið eftir því, hvaða
rekstrarform er á viðkom-
andi atvinnufyrirtæki. Þann-
ig hafa nú verið lögfest auk-
in skattfríðindi til handa
samvinnufélögum, jafnframt
því sem þrengt er að öðrum
rekstrarformum og þeim í
verulegum mæli gert erfiðara
fyrir um endurnýjun atvinnu
tækjanna. Með þessu er bein-
línis unnið að því með skipu-
lagsbundnum hætti að brjóta
niður heilbrigða atvinnuhætti
í landinu. Ef þetta tilræði við
atvinnulífið nær fram að
ganga, mun það sýna sig í
bráð og lengd, að það bitnar
á öllum almenningi með
versnandi lífskjörum í kjöl-
far minni framþróunar og
framfara en ella hefðu oroið.
Eins og atvinnureksturinn
eiga sveitarfélögin nú um
sárt að binda. Fyrrverandi
ríkisstjórn var þeirrar skoð-
unar, að við endurskoðun
tekjustofnalaganna væru þau
jafnrétthár aðili ríkinu. Þar
mætti hvorugur ákvarða fyr-
ir hinn. Ríkisstjórn Ólafs Jó-
hannessonar er á öðru máli.
Þannig hefur hún nú látið
lögfesta ný tekjustofnalög án
þess að bjóða Sambandi ís-
lenzkra sveitarfélaga form-
lega aðild að endurskoðun
þeirra. Niðurstaðan varð líka
sú, að á sveitarfélögin var
gengið, þannig að mörg
þeirra munu eiga í veruleg-
um erfiðleikum með að koma
fjárhagsáætlunum sínum sam
an, ekki sízt útgerðarstaðirn-
ir, og sýnir það út af fyrir
sig, hvaða skilning ríkis-
stjórnin hefur í reynd á sér-
stöðu þessara staða.
Ríkisstjóm Ólafs Jóhannes-
sonar hefur mörg fögur fyr-
irheit á stefnuskrá sinni. í
reynd stefnir hún hins veg-
ar að mismunun atvinnufyr-
irtækja, takmörkun á sjálfs-
forræði sveitarfélaga og rík-
isforsjá í atvinnumálum.
Ríkisstjórn, sem hefur slíkt
að markmiði, getur ekki orð-
ið langlíf á íslandi.
STEFNT ER AÐ SAMÞJÖPPUN
VALDS OG RÍKISFORSJÁ
í W/
—v
ém THE OBSEKVER

Er Trotsky
genginn aftur?
Eftir Dev Murarka
Vinstri sinnaðar hreyfingar ungs
fólks hafa alltaf vakið skelfingu
ráðamanmanina í Kreml af þvti þær
ógna áhrifum kommúnistaflokka og
gagnrýna oft ástandið í Sovétríkj
unum. En nýlega hefur farið fram
endurmat í Moskvu á viðhorfum
Sovétrikjanna til þessara hreyfinga.
Mann eins og Marcuse, Rauði
Danny og Du tschke vtoru til s'kamims
tíma taldir stórhættulegir hreyfingu
kommúnista. En nú er því haldið
fram af hugmyndafræðingum sov-
ézlkra kommúnista, að Marcuse og fé
lagar hafi glatað áhrifum sínum af
því huigmjyndir þeirra séu gailaðar
og gagnslausar.
Þessi þróun er þökkuð kommún-
istaflokkum af því sagt er að þeir
hafi haft veg og vanda af því að
gagnrýna og afhjúpa þær villur, sem
sagt er að komi fram í kenningum
Marouse og annarra. Bkkert tiffl't er
tekið til annarra atriða, sem hafa
dregið úr byltingaráhuga unigs fólks
í heiminum á síðustu árum.
Sovézkir hugmyndafræðingar
hafa nú að mestu hætt áð fjalla
um hættuna, sem stafi frá Marcuse
og félögum hans. I þess stað hafa
þir beint athyglinni að trotský-
istum, maoistum og stjómleysingj-
um. Trotskýistar eru taldir þeirra
hættulegastir, þar sem áhrif þeirra
eru talin mest. Um maoista er sagt,
að innbyrðis klofninguir í kínverska
kommúnistaflokknum hafi orðið til
þess að draga úr áhrifum þeirra með
al ungis fól'ks.
Trotskýismi virðist hins vegar
dafna vel að dómi sovézkra hug-
myndafræðinga, og er það irétttrú-
uðum kommúnistum alvarlegt
áhyggjuefni. Ástæðan fyrir þessum
vaxandi áhrifum trotskýisma er
skýrð á þann veg, að vaxandi mót-
setninga gæti milli stóreinokunar ann-
ars vegar og fjölmenns verkalýðs
sem telst ekki til öreiga hins vegar.
Með þessu er átt við illa launaða
starfsmenn embættiskerfisins, skrif
stofumenn, stúdenta og menn sem
stunda sjálfstæða atvinnu (lækna o.
s. frv.) Þetta segja sovézíkir hug-
myndafræðingar að hafi aukið vin-
sældir smáborgaralegrar byltingar-
hyggju og margs konar öfgafullra
vinstritiHhneiiginga. Viðurkennt er að
með þessu verði margir virkir aði'lar
að býlitinigaricenndum hjuigmyndium og
að þar með myndist nýr hvati til al-
nriennrar baráttu gegn imperíalisma,
en varað er alvarlega við þvi, að
þetta ástand sé einnig gróðrarstía
hentistefnuhugmynda. Sovézkir hug
myndafræðingar setja trotskýista
efst á blað þessaira svökölluðu henti
stefnumanna.
Óttinn við Trotsky er nátengdur
ósj álfráðum viðbrögðum sovézkra
kennimanna, sem hafa í aðalatriðum
verið stalínistar á hverju sem hefur
dunið.
Trotskýisti táknaði upphaflega
kommúnisti, sem trúði á kenndnigar
Trotskýs um viðvarandi byltingu, og
þá staðhæfingu hans að öfgafull
rússnesk þjóðernihyggja væri ósam
rýmanleg sannri alþjóðahyggju
kommúnista.
Nú á dögum er „trotskýisti“ nokk
urs konar algildur stimpill á aJls
konar hugmyndafræðilegar syndir.
Trúir og dyggir kennimenn komm-
únista hafa aldrei komizt yfir hatur
sitt á orðinu „trotskýisti", sem likist
talsvert ótta og skelfingu frum-
stæðra manna við þrumiur og eld-
ingar, enda hefur sönn saga sov-
ézka koimmúniistaflolkksins aldrei ver
ið skráð, og margar goðsagnir frá
Stalínstímanum l'ifa ennþá góðu Mfi.
En fyrst og fremst liggja til þess
góðar og gildar pólitískar ástæður,
að forystumenn sovézka kommúnista
flokksins hafa aldrei komizt yfir hat
ur sitt á Trotsky. Rússneskum kenni
mönnum finnst greinilega, að trots-
kýismi hefði aldrei náð eins miklum
og almennum áhrifum á meðal ungs
fólks og raun ber vitni, ef ekki hefði
komið til klofningur kommúnista-
flokka heimsins í stuðningsflokka
Moskvu og Peking.
Rússar saka trotskýista um að
eiga ýmislegt samei.ginlegt með mao-
istum, meðal annars það að snið-
ganga lögmál samfélagslegrar þró-
unar, að ýkja tilfinningaþáttinn í
samfélagslegri þróun og að gera sig
seka um ævintýramennsku í stjóm-
málum og efnahagsmálum. Rússar
halda því einnig fram, að maoistar
og trotskýistar eigi það sameiiginilegt
á hvern hátt þeir ráðist á önnur
kommúnistaríki og aðra kommúnista
flokka í stað þess að ráðast á f jand
mennina, kapítalista.
Kjarninn í gagnrýni sovézkra
kennimanna á nútíma trotskýisma
er þessi:
• Krafa eða staðhæfing trotský-
ista um byili'.ingu um ailllan heim
samtímis er fordæmd á þeirri for-
sendu, að í þeirri kenninigu felist
Leo Trotsky
ekki aðeins krafa um að kerfi kapí-
talista verði kollvarpað heldur einn
ig núverandi stjórnkerfi í kommún-
istalöndum. Þetta táknar, að þeir
sem telji sig vera arftaka Trotskys
hafi aukið til muna á afturhalds-
inntak kenningarinnar um viðvar-
andi byltingu.
# 1 öðru lagi eru trotskýistar kall
aðir klofningsmenn byltingarhreyf-
ingarinnar, einkum í frelsisbarátt-
unni i Þriðja heiminum. Þeim er al-
veg sérstaklega borið á brýn að
leiða róttæka bændur í Suður-Am-
eríku á villigötur og að kalla yfir þá
ennþá meiri ógæfu en þeir búi nú
við þegar með því að hvetja þá til
„vopnaðrar ævintýramennsku."
• Loks eru trotskýistar sakaðir
um að splundra verkalýðsstéttinni í
kapítalistalöndum og þar með veikja
hana.
Kennismiðirnir í Moskvu leggja
nú nýja og þunga áherzlu á bar-
áttu fyrir því að hleypt verði af
stokkunum baráttu kommúnista-
flokka um allan heim gegn trotský-
isma og allt sem hann feluir í sér.
Vígorðið er: „Við sigruðum trotský-
ista einu sinni, og við verðum að
sigra þá aftur.“