Morgunblaðið - 26.03.1972, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐtÐ, SUNNUDAGUR 26. MARZ 1972
Magnús Jónsson um skattamál:
Kerfisbreyting er óhagstæð
fyrir meiri hluta gjaldenda
Taka þarf upp ný og heilsteyptari vinnubrögd
viö endurskoðun skattalaga
SIÐARI HLUTI
Hér íer á eftir ágrip af síð-
fcri hlnta yfirlitsrœðu Magnúsar
Jónssonar alþingismanns um
skattafrumvarp ríkisstjórnar-
innar. Ræðan var lialdin hinn
13. marz s.l.
Skattvísitalan
Þá er það skattvísitalan marg
umtalaða, sem allur samanburð
ur við gamla kerfið er byggð-
ur á. Ég verð að harma
það mjög, að menn skuli hafa
neyðzt til þess, — ég vil alls
ekki halda því fram, að fjár-
málaráðherra hafi gert það, en
það hefur verið gert i skrifum
og tali um þessi mál, — að
reyna að gera tortryggilega
Efnahagsstofnunina og Reikni-
stoflnun háskólans og sagt, að
þegar verið sé að deila á þessa
útreikninga, sé verið að ráðast
á þessar stofnanir. Það hefur
engum manni dottið i hug
að gera það. Við vitum, að þar
eru grandvarir menn, sem gera
sina hluti rétt. En þeir voru mat
aðir með vissum forsendum af
ráðherra. Þegar forstjóri Hag-
rannsóknadeildar Framkvæmda-
stofnunarinnar kom á okkar
fund, spurðum við hann, hvað
merkti sú setning í umsögn hans
um þetta mál, að það væri ekki
um teljandi skattþunga að ræða
og hvort þetta veeri raunveru-
legt mat hans á því. — Nei,
hann svaraði því mjög fljótt til,
að það væri alls ekki sitt mat.
En hann hefði ekki haft
aðra forsendu að ganga út frá
og hefði verið gefin sú forsenda,
að skattvisitalan væri 6,5 eða
106,5 stig. Og út frá þessu ætti
að reikna.
Aðspurður um, hvað hann
teldi eðlilega skattvísitölu til að
halda í horfinu, þannig að menn
borguðu ekki hlutfallslega meira
af tekjum sínum heldur en þeir
hefðu áður gert, þá svaraði hag-
rannsóknarstjóri þvi til, að eftir
því sem hans stofnun vissi nú
bezt, væri hækkunin frá fyrra
ári 21,5%, sem mun að vísu vera
meira, sennilega 24—25%, sem
kaupgjald hefur hækkað og taxt
ar auðvitað á milli ára. En við
tókum lægri töluna og við það
eru okkar tölur miðaðar.
Að halda þvi fram, að hér sé
um að ræða eitthvert ábyrgðar
leysi eða óraunhæft tal, sem
brjóti í bága við allt, sem gert
hefur verið, er algjörlega út í
hött. Og það er ekki lengra að
leita en til s.l. árs. Ég hef i um-
ræðum um þetta mál hér á þingi
hvað eítir annað viðurkennt
það, að skattvísitalan hafi verið
ákveðin of lág á erfiðleikaárun-
um. Hún var óbreytt í þrjú ár.
Þar áður, frá 1965 og 1966, var
hún ákveðin svo há, að hún jafn
aði fullkomlega metin varðandi
kauphækkanir og hlutfallið í
sambandi við kaup Dagsbrúnar-
manna hélzt þá fullkom'lega. Ég
lýsti því þá yfir og hef oft gert,
að ég teldi, að þegar hagur rik-
issjóðs batnaði, bæri að stíga
stærra skref. Og það skref var
stigið á s.l. ári, vegna þess að |m árum, — nei, það var gjörsam-
þá var skattvísitalan hækkuð
um 20%, en meðalframfærsluvísi
talan hafði ekki hækkað nema
um rúmlega 13 eða um 13,2% og
almenn hækkunarprósenta
kaups var 18.4%. Að visu reynd-
ist þetta nokkru meira, þegar far
ið var að skoða framtölin, en
það varð auðvitað að ákveða
skattvísitöluna áður. Bn með
þessu var mörkuð sú stefna, sem
ég þá lýsti ákveðið yfir, og hef
ur alltaf verið grundvallarstefn
an af hálfu okkar sjálflstæðis-
manna, að þetta láglaunafólk
borgaði ekki skatta.
Ég vil taka fram, að það hefði
einnig út af fyrir sig verið hægt
að framfylgja þessari stefnu á
erfiðleikaárunum, en þá var
bara komið þannig, sem þing-
deildarmönnum er vel kunnugt,
að sveitarfélögin hefðu flest orð
ið fjárþrota, ef skattvísitalan
hefði verið ákveðin hærri en þá
var gert, þar sem mikill hluti
allra tekna sveitarfélaga eru út
svör og það var sett inn í lög
um tekjustofna sveitarfélaga
fyrir nokkrum árum, að
þau skyldu einnig breytast eftir
skattvísitölu.
Skattar hækki
ekki
hlutfallslega
Þegar fjármálaráðherra segir,
að ég hafi breytt um skoðun á
skattvísitölunni, hef ég þeg-
ar sýnt það í verki með þessari
ákvörðun í fyrra, að svo er ekki.
Ég hef alltaf haldið því fram,
frá því frumvarpið var fiutt,
sem hann gat um, 1953, að þetta
væri gert til þess að menn borg-
uðu ekki hlutfallslega hærri
skatta af tekjum sínum. Og
ég hef mórtmælt þvi öll undan-
farin ár, að það hafi nókkum
tíma verið ætlunin að tengja
þetta við framfærsluvísitölu,
vegna þess að þá hefðu skattam
ir beinlinis átt að lækka á erfið-
leikaárunum, heldur hefði hugs
unin verið þessi, sem mörkuð
var 1960, að hinn almenni taxti
Dagsbrúnar væri skattfrjáls. Og
þegar vitnað er í umræður og í
frumvarp okkar frá 1953, þá veit
ég, að fjármálaráðherra er það
vel kunnugt, að þá var ekki til
neinn greinarmunur á fram-
færsluvísitölu og kaupgjaldsvísi
tölu. Það var nákvæmlega sama
vísitalan.
Fjármálaráðherra flutti ásamt
núverandi formanni þingflokks
Framsóknarflokksins frumvarp
um það á síðasta þingi, að fram
færsluvisitlan yrði bætt upp í
einu stökki. Ég segi nú við minn
ágæta vin, fjármálaráðhenra, að
ef það er eitthvert ábyrgðar
leysi, sem við sýnum núna, hvað
á þá að kalla það, eins og gerð-
ist á síðasta þingi, að leggja til
að hækka framfærsluvisitöluna
um allt það, sem vangert hafi
verið í sambandi við skattvisi-
töluna? Ég er hræddur um, að
það séu anzi háar fjárupphæð-
ir. Og svo kemst hann loksins að
þeirri niðurstöðu, þegar hann
sezt í ráðherrastól, að það sé
ekki hægt að bæta um eitt ein-
asta stig, ekki eitt einasta pró-
sent. 6,5, — það er ekiki einu
sinni framfærsluvisitalan, vegna
þess að framfærsluvisitalan
miun hafa hæikkað uim 6,7 eða 6,8
stig. Það þurfti þó að skera af
þessari hungurlús. En að það
væri hægt að bæta úr þvi, sem
ég hafði gert illt á undanföm
lega vonlaust mál. Það skyldi
bliva allt saman og fólkið skyldi
verða að bera það. Þó að þess-
ir ágætu menn væru komnir til
valda, var allt gleymt og þá var
bara um að gera að vitna í það,
hvað ég hefði gert. Það var ai-
veg nægilegt til að réttlæta
þeirra eigin verk.
Magnús Jónsson.
í>ynging skatt-
byrði 1100
millj. kr.
Sannleikurinn er sá, að það er
lauslega áætlað, að skattþung-
inn vaxi núna um 700 millj. kr.
miðað við skattvísitölu 121,5.
sem er auðvitað sú eina, sem eðli
legt er að miða við. Og þar við
má bæta því, sem fjármálaráð-
herra hefur grætt með þvi að
fella niður nefskattana og sem
hann hefur lagt á almenning í
hækkuðu vöruverði, en það má
áætla um 400 millj. kr., sem ekki
virðast neinar horfur á, að eigi
að bæta launþegum upp að einu
eða neinu leyti. Það hefur verið
gert varðandi 0,6 stig, ef ég
man rétt, en meira hefur þar
ekki komið, þannig að það eru
1100 millj. kr., sem fjármálaráð-
herra ætlar sér að leggja á al-
menning til viðbótar því, sem
orðið hefði, ef gömlu skattalög-
in hefðu gilt með eðlilegri fram-
kvæmd þeirra. Og má þó í raun-
inni segja, að þetta gæti verið
hærri tala, því að fjármálaráð-
herra gengur alltaf út frá því í
sínum áætlunum, hvað nefskatt-
arnir hefðu þurft að hækka. Ég
geri hér aðeins áætlun um þá
nefskatta, sem á voru lagðir.
Óhagstætt
þorra
gjaldenda
Hér er því öllum ljóst, að óhag
stætt er fyrir meiri hluta gjald-
enda það skipulag, sem hér er
verið að tala um að taka upp.
Það liggur líka raunverulega ai
veg í augum uppi, að þegar tekj
ur rikissjóðs hækka um hálfan
sjötta milljarð, hvernig i ósköp-
unium á að bera það á borð fyr-
ir nokkurn mann, að það hækki
engir skattar eða gjöld. Ég segi
þá bara; hann hefur ekki verið
neitt slæmur arfurinn, eins og
stundum er látið yfir, ef þetta
er hægt án þess að íþyngja
nokkrum í sköttum, því að fjár-
málaráðherra sagði, þegar hann
var búinn að telja upp alla þá,
sem ættu að fá stór friðindi, allt
láglaunafólkið, að það væri sára
lítið, sem á aðra skattgreiðend-
ur væri lagt til viðbótar. Enda
var nú sannleikurinn sá, að í
ræðu f jármálaráðherra áðan, gat
ég ekki fundið annað, — sem ég
veit að hann sem ábyrgur mað-
ur mun heldur ekki reyna að
halda fram, -— en að auðvitað
væri hér um nýja gjaldheimtu
að ræða. Það liggur í augum
uppi, þótt málgagn hans haldi
öðru fram.
Hér má engu
breyta
Mér dettur ekki í hug að
halda því fram, að í þess-
um frumvörpum eða i hugsun-
inni að baki þeim sé ekki ýmis-
legt, sem stefnir i ákveðna átt.
Og ég efast um, að okkur fjár-
málaráðherra beri svo mikið á
milli, ekki sízt miðað við það,
sem han.n las upp úr ræðu, sem
ég flutti á siðasta þingi um það,
hvernig þurfi að endurskoða
skattkerfið í heild og hvernig
okkar skattalöggjöf þurfi að
vera. Það gleður mig út a-f fyr-
ir sig, að það virðist ekki ágrein
ingur um það. Ágreiningurinn
er fyrst og fremst um þennan
flumbruskap, eins og hér kemur
fram, að knýja í gegn þetta
frumvarp eíns stórgallað og það
er. Skattkerfið er nefnilega
ekki til að fikta með það, og
það má ekki frá ári til árs
skapa slíkt öryggisleysi og hér
er verið að gera.
Þegar skattalögin á síðasta ári
voru samþykkt, var það gart á
tveimur þingum og með ræki-
legri athugun. Engu að síður
var því breytt mjög verulega
hér í Alþingi við nána könnun
málsins. Hér má engu breyta.
Það eru fjórir, fimm smápunkt-
ar, sem loksins koma og nefnd-
in fær að laga í frumvarpinu
um tekju- og eignarskatt. Það
voru að visu nokkru meiri breyt
ingar gerðar á hinu frumvarp-
inu, en að öðru leyti máitt i
ekki hagga við neinu og yf
irleitt ekki tala við neinn. Það
komu ótal umsagnir. Þær voru
hafðar að engu. Og mig furðar
ekkert á því, — þetta varð í
meginefnum auðvitað svona
fram að ganga, ef allt átti ekki
að lenda í ógöngum, sem hefði
leitt til þess, að málið hefði frest
azt, eins og við höfðum lagt til.
Fjármálaráðh erra játaði að
þessi frumvörp breyttu í raun-
inni ekki neinum grundvallar-
stefnumiðum og væru nánast til
þess að gera breytingar, sem
óumflýjanlegar hefðu verið
vegna tekjutilfærslu á milli rík
is og sveitarfélaga og ekki sízt
vegna niðurfellingar á sjúkra
tryggingargjöldum og almanna-
trygginigangjöSdiuim, sem voru
álkveðin fyrinflraim, áðiur en bú-
ið var að gera sér grein fyrir,
hvernig skattalögin ættu að
vera. Þetta er það, sem ég tel
rangt að farið í sambandi við
stjórn skattamálanna, að ákveða
útgjöldin með þessum hætti og
kerfisbreytingu, sem knýr á
bneytingar, hvort sem það er
gerlegt eða ekki.
Þetta þarf
að gera
Það er ótalmargt ógert. Og ég
skal játa það, að það gleður mig,
að fjármálaráðherra virðist ætla
að taka upp ný vinnubrögð við
framhaldsathugun málsins.
Það þarf að fella niður miklu
fleiri smáskatta. Það þarf að
fella saman skattakerfið og
tryggingakerfið, sem er mik-
ið viðfangsefni og sem kemur
mjög inn á það, sem fjármálaráð
herra gat um, að ekki hefði ver
ið notað til neinnar tekjujöfn-
unar. Það hafa verið uppi alveg
ákveðnar tillögur um breyting-
ar á þessu á undanfömum ár-
um, þótt þær hafi ekki náð fram
að ganga, en sem ég tel mjög
mikils virði, að verði teknar til
rækilegrar athugunar.
Það er auðvitað ekkert farið
að gera í sambandi við verka-
skiptingu ríkis og sveitarfélaga.
Þótt þessum gjöidum hafi verið
létt af sveiitarfélöguiniuim, er
verkaskiptingin alveg jafnóleyst
vandamái. Og það verður að
ganga í það rækilega og af ger-
hygli að skipta þessum verkefn
um og skipta þá tekjustofnum
einnúg. Við sjálfstæðismenn hötf-
um lýst því yfir, — og ég hef
raunar áður látið orð falla um
það, meðan ég gegndi embætti
fjármálaráðherra og meðan
beinu skattarnir voru minni
hluti af tekjum ríkisSjóðs en
%, — að vel komi til álita og vaari
enda æskilegt, að aðeins einn að
ili innheimti sams konar tekju-
stofn, t.d. beinu skattana af ai-
menningi, og þess vegna gæti
vel komið til álita að afhenda
sveitarfélögunum alveg beinu
skattana og þá með tilheyrandi
verkefnum. Þetta þarf einnig að
íhuga.
Það þarf að leggja þá línu,
að þurftartekjur séu ekki skatt-
lagðar, þannig að þar komi til
eðlilegur frádráttur og vísitala,
sem breytist í samræmi við
kaupgjaldsbreytingar.
Það er skoðun okkar
sjláifstæðismanna, að skatt-
leggja beri fremur eyðslu en
sparnað. Þess vegna höfum við á
undanförnum árum fremur dreg
ið úr en aukið hlut beinna
skatta í tekjuöflun ríkisins og
sú skoðun hefur ekkert breytzt,
þó að við séum ekki lemgur
í rí'kisstjóm. Óbeinir skattar inn-
heimtast betur. Og þó að þeir
hafi ókosti, sem öll skattheimta
hefur, og meðal annars er vitn-
að í, að þeir fari illa með þá,
sem miður eru settir í þjóðfé-
laginu, þá er með tryggingar-
konfinu eins og það er og með
samspili á milli þess og skatta-
iaga hsagt að sjá fyrir þeim van-
köntum fullkomlega, hvort sem
menn vilja hafa fjölskyldubóta
formið á því eða með persónu-
frádrætfi eða á annan hátt.
Það er hægt að haga óbeinum
sköttum þannig, að þeir leggist
mismunandi þungt á hinar ýmsu
nauðsynjar, svo sem einnig hef-
ur verið gert til þessa. Hins veg
ar er það rétt hjá fjármálaráð-
herra, að það verður erfiðara ag
erfiðara að hafa slílkar undan-
þágur. Þar er ég honum sam-
mála.
Ónothæft sem
grundvöllur
nýrra
skattalaga
Það er skoðun mín, að þetta
frumvarp sé svo gallað, að það
sé ekki nothæft sem grundvöll-
ur að nýrri skattalöggjöf. Það
yrði því farsælast fyrir alla, að
því verði frestað og tekin upp
ný vinnubrögð og heilsteyptari
við áframhaldandi endurskoðun
skattalöggjafarinnar i svip-
uðu formi og gert var í tíð fyrr-
verandi ríkisstjórnar.
Við vörum við því, að það
gæti leitt af sér stórfelld mála-
ferli, ef þau lög eru ógilt, sem
nú eru í gildi og sett voru á síð
asta þingi, og teljum a.m.k., að
fjármálaráðherra þurfi að láta
kanna það mál miklum mun be*t
ur, áður en hann stígur svo al-
varlegt spor.
Það er nauðsynlegt, að það sé
ekki aðeins lítill hópur póli
tískra jábræðra, sem semja
heildarskattalöggjöf þjóðarinn-
ar. Það þarf að vinna að þeim
málum eins og búið var að
leggja drög að á s.l. sumri, og
því harma ég, að sú nefnd var
sett frá. Þó hefði mátt bæta í
hana mönnum, en með henni var
búið að fá helztu hagsmunasam-
tök þjóðarinnar til samstarfs til
þess að reyna að tryggja það, að
hægt sé að fá fram skattalöggjöf,
sem ekki þarf að hringla í frá
ári til árs eða a.m.k. í hvert
skipti, sem ný ríkisstjórn kem-
ur. Það skapar öryggisleysi og
óvissu, bæði fyrir almenning og
ekkert siður atvinnureksfurinn
í landinu, sem nauðsynlegt er að
íorðast.