Morgunblaðið - 19.04.1972, Blaðsíða 16

16
MORGÖNBLA.ÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. APRtL 1972
Oitgefandi hf. ÁTvakui', Rfeylcjavík
Frarnlcvaemdastjófi Haraldur Sveinsson.
Riitatjórar Mattihías Johannessen/
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Aðstoðarr'rtstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ri'tstjórn'arfiullitrúi Þiorbijörn Guðmundsson
Fréttastjóri Björn Jólhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og aígreiðsla Aðalstræti 6, sfmi 10-100.
Augffýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjaíd 225,00 kr á 'ménuði innaniands
I iausasöTu 15,00 Ikr eirvta'kið
JAFNVEL BJARNA
ÞÓRÐARSYNI BLÖSKRAR
ITinn kreddutrúaði komm-
únistaforingi á Neskaup-
stað, Bjarni Þórðarson,
bæjarstjóri, kallar áreiðan-
lega ekki allt ömmu sína, þeg-
ar að því kemur að halda
uppi vörnum fyrir aðgerðir
vinstri stjórnarinnar, en jafn-
vel honum blöskrar aðför rík-
isstjórnarinnar að sveitarfé-
lögunum. Þannig segir hann í
grein í Þjóðviljanum í gær:
„Almennt munu sveitarstjórn
armenn hafa gert sér vonir
um, að þær breytingar, sem
núverandi ríkisstjórn gerði á
lögum, sem hafa áhrif á tekj-
ur og gjöld sveitarfélaga
hefðu í för með sér bættan
hag þeirra til muna. Fer ekki
hjá því, að menn hafi orðið
fyrir verulegum vonbrigðum,
því ekki verður séð, að hag-
ur sveitarfélaganna almennt
hafi verið bættur. Sum
þeirra munu að vísu hagnast
á breytingunum, en önnur
eru verr á vegi stödd en áð-
ur. Þetta er slæmt og á því
verður að ráða bót við fram-
halds endurskoðun laganna.
Það verður að tryggja sveit-
arfélögunum tekjur, sem
duga, til þess að þau geti svo
viðunandi sé rækt lagalegar
og siðferðilegar skyldur sín-
ar. Það verður að hafa í huga
að tekjuöflunarleiðir sveitar-
félaganna eru mjög takmark-
aðar. Þau geta ekki á sama
hátt og ríkið bætt sér upp
skertar tekjur með ,því að
hækka verð á tóbaki og
brennivíni.“
í þessum tilvitnaða kafla
greinarinnar tekur Bjarni
Þórðarson í einu og öllu und-
ir þá gagnrýni, sem sett hef-
ur verið fram á aðför ríkis-
stjórnarinnar að hag sveitar-
félaganna af hálfu Geirs Hall-
grímssonar, borgarstjóra, og
annarra talsmanna Sjálf-
stæðisflokksins, svo og í
Morgunblaðinu að undan-
förnu. Hér í Morgunblaðinu
hefur verið lögð áherzla á
þá staðreynd, að með tekju-
stofnalögum ríkisstjórnar-
innar hefur verið gengið
mjög nærri hag sveitarfélag-
anna og þau af þeim sökum
orðið að nota allar álags-
heimildir, sem tekjustofna-
lög ríkisstjórnarinnar gera
ráð fyrir, þ. á m. 50% álag á
fasteignaskatta. Bæjarstjóri
kommúnista á Neskaupstað
tekur algjörlega undir það,
að hagur sveitarfélaganna sé
bágur af þessum sökum og
telur nauðsynlegt að ný end-
urskoðun laganna fari fram.
Þá gagnrýnir Bjarni Þórð-
arson mjög ákveðið fasteigna-
skatta þá, sem ríkisstjórnin
hefur ákveðið að stórhækka
og segir m. a., að með háum
fasteignasköttum sé í raun-
inni verið að velta gjalda-
byrðinni af herðum hálauna-
manna yfir á bök íbúðaeig-
enda og segir síðan: „Sjálfur
hef ég aldrei farið dult með
það, að ég er andvígur háum
fasteignasköttum."
Það fer því ekki á milli
mála, að gagnrýnin kemur
frá fulltrúum allra flokka í
sveitarstjórnum víðs vegar
um landið. Þessir aðilar
finna, að skórinn kreppir
mjög harkalega að hjá sveit-
arfélögunum, vegna hinna
nýju tekjustofnalaga. Meiri
hluti stjórnarflokkanna á
Alþingi sinnti í engu aðvör-
unum þingmanna Sjálfstæð-
isflokksins, meðan tekju-
stofnafrumvarpið var til með-
ferðar, en vonandi hlusta
þeir þó a.m.k. meira á sína
eigin liðsmenn og gera ráð-
stafanir til þess að breyta
tekjustofnalögunum, þegar á
næsta þingi á þann veg, að
viðunandi verði. En hvið
sem því líður er ljóst, að
fT'yrir nokkrum misserum
* kom út bók í Bandaríkj-
unum um styrjöldina í Viet-
nam eftir bandarískan lög-
fræðing að nafni Mark Lane.
Þegar bók þessi kom út vest-
an hafs, tók einn af þekktustu
blaðamönnum New York
Times sig til, lokaði sig inni
í nokkrar vikur og rannsak-
aði rækilega þær staðhæfing-
ar, sem settar eru fram í
bókinni. Niðurstaða hans birt
ist í ritdómi í blaði
hans, sem vakti mikla
athygli. En eftir þann ritdóm
stóð ekki steinn yfir steini í
bók hins bandaríska lög-
fræðings um stríðið í Viet-
nam.
Þrátt fyrir þessa forsögu
bókarinnar hefur Ríkisút-
varpið séð ástæðu til að láta
flytja hluta af efni henn-
ar í eins konar leik-
ritsformi í útvarpinu og vek-
ur sú ákvörðun mikla furðu.
Hingað til hefur enginn hald-
ið því fram, að bandaríska
stórblaðið New York Times,
eða blaðamenn þess hafi ver-
ið sérlega hliðhollir þátttöku
Bandaríkjamanna í stríðinu í
Vietnam, enda hefur þetta
bandaríska blað verið and-
vígt aðild Bandaríkjanna að
skattgreiðendur í bæjar- og
sveitarfélögum víðs vegar
um landið munu fá háan
reikning fyrir fasteignaskatta
og aðra skatta, þegar kemur
fram á sumarið og sá reikn-
ingur kemur beint frá ríkis-
stjórn Ólafs Jóhannessonar.
stríðinu frá upphafi og hlýt-
ur þess vegna dómur eins
blaðamanna þess að vega
þyngra en ella.
Flutningur þessa leikþátt-
ar og ýmislegt fleira, sem
gerzt hefur í útvarpi og sjón-
varpi undanfarna daga, bend-
ir mjög eindregið til þess, að
stjórnarflokkarnir færi sig
sífellt upp á skaftið til póli-
tískrar misnotkunar á Ríkis-
útvarpinu. Sjónvarpið er að
verða eins konar heimilis-
tæki ráðherranna, eins og
Jóhann Hafstein benti rétti-
lega á í þingræðu um dag-
inn. Hér er um svo alvarlegt
mál að ræða að stöðva verð-
ur þessa þróun. Hinir ríkis-
reknu fjölmiðlar verða að
vera óhlutdrægir í öllu,
sem að stjórnmálum lýt-
ur, en bersýnilegt er, að
meirihluti núverandi útvarps
ráðs er annarrar skoðunar og
hikar ekki við pólitíska mis-
beitingu, ef það er í þágu
þess málstaðar, sem . þeir
menn telja sig berjast fyrir.
Og öllum er ljóst orðið, að
það eru kommúnistar sem nú
hafa undirtökin í Ríkisútvarp
inu. Verður það mál tekið til
nánari meðferðar hér í blað-
inu síðar.
MARK LANE -
MARKLEYSA
\ \ i
--------v/
iNeitf Jjúrlv Simes
-- x - ■ ?
Valdatóm í Asíu
Eftir
C. L. Sulzberger
New York — Veigamesta ályktun
in, sem ég get dregið af löngu ferða-
lagi mínu um Asíu er sú, að valda-
jafnvægi timabilsins eftir síðari
heimsstyrjöldina er að fara úr skorð
um. Þetta jafnvægi hefur aldrei ver-
ið traust, og þess vegna er ástand-
ið glundroðakennt. Þetta nýja valda
jafnvægi hefur komið betur í ljós í
öðrum heimshiutum.
Gömlu heimsveldin ráða nú aðeins
yfir nokkrum útkjálkum eins
og Hong Kong og Macao, og ennþá
hefur Vestur-Evrópa ekki mót-
að heildarstefnu í Austurlöndum,
þótt hún stefni i átt til sameiningar.
Helztu bandalögin, CENTO og
SEATO, eru dauð, þótt enn sé að
vísu nokkurt lífsmark með þeim báð
um. Nú sækja Rússar inn á
þau svæði, sem þau náðu yfir.
Þetta hefur orðið Bandaríkjunum
og Kína hvatning til þess að endur-
skoða málefni heimshlutans og finna
hvar hagsmunir þeirra fara saman.
Þetta hefur lika ýtt undir nýja þjóð
ernishyggju í Japan, efnahagslega
þjóðernishyggju en ekki hernaðar-
lega.
Ef eitthvert jafnvægi á að rikja í
Asíu í framtíðinni, þá verður það
háð því að samskipti Kína, Indlands
og Japans verði þannig, að Sovét-
ríkin og Bandarikin geti talið þau
viðunandi út frá eigin sjónarmiðum.
Kínverjar munu sennilega sætta sig
við breytinguna á ástandinu á Ind-
landsskaga og koma samskiptum sín
um við Indverja í svipað horf og þau
voru þegar Nehru var forsætisráð-
herra, án þess að slíta vináttunni við
Pakistana. Þegar fram í sækir, ætti
þetta að geta gert Indverjum kleift
að forðast það að vera háðir Rúss-
um um of.
Kínverjar og Bandarikjamenn við
urkenna nú, að vissir hagsmunir
þeirra fara ' saman, hvað sem allri
hugmyndaf.ræði líður, og þess vegna
munu þeir sjá sér hag í því að vinna
saman til þess að vega upp á móti
ásælni Rússa á Indlandi. Frú
Gandhi gæti orðið fáanleg til þess að
taka þátt í þessu í þeim tilgangi að
afstýra tilraunum Rússa til þess að
hafa öll tögl og hagldir í Suðaustur-
Asíu.
Friður i Víetnam þjónar hagsmun
um Kínverja betur en strið. Hlutleysi
Indókína þjónar hagsmunum þeirra
betur en hugsanlegur pólitískur
ávinningur Rússa. Þess vegna er
ósennilegra en áður, að Kínverjár
styðji af einhug fyrirfram skilyrði
Norður-Víetnama fyrir friði, það er
að stjórn Thieus forseta í Saigon
viki fyrir þingræðislegri stjórn, sem
gera megi ráð fyrir að klofni þann-
ig að andkommúnistar glati völdum.
Taiwan hefur verið aða’iásbeyting-
arsteinninn í sambúð Kínverja og
Bandarikjamanna, en nú er framtíð
eyjunnar óverulegt hitamál miðað
við það setn áður var. Pléstir Taiwan
menn mundu sennilega fallast á ein-
hvers konar sjálfstjórn, ef þeim yrði
boðið slíkt, þegar Chiang Kai-shek
fellur frá. Ferðalag Nixons hefur
haft í för með sér þá stórbreytingu,
að framtíð Taiwan verður ekki
ákveðin í Washington, einhliða og
með einu pennastriki.
Japan gegnir þýðingarmiklu hlut-
verki við þær nýju aðstæður, sem
hafa skapazt í Asíu. Japanskar sjón
varpsstöðvar fylgdust nákvæmlega
með Pekingheimsókn Nixons, og
áhrif heimsóknarinnar í Japan verða
iangvarandi. Japanir viðu-rkenna nú
i fyrsta skipti siðan 1945, að þeim er
nauðsynlegt að móta sjálfstæða utan
ríkisstefnu og hún hlýtur að bera
keim af vaxandi þjóðernishyggju.
Japanir endurheimtu sjálfstraust
sitt á Olympíuieikunum 1964; heims-
sýningin 1970 steig þeim til höfuðs,
því að þeir urðu sér meðvitandi um
framfarir sinar; og þjóðarvakning
þeirra náði hámarki á síðasta ári,
þegar dollarinn komst í hættu, og á
þessu ári, þegar Nixon fór til Klna.
Líklegt má telja, að Japanir krefjist
þess áður en þessi áratugurinn er
liðinn, að allar bandarískar herstöðv
ar verði lagðar niður, en treysti jafn
framt á kjarnorkuvernd Bandaríkj-
anna til vonar og vara.
Bandaríkjamenn, Kínverjar og
Rússar hljóta að gera með sér óljóst
samkomulag þess efnis, að þeir veiti
því aðeins skjólstæðingum sínurn í
Asiu aðstoð að herlið einhvers þeirra
eða dulbúið herlið þeirra ráðist irm
á yfirráðasvæði þessara skjólstæð-
inga. Ef til slíkrar innrásar kæmi,
ætti það að vera á allra vitorði, að
það stórveldi (eða þau stórveldi,
sem hagsmuna ættu að gæta,) mundu
koma til aðstoðar, en annars ekki.
Þannig mundi hvert þeirra um sig
gæta sinna eigin hagsmuna, en forð-
ast staðbundin átök, sem þannig yrði
haldið í skefjum.
Ef við gerum ráð fyrir að heild-
arlínurnar verði í stórum dráttum
þessar, og vera má að tilgang-
ur ferðalaga Nixons til Moskvu og
Peking sé einmitt að stuðla að því,
þá er meira að segja mögulegt að
gera sér í hugarlund, að ráðstafan-
ir verði gerðar, sem miði að því að
sameina lönd, sem eru skipt: Tai-
wan, þannig að eyjan fái hálfgerða
sjálfstjórn; Vietnam, þa-nnig að gert
verði ráð fyrir svæðasamvinnu eins
og Saigonstjórnin hefur lagt til;
Kórea, á svipaðan hátt og Brandt
kanzlari er að reyna í Þýzkalandi.
Suður-Kóreumenn hafa sent sérfræð
inga til Bonn til þess að rannsaka
þetta.
Umleitanir sem þessar eru hógvær
ar og valda því að stórveldin verða
að koma sér saman um hvað þau
geti ekki fallizt á, miklu fremur en
hvað þau geti sætt sig við. Þetta er
sú pólitíska braut, sem liggur til
nýr.rar og órólegrar Asíu.
„Valdajafnvægi" er orð, sem hef-
ur óljósa merkingu, og merking orðs
ins „Valdatóm" er engu skýrari.
Meira að segja kotríki komast hjá er
lendum áhrifum. Ekkert valdatóm er
í hiimingeimnutm né á suðrurskau'tinu.
Einu öflin, sem veikleiki lokkar til
þess að ryðjast áfram, eru öflin, sem
knýja á og sækja fram.
Þetta átti einu sinni við um Banda
ríkin og Kína, og nú á þetta við um
Rússland. Bandaríkjamenn og Kin
verjar verða að sýna með samfylgd
sinni, að slík framsókn er gagnslaus.
Þá geta Rússar séð gildi þeirra nýju
og óljósu samskipta, sem eru að mót
ast, fyritr viðleitnina til þess að draga
úr viðsjám í heiminum.