Morgunblaðið - 26.03.1972, Blaðsíða 16

l(j ' • ' 'MOHGUiNBLAÐtÐ; SUNNUDAGLPR 26. MARZ 1972
Otgöfandi hf Árve'kuc Reykijavík
Pnam'kv aam da stj ór i Harafdur Svefnsson
■Ritatjófar Mattihías J-ohannessert/
Eyjóllfur Konréð Jónsson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Rftstjórnarfullitrúi Þiorbijörn Guðmundsson
Fréttastjóri Björn Jóhannsson
Augilýsingastjöri Árrrf Garðar Kristinsson
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100.
Augíýsingar Aðalstr'aeti 6, sími 22-4-80
Ás/kriftargjald 226,00 fcr á mómuði irvnanlands
I íausasöTu 15,00 Ikr eintakið
í grein, sem Ólafur Björns-
son, prófessor, skrifaði
hér í Morgunblaðið hinn 8.
júní sl., ræddi hann um þann
vanda, sem við mundi blasa
haustið 1971, þegar verð-
stöðvun lyki og sagði m.a.:
„Það, sem mestu máli skiptir
varðandi lausn vandans, sem
við blasir á komandi hausti,
eru auðvitað niðurstöður
þeirra kjarasamninga er þá
verða gerðir. Eins og fram
hefur komið í opinberum um-
ræðum um þessi mál, þá
væri það vinnandi vegur, að
öllu óbreyttu, þar á meðal
grunnkaupi, að halda verð-
stöðvuninni áfram um nokk-
urt skeið. En eins og ég hef
áður sagt, þá hef ég ekki trú
á því, að kaupgjaldsþróunin
haldist innan þeirra marka,
að unnt verði að halda áfram
verðstöðvun í svipaðri mynd
og nú er. Byggi ég þetta bæði
á fenginni reynslu og því, að
einhver alvara hljóti að
fylgja þeim yfirlýsingum,
sem gefnar hafa verið í þessu
efni af hálfu verkalýðssam-
takanna.”
Eins og fram kemur í þess-
um orðum hins reynda próf-
essors og stjórnmálamanns
sl. vor var það hans mat þá,
að vandinn við lok verðstöðv-
unartímabilsins væri ná-
tengdur niðurstöðum kjara-
samninganna. Það hefur og
komið í ljós, að þessi skoðun
Ólafs Björnssonar var rétt.
Kjarasamningarnir, sem gerð-
ir voru í desember og aðrar
ráðstafanir ríkisstjórnarinnar
í málefnum launþega hafa
haft mikil áhrif á þá þróun í
efnahagsmálum, sem nú er
fyrirsjáanleg, verði ekkert
að gert. Eins og vikið var að í
forystugrein Morgunblaðsins
í gær bendir nú allt til þess,
að hrikaleg óðaverðbólga sé
að skella yfir landslýð. Nær
daglega berast fregnir af nýj-
um verðhækkunum og þá
ekki sízt á nauðsynjavörum
almennings og þjónustu, sem
ekki er hægt að komast af
án. En hverjar eru orsakir
þessarar ískyggilegu verð-
bólguþróunar?
Með verðstöðvunaraðgerð-
unum hafði fyrrverandi rík-
isstjórn tekizt að ná jafn-
vægi í efnahagsmálum og
stöðva verðbólguþróunina.
Að vísu var ljóst, að verð-
stöðvun gat ekki staðið til
eilífðarnóns, en með skyn-
samlegri stefnu í efnahags-
málum var unnt að hætta
verðstöðvun í áföngum og
halda þróun kaupgjalds og
verðlags innan hóflegra
marka. En vinstri stjórnin
fór að á allt annan veg. Hún
hóf feril sinn með því að
ganga svo nærri hag ríkis-
sjóðs, að greiðsluhalli varð
fyrirsjáanlegur á síðasta ári.
Hún lofaði 20% kaupmáttar-
aukningu, vinnutímastytt-
ingu og lengingu orlofs.
Þótt verkalýðsfélögin fengju
ekki allt það, sem ríkisstjórn-
in hafði lofað þeim, mátti þó
hverjum manni ljóst vera, að
þeir kjarasamningar, sem
gerðir voru í desember, ásamt
lögfestingu vinnutímastytt-
ingar, ofbuðu greiðslugetu at-
vinnuveganna. Jafnframt var
tekin upp sú furðulega stefna
í fjármálum ríkisins á þenslu-
tímum að auka útgjöld ríkis-
sjóðs um 50%! Hin gífurlega
aukning ríkisútgjalda, sem er
fjármögnuð ineð skattpín-
ingu, sem ekki á sína líka,
verkar eins og olíu hafi verið
hellt á þann verðbólgueld,
sem nú blossar upp.
Hið hörmulegasta er þó,
að kauphækkunin í deseaa-
ber og vinnutímastyttingla
leiða ekki til batnandi lífs-
kjara almennings. Með vísi-
tölufalsi, skattpíningu og
verðhækkunum er sú kjara-
bótin étin upp. En þrátt fyrir
þá staðreynd, að kjarasamn-
ingarnir í desember korni
launþegum ekki til góða, hafa
þeir hinar alvarlegustu af-
leiðingar fyrir atvinnuvegina
í landinu. Útgjöld atvinnu-
fyrirtækjanna vaxa jafnt og
þétt og rekstrargrundvöllur
þeirra versnar að sama skapi.
Á fundi miðstjórnar Fram-
sóknarflokksins sl. föstudag
sagði Ólafur Jóhannesson,
forsætisráðherra, að með
kjarasamningunum í desem-
ber hefði ríkisstjórnin urrnið
sinn mesta sigur. Þessi um-
mæli forsætisráðherra sýna
það eitt, að hvorki hann né
aðrir ráðherrar í ríkisstjórn-
inni hafa yfirsýn yfir ástand
efnahagsmála landsmanna.
Aðgerðir vinstri stjórnarinn-
ar í ríkisf j ármálunum, kjara-
samningarnir í desember og
þær verðhækkanir, sem af
þeim hafa leitt og munu
leiða, eru ekki tákn um sigur
þessarar ríkisstjórnar. Þvert
á móti er þetta allt tákn um
það algera stjórnleysi, sem
nú ríkir í efnahagsmálum.
Með þessum aðgerðum og
öðrum er ríkisstjórn Ólafs Jó-
hannessonar að grafa sína
eigin gröf.
ALGERT STJÓRNLEYSI
í EFNAHAGSMÁLUM
Reykjavíkurbréf
Laugardagur 25. marz
Sigurður
Ágústsson
Á 75 ára aifmæili Sigurðar
Ágústssonar, fyrrum alþingis-
manns, verður það efst í huga,
hiversu óvenjuiegra vinsælda þau
hjóri hafa notið. Sig'urðiur Áigústs
son hefur um lang* skeið verið
máttarstoð atvinin'uBfis i Stytkik-
ishölimi. Einginn hefur sett meiri
svip á þennan faJliega oig vina-
lega bæ en bann. Hl'ýtit viðmót
Sigiurðar Ágústssonar minnir því
á þá umgjörð, sem hann hefur
valíð lífi símu og lífsstarfi. Alls
staðar þar sem Sigurður er, létt-
ir yfir mönnum, þvi að 'hann hef-
ur góða kiimnigáfiu, eins og hann
á kyn til. Báðir urðu þeir þjóð-
frægir menn, Ágúst, faóir Sig-
urðar, og Ámi prófastur IÞórar-
insson, flöðurhróðir hans. Til svör
þeirra, hugmyndaflug og per-
sónuleiki aliur hafa gert þá að
eins konar þjóðsagnapersónum í
islenzkri samííðarsöigiu. Auk þess
heSur einn mesti ritsnilllingur is-
Ilenzkrair bungu, Þórbergur Þórð-
arson, fært í lebur ódiauðlega
savisögu Áma prófasts Þórarins-
son, þar sem aðalpersóna sög-
unnar nýbur sin svo frábærlega
vel að með eindæimum er, að því
er bunniugir herma. Má óhikað
ætla að íslendingasagan um
Áma prófast Þórarlnsson verði
eitt þeirra listaverka, sem iifir
áfram með þjóðinni.
Úr þessum jarðvegi mienning-
arlegrar reisnar er Sigurður
Ág*úsbsson sprobtinn. Sjiáifu.r er
hann einnig sérstæður persónu-
leiki ag setti svip á Aiþingi Is-
lendiiniga mieð hlýjiu og trausf-
vekjandi viðimóti sínu. Sigurður
var kannski eklki abkvæðamikiili
ræðumaður í þinigsölum, en þeim
mun drýgri var skerfur hans til
þjóðmála í hliðarherbergjum Al-
þingis, þar sem nefndastörf
fara fram. Þekking Sigurðar
Ágústssonar á undirstöðuat-
vinnuvegium ísienZkiu þjóðarinn-
ar og húmianistíiskt lífsviðhorf
hans voru honum ómetanlegur
styrkur í stjónnmálastörfum, en
manneskjuiegt viðhorf og dreng-
skapur g.reiddiu göbu stjórnmála-
mannsins að hjarta kjósenda.
Heath og Brandt
Blaðamannafélag Islands hef-
ur á undanförnum árum reynt
að gera Pressuballið að dálitl-
um viðburði og hefur það gefizt
vel. Þannig hafa bæði Edward
Heath, forssetisráðherra Bret-
lands, og Jens Otto Krag, for-
sætisráðherra Danmerkur kom-
ið til íslands á vegum blaða-
manna sem gestir á Pressuballi.
Koma Heaths til Islands vakti á
sínum tima mikla athygli, enda
var hann þá tiltölulega lítið
þekktur hér á landi. Framkoma
hans og aðlaðandi viðmót stungu
mjög i stúf við þær lýsingar, sem
pólitískir andstæðingar hans í
Bretlandi gefa gjarna á honum.
Þeir lýsa honum helzt á þann
hátt að hann sé einmana og ein-
rænn durtur. Þeir, sem kynnt-
ust honum hér heima, fengu aft-
ur á móti af honum allt aðra
mynd. Hann var viðræðugóður,
opinskár og gamansamur. Þeir,
sem heyrðu þá Bjarna Bene-
diktsson ræða saman, gleyma
því ekki. Enginn vafi leikur á
að Heath fór með góðar minn-
ingar frá Islandi og gerði sér
grein fyrir islenzku efnahags-
Mifi ag vandaimáiuim öklkiar. Áreið
rm’; ' :■ 'oi’.4va<naimean núver-
andi ríkisstjörnar ekki reynf
til þrautar að kynna honum mál
stað íslendinga í landhelgismál-
inu, eins og vera ætti.
Sir Alec Douglas-Home, utan-
ríkisráðherra Bretlands, hef-
ur einnig komið til Islands. Sir
Alec hefur getið sér fremur gott
orð sem utanríkisráðherra.
Hann virðist talsvert opinn fyr-
ir sjönarmiðum annarra, en á
þann eiginleika hefur ekki
reynt í viðskiptum við núver-
andi ríkisstjórn Islands.
Þá má geta þess að Willy
Brandt, kanslari Vestur-Þýzka-
lands hefur einnig komið til ís-
lands. Hann hefur aflað sér
góðs orðstirs hér á landi fyrir
frjálslega framkomu og hlýhug
í garð Islandis. íslendimgar hafa
satt að segja búizt við öðru af
stjórn Brandts en hún sendi
landhelgdsmálið til Alþjóðadóm-
stólsins i Haag. Willy Brandt er
áreiðanlega vel kunnugt um mik
ilvægi fiskimiðanna fyrir Islend
inga. Mörgum sem fylgzt hafa
með ferðum hans hingað, t.d.
þegar hann var í forsæti á hin-
um merka ráðherrafundi NATO
sem hér var haldinn, þyk-
ir skjóta nokkuð skökku við að
stjórn hans skuli elta Breta í
landheígismálinu og visa deil-
unni til Alþjóðadómstólsins.
Vestur-Þjóðverjar hafa vel efni
á að rækja vináttuna við ís-
lendinga með öðrum hætti. Út-
færsla íslenzku fiskveiðiland
helginnar er algert smámál
í Vestur-Þýzkalandi.
Þróun, sem
enginn stöðvar
Mikla athygli hafa vakið þær
upplýsingar Guðmundar Jör-
undssonar, útgerðarmanns, að
íslenzki togaraflotinn veiði ná-
lægt 70% af afla sínum á 50—70
míina belti vestur af landiniu.
Útfærslan i 50 sjómílur virðist
því koma togaraflotanum að
mun minna gagni en álitið var í
upphafi. Hitt vekur ekki síður
athygli, að 80% af aflamagni
vestur-þýzkra skipa við fsland
veiðast fyrir utan 50 sjómílurn-
ar, svo að óskiljanlegt er með
öllu, hvaða hagsmuni Vestur-
Þjóðverjar telja sig hafa af því
að efna til illdeilna við Islend-
inga, vinaþjóð þeirra og sam-
herja, út af veiðisvæði, sem
skiptir þá litlu sem engu
og þeim hlýtur að vera sama um.
Böndin berast að afturhaldssöm
um embættismöninum í Bonm og
Lundúniuim, en eklki hyggrnum
stjórnimálaimönínuim. Bæði Heath
og Brandt hljóta að gera sér
grein fyrir því að útfærsla ís-
lenzku f iskvei ði 1 ö gsö g U'nm'ai: er
aðteins liður í þróun sem engimsn
sböðvar, hvorki st j órmmálamenm
nié dómstólar, þótt reynt sé að
hefta hania. Én báðir hafa þeir
haft í öðru að smúast undanifarið
og útfærsla fiskveiðilögsiöguniniar
eklkert stórmál í þeirra augum.
Heath hefur haft nóg að gera að
leysa kolanámuverkfaliið í Bret-
landi og vamidamál Norður-ír-
lainds er fleinin í samvizku brezkra
st j 6 rn málaman na.
Erfiðleikar
Brandts
Willy Brandt hefur einnig við
mikla pólitiska erfiðleika að
stríða. Stefina hans á nú undir
högg að sækja í Vestur-Þýzka-
landi. Jafnvel þykir vafasamt að
griðasáttmáii hans og Sovét-
stjórnarinnar verði samþykktur
á vestur-þýzka þinginu. Yrði
það mikið áfall fyriir kanslar-
ann. Áreiðanlega er engin ein
skýring á erfiðleikum hans, en
margir stjórnmálafréttaritar-
ar er>u þeirrar skoðunar að svilk
Husa'kis í Tékkóslóvakiiiu »g
Immulausar handtökwr þar í
landi, þrátt fyrir loforð um grið,
hafi valdið ótta meðal stjóm-
málamanna í Vestur-Þýzkalandi
og telji þeir mjög varhugavert
að breyta stefnunni gagn-
vart Sovétríkjunum og draga úr
árvekni, meðan óvist er um sam-
búðarvandamál á landamærum
rikisins. Nú hefur ríkisstjóm
Willy Brandts aðeins fjögurra
atkvæða meirihluta i vest-
ur-þýzka þinginu. Ef stefna
kanslarans í Austur-Evrópumál-
um verður undir, má fullvíst
telja að það muni hafa í för með
sér nýjar kosningar í landinu.
Með þetta í huga þarf ekki
að efast um að athygli kanslar-
ans beinist að öðru en fiskveiði-
lögsögu við Island og sennilegt
að emibæbbisimenn í Bomn séu látm
ir ráðtekasit með slilkit ,,smáimái“,
sem þó gæti stefnt vináttu Is-
lendinga og Vestur-Þjóðverja í
hættu. Fullyrða má að slík þró-
un væri kanslaranum ekki að
skapi. I ferð Einars Ágústsson-
ar, utanríkisráðherra, til Vestur
Þýzkalands átti hann auðvitað
Uii