Morgunblaðið - 19.04.1972, Blaðsíða 10

MORGUiNBLAÐIÐ, MXÐVÍKUDAGUR 19. APRÍL 1972
ÞEÍR eru vafalaust orðnir marglr fa-
lendingarnir, aem séð hafa Síðasta
bæimn í dalnum — þes&a frumjraun
íslenzkrar ævintýramymdagerðar, sem
sjónvarpið sýnir í kvöld. ttins vegar
gera sennilega færri sér grein fy’rir
hvílíkt fyrirtæki gerð slíkirár myndar
hefur verið fyrir rúmum 20 árum og
hvíiika difsku Óskar Gíalason hefur
haft til að bera, er hann réðöt í gerð
henniar. Með aðstoð góðra manna
tókst honum á einhvern hátt að afla
250 þúsund króna (hátt á þriðju
miiljón króna miðað við verðlag í
dag) til að gera myndina, og þrátt
fyrir allar hrakspár, hefur hún staðið
undir kostnaði og vel það. Því miður
hefur þetta framtak Óskars ekki
orðið íslenzkum k v ikmynd a ger ð ar-
mönnum siðari tíma sú hvatniinig til
að gera myndir á eigin spýtur, sern
það verðsfkuldar, en Óskar hefur þó
tryggt sér öruggan sess í íslenzkri
kvikmiyndasögu með frumhexjastarfi
sínu — sjái sú ágæta saga einhvern
tima dagsins Ijóa.
Það var strax eftir gerð Björgunar-
afreksinis við Látrabjarg, að Óskar
fór að hugleiða að gaman væri að
taka íalenzba ævinitýramynd. „Ég
hafði svo orð á þessu við Ævar Kvar-
an, frænda mirm, sem leizt strax
mjög vel á hugmyndima og varð það
úr, að við ákváðuim að fara til Lofts
Guðmundssonar og kanna undir-
tektir hans við því að semja íslenzka
ævintýramynd, sem byggð væri á
einihverri munnmælasögu eða ævin-
týri. Lofti leizt strax vel á þetta, og
lofaði að láta okkuir fá drög að slíkri
sögu,“ tjáði Ósikar okkur í stuttu sam-
tali í gær.
Hann kvaðst þó ekki hafa byrjað
á töku myndarinnar fyrr en sumarið
1949. Loftur Guðmundsson hafði þá
afhent söguna, og Þorleifur Þorleife-
son, ljósmyndari, tekið við henini og
búið til kvikmyndunar, en Þorleifur
gerði öll handjritin að myndum
Ós'kar.3. Myndin var aðallega tekin
á Tanmastöðum í Ölfusi, Kjalar-
nesi og í Kjós, en innisenurnar allar
uppi í Árbæ þar sem nú er minja-
safin Reykjavíkur. Þar var gömui
baðlstofa sem Óskar lét þó gera upp
í gömlum stíl, eima og gamlar hlóðir
og í útihúsi þar, sem nú er búið að
rífa, lét hann útbúa smiðjuna. Hellis-
atriðin voru hina vegar tekin í Hafn-
arf j arðarhrauni.
„Við unnum að kvikmyndatökun'ni
allt sumarið", sagði Ósikar ennfremur.
„Þetta var að ýmsu leyti mjög taf-
samit verk, því að þetta var hálfgert
rigninigarsumiar og veðrið gerði akkur
ýmsar Skráveifur. Það kom t. d. fyrir
tvisvar sinnum, að við héldum héðan
firá Reykjavík í glaðasólskini áleiðis
að Tanmastöðum, en útisenurnar voru
flestar teknar þar og vorum við þá
yfirleitt 2—3 daga í einu við töku.
En við vorum þó ekki komrnir nema
upp á miðja Heilisheiði, þegar aus-
andi rignimg skall á og við urðuim
að siniúa við með allt okkar hafur-
task.“
Allt hafðiist þetta þó að lokum.
Myndin var tekin í litum og húin
send utan til framJköllunar. Um
haustið hófust þeir svo handa —
Óskar og Þorleifur — við að klippa
myndina, sem var mikið og seinlegt
verk. Ýmisar tætonihreiluir koma fyrir
í myndinni (t.d. kistan fljúgandi) —
brellur, sem n/ú eru yfirleitt unnar í
kóperingu filmumar. Slíkt kom ekki
til greina í þessari mynd, því að
Óskar hafði enga aðstöðu til að gera
það hérlendia og varð hann því að
beita kvikimyndatökuvélinni við þess-
air brellur. Gekk það vonum framar,
og í marz 1950 var myndin frumisýnd
í Austurbæjarbíói. „Ég man sérstak-
lega eftir því“, segir Óskar ennfrem-
ur, „að sýningarmaðurdnn, sem var
ýtmtsu góðu vanur, hafði orð á því við
mig, að tætonibrelluimar í þessari
mynd gæfu lítið eftir sams konar
fyrirbærum í erlendum myndum."
Taldi Ósktar sig geta vel við uwað enda
fétok myndin prýðilegar mióttökur.
Larngar biðraðir voru daglega við
miðasölu Austurbæ j airbíóo, og þar
gekk mjyndin í hálfan mánuð, oftast
nær fyrir fullu húsi á öllum sýning-
um. Síðan hefttr hún alltaf verið sýnd
Óskar Gíslason
öðru hverju — „myindin er eiginlega
orðin klassísk", segiir Óskar. „Ég sýni
hana oft á 2ja ára fresti og þá er
einis og ný mynd sé á ferðinni, því
alltaf vex upp ný kynslóð ungra kvik-
myndahússgesta.“ Og þar með eir til-
gangi henoar náð, eða svo vitwað sé
tii formálsorða Óskara í fynstu sýn-
iwgarskránni, er fylgdi myndinni:
„Þar sem „Síðasti bærinn í dalnium“
er fyrsta kvikmynd skáldsögulegs
efnis, sem ég hef uranið að, þótti mér
rétt að efniviðurinn skyldi vera
af rammíslenzíkum rótum — í líkingu
þjóðsagnanina. Eininig vakti það fyrir
mér, að gera kvikmynd, sem vel væri
við barna hæfi og unglinga, því satt
að segja er skortur slíkra mynda, þótt
kvikmyndasýningar séu óneitanilega
helzt skemmtun flestra ungliniga.
Það er j afinframt von min, að efnis-
valið falli fullorðnu fólki vel í geð —
þótt ævinfýri sé, fjarri hversdagaleg-
um rauniveruleika — (því hver er sá,
sem ekki vill, stöku sinmum, losa sig
úr viðjum raumveruleikanis!).“
AtriSi úr Síðasta bænum í dalnnm.

Kvennablöð
(og naktir karlar)
Oxford, Englandi.
Ein er sú spurning, sem stöðugt er
að skjóta upp kollinum, nefnilega
hvort kvennablöð og kvennadálkar
eigi rétt á sér. Er það tillitssemi og
þjónusta við konur að ætla þeim sér-
stakt blaðaefni, eða er með því ver-
ið að sýna þeim lítilsvirðingu? Þarna
sýnist sitt hverjum. Á Islandi hef-
ur raunin orðið sú, að kvennadálk-
ar i dagblöðum eru jafnan hálfgerð-
ar hornrekur og þau kvennablöð,
sem litið hafa dagsins ljós á síðustu
árum hafa sjaldnast lifað lengi, 1
staðinn er þeim mun meira flutt inn
af erlendum kvennablöðum.
Nokkuð af þvi kvennaefni, sem til
Islands berst, kemur héðan frá Bret
landi, enda eru hér gefin út reiðinn-
ar óSköp af slikur blöðum. Sum
eiga laniga og farsæla ævi að baki
og eru það yfirleitt þau blöð, sem
bjóða í sivipuðu magni upp á matar-
uppskri’ftir, hann-yrðadlálka, þætitd
um fjölskyldu- og uppeldismál, störf
og sigra kvenna og hæfilega mikið
af rómantík leikara og kóngafólks.
Annan flokkinn skipa svo blöð, sem
af einhverjum ástæðum eru á grafar
bakkanum, og þann þriðja skipa ný-
fæddu blöðin. Nýju blöðin eiga það
fl-est sameigínlegt að fyririíta gömilu
blöðin; segja að þau séu engan veg-
inn í takt við tlmann, því þau ali
upp í kvenfólki þá skoðun, að stað
ur konunnar sé á heimilinu, þar
sem henni sé hætt við forpokun og
forheimskun.
\
Það varð uppi fótur og fit nú í
byrjun ársins, er fréttir bárust af
því, að vori væri á nýju kvenna-
blaði, sem myndi slá öllum þeim
gömlu við. Þetta átti að vera blað
fyrir nútímakonuna — hina nýju,
frjálsu konu. Eru ekki dæmi til þess
að blað hafi í seinni tíð fengið ann-
að eins af umtali og auglýsingum fyr
irfram. Þetta nýja blað heitir „Cosm
opolitan“ og er hálfsystir samnefnds
blaðs, sem komið hefur út í Banda-
ríkjunum um nokkurt skeið.
„Ef þú ert tilfinningarík, skemmti-
leg, framagjörn og til í ævintýri, þá
ertu Cosmopolitan-kona. Ef þú ert
ekkert af þessu, en þó heiðarleg
gagnvart sjálfri þér og umheiminum,
þá er Cosmopolitan blað fyrir þig.
Ef þú vilt vera „æðisleg“ í útliti,
vera á réttum stað á réttum tíma og
fá sem mest út úr öllu, karlmönn-
um líka, þá er Cosmopolitan þitt
blað. Það trúir á karlmenn," Þannig
lýsir ritstjórinn, Joyce Hopkirk, nú-
tímakonunni og blaðinu sínu í við-
tali, skömmu áður en fyrsta tölu-
blaðið kom á markaðinn. Og hún
bætti þvii við, að hún myndii í blaði
sínu meðhöndla konuna sem mann-
eskju fyrst og fremst. 1 öðru og
þriðja sæti kæmu eiginkonan og móð
irin. I blaðinu yrðu engar uppsikrift-
ir af ódýrum réttum og börn yrðu
ekki nefnd nema í sambandi við fóst-
ureyðingar. (Hopkirk, sem er mjög
aðlaðandi kona eftir myndum að
dæma, er fráskilin og á eina dótt-
ur).
Þar sem ég þýkist viss um, að les-
endur kannist flestir við einhverja
(eða alla) framangreinda eiiginleilka
í sjálfum sér skulum við líta á hvað
það er helzt, sem Gosmopolitan tel-
ur að eigi erindi til okkar:
„Michael Parkinson (sjónvarps
maður) segir frá „vaseetomy“-aðgerð
sinni (aðgerð þar sem maður eir gerð
ur ófrjór, án þess að karlmennska
hans bíði tjón afi) — því dlásamleg-
asta, sem karl getur gert fyrir konu“
— þannig er ein aðalgreinin í fyrsta
tölublaðinu kynnt á forsíðu blaðsins.
Aðrar greinar, sem þar eru kynnt-
ar eru: „Hvemig á að koma karl-
manni til, þegar hann á í erfiðleik-
urn í rúmimu“ — „Jilly Cooper
(einn vinsælasti blaðamaður Sunday
Times) segir hvað igerir David Niv-
en, John Osborne, Roy Jenkins o.fl,
að stórkostlegum elskhugum" — „Ég
fór í rúmið með hverjum sem var“
(viðtal við stúlku). Auk þess eru
á forsíðunni kynntar tvær smásögur
og matarkúr og viðtal við Richard
Burton. I blaðinu er einnig að finna
spurningalista til að hjálpa okkur að
finna út, hve góðar ástkonur við sé-
um, tízkumyndir, greinar um bækur,
tovikmyndir og hiljompilötur og
margt fleira. í öðru tölublaðinu,
aprílbeftinu, er otokur m.a. sagt á
forsíðunni að i blaðincu sé að
finna allt, sem við þurfum að vita
um leyndarmál og þankagang hinna
ómótstæðilegu karla, 40 piparsvein-
ar segi hvernig þeir vilji hafa kon-
una sína, grein sé um hið afbrigði-
lega kynlíf málarans Stanley Spenc-
er, mælikvarði sé á hve sexý við erum
og að karlmaður segi oklkur hívern-
ig við getum kysst karla á a.m.k. 23
vegu. Síðast en ekki sízt segir for-
síðan okkur að inni í blaðinu sé að
finna fyrstu opnumyndina a£ nökt-
um karlmanni.
:k
Orðrómurinn um nektarmyndina
var kominn á kreik löngu áður en
fyrsta tölublaðið kom út og urðu
vonbrigðin því talsverð (ekki síður
meðal karlmanna) þegar enga slíka
mynd var að finna í fyrsta blaðinu.
Ekki veit ég, hvort það var vegna
erfiðleika á að flá fyriraætu, en sivo
mikið er víst, að meðal þeirra, sem
beðnir voru um að sitja fyrir, var
Richard Burton. Ritstjórinn, sem
frétt hafði að Burton væri orðinn
svo „slank“ eftir að hann hætti að
drekka, sendi honum skeyti og bar
upp erindið. Burton sendi svarskeyti
um hæl: „Ég er hræddur um, að ef
jómfrúrnar i Wales sjá þennan lik-
ama kunni þær í æsingi að rjúka á
sóknarprestinn og nauðga honum —
svo ég verð að afþakka boð yðar.
Yðar alkleeddi, Riohard Burton.“
(Burton er sem kunnugt er frá Wal
es).
Nektarmyndiin í aprílheftiniu
(harla litt spennandi) er af manni
Framhiald á bls. 20.