Morgunblaðið - 19.04.1972, Blaðsíða 13

Ingólfur Jónsson:
Laxárdeilan ekki sök
fyrri ríkisstjórnar
Allir sammála um, að sætta
þurfi þau ólíku sjónarmið, sem
ráðandi eru í Laxárdeilunni
Á FUJVDI sameinaðs þings ( gær
urðu í'rajniuUdsumræðMr wgna
fyru-spumar iiun ÍLaxájrdeéliina.
Við Jíspt upplýsti Ingólfur Jóns-
son, að fyrrveirandi rikisstjórn
hefði veitt heimild til 7 mega-
watta virkjunar í Faxá, ein eng-
in fyrirheit gefið um stærri i"Lrkj
un en fólst í L«a-várvirk,junarlög-
nnum, en }>ar væri miðað við 12
megawött. Hann sagði, að ef
Laxárv irkjmiarstjóm hefði efeki
farið út fjTÍr Jiennan ramma og
ekki lagt gnmdv’öll að stærri
virkjun en leyfð hefði verið,
hefði engin Laxárdeila orðið.
Ingölfur Jónsson (S) saigði, að
langt væri siðan þessi fyrirsipum
heíði verið til umræðiu, en hainn
hefði kvatt sér hljóðs vegna um-
mæia fjynirspyrjanda, varaiþing-
imainns Stefiáins Jónssonar, er
söciija hefði máttt á þann veg, áð
fyrrverandii rikisstjórn hiefði átt
sölk á Laxárdeiiumnl
Siðan sagði þin'gmaðurinn:
Það iiggur aiveg skýrt fyrir,
að fyrrverandi ríkisstjóm gaf
ieyfi til virkjunar imnan þeirra
marka, sem lög'.egt var, og á
þess vegna enga sök á þvi, að
þarna hófist deila. Deilan hefur
verið og er á milli landeiigenda
og Laxárvirkjunarstjórnar. Leyf
istoréfið var gefiö úit 23. septem-
ber 1969 ag heimilaði að virikja
7 megawötit, en samkvæmt Lax-
árvirkjiunarlög'umrm er heimilt
að veita leyH til
að reisa allt að
12 þús. kw eða
12 megawött.
Sumarið 1969
óskuðu menin úx
Laxárvirkj unar-
stjónn eftir heim
ild til stærri
virkj.unar held-
ur en gildandi
heimild miðaðist við. 1 áðiur-
nefndu bréfi var fram tekið, að
eí Laxárvirkjiunarstjóm legði i
aukakostnað við 1. áfanga um-
fram það, sem þyríiti. til þeirrar
virkjunar, sem leyfð var, þá
gerði hún það að öJiu leyti á sína
ábyrgð. Ráðuneytið tóik fram i
mefndu bréfi, að en.giín Jjyrirheit
væw gefki um stærri virkjanir
en framanigreind lög igerðu ráð
fyrir, þ.e. 12 mw virkjiun. Það er
þo.ss vegna vitað mál, að ef Lax-
áirvirkjunarsrtjóm hefði ekki far
ið út fyrir þennan ramma og
ekki la<gt grundvöJl að stærri
virkjun heldur en leyfð var, þá
hefði emgin Laxárdeila risið, þá
hefði enigin Miiðkvislard-eiia orð-
ið og emgin deila yfirieitt út af
þessuim málurn. Hermóður Guð-
ímundssan tekur það skýrt fram
lí igrein, sem hann skriífar í Mbi.
í fyrra mánuði, að eí Laxárvirkj
unarstjóm hefði haldið sig við
ráðuneytisleyfið og vitnar hanin
þá i áðrtimafmt bréf', hefði engin
Laxárdeiia átt sér stað.
Bjartmar Guðmundsson flyirrv.
alþm. skrifaði hógværa og rök-
lasta igrein 1 Morgunblaðið hinn
27. ílebr. 1971. 1 þessari grein seg
ir Bjartimar mn.a.:
„Hin svoikaUaða Laxárdeila
upphéflsrt með flurðulegum til-
tektum ráðamanma Laxárvirkj-
umar og móðgunum í garð héraðs
búa i Þimgeyjarsýsil.u íyrir utan
ráðagerðir um mikEa eyðileg'g-
ingiu sérstæðra náttúrufyrirbœra
oig fjárhagslegan óskunda í hér-
aðinu."
Bjartmar Guðmundsson er hóg
vær og rökfastur og gat ekki.
orða bundizt, er hann vieitir Suð-
ur-Þingeyingium eigi að síður hirt
inigu á öðrum stað í greininni
vegma óhiligimi í þessari deilu.
Um áramótin 1969—1970 tóku
giidi ný lög um Stjómarráð ís-
lands, og varð þá ný verkaskipt-
ing í róðuneyibinu sem miðaðist
að þvi, að skyldir málatfiokkar
væru sameinaðir í eitt og saima
ráðuneyti. Orkiumálin voru þvi
fllutt í iðnaðarráðuneytið. Jóihann
Hatfstein varð iðnaðarráðherra
og tók við orkumálunum 1. jan.
1970. Flestir munu vera sammáila
um, að Jóthamn Hafistein iðnaðar-
ráðherra hafi gert allt, sem 1
hans valdi stóð til þess að fá
sættir í Laxárdeiiunni. Bfáðist
einginn um viija hans til þess
að k»ma máiinu í farsæila höfn.
En þvf miður hefur það ekki tek
izt enn. Núverandi rikisstjórn
hefur áreiðaniega fullan viija á
að finna heppiletga lausn i þessu
máJi. Það efast enginn um það.
Um fuliyrðingar Stefáns Jónsson
ar, háittvirtas 6. landsk., mun ég
ekki bianda mér inn í eða Iieggja
dóm á þær. En það eru allir hét-t
virtir aiþm. sammála um, að það
þurfi að sætta þessi ólilfcu sjón-
armið, annars vegar Laxárvirkj-
unarstjóm og hints vegar 3and-
eigendur í Þingeyjarsýsiu á Lax
ársvæðinu. Ég efast ekfcert um,
að núverandi hæs-tv. iðnaðarráð-
herra gerir það, sem i hans vaidi
stendur til þess að heppjleg lausn
fáist.
Bragi Sigurjónsson (A) upp-
lýsti, að ríkið ýmist ætti öli iönd
að Laxá eða virkjunáirréttinn á
því iandssvæði, þar sem röskun
yrði á rennsli árinnar. Etf a,f
stií'flu.gerð yrði, mundd örlitil
vatnsborðshækkun verða í iandi
Halildóirsstaða, sem nú væri að
meginhíluta tii i eigu Háskólans,
en á þeirri jörð hyggi einn gam-
al‘1 maður, kominn fast að átt-
ræðu.
Þingmaðurinn sagði, að þegar
Laxárdalur hefði tfyrst íardð í
eyði, 'hefði það verið vegna þess,
að efsta jörðin heflði komizt í
hendur erfinigja, sem búsettir
væru í Reykjaviik, en efcki gæfu
kost á, að jörðin væri setin sem
bújörð. Næstefsta jörðin væri í
eigu Árnesinga og af þeirra
'hálfu eklki gefinn kostuir á því, að
jörðin yrði tekin til búsetu.
Benóný Arnórsson (SFV)
sagði að sú tiliaga, að byggð yrði
20 til 23 metra stífla í Laxá væri
mjöig í samræmi við það, sem
heimamenn gætu íaWizt á og að
sjáltfur hefði hann fagnað þeirri
'tillögu. En þá hef'ði Landeigenda-
félagið verið stofnað oig igætu með
limir þess ekki failizt á neina
stiflugerð. Nú væri spurningin,
hvort taka ætti mið af hagsmun-
um fjöldans eða ímynduðum
hagstmunum nokkurra sérhyggju
manna.
Magnús Kjartansson iðnaðar-
ráðherra- sagði máláð á sáttaum-
leitunairstigi og mikiu skipti, að
menn ýfl&u ekki fom sár. Hann
sagði það rétt hjá Ingó’.tfi Jóns-
syni, að í virkjunarhelimiid hans
hefði efckert fyrirheit verið gefið
um frekari virkjanir en 12 mega
wött. Samt heflði verið ráðizt i
höinnun á stærri virkjun, sem
væri mjög alvarlegt mái.
Ráðherra minntd á, að fyrir
laegi iögbann á því, að vatni yrði
hJeypt á mannvirkin í Laxá. Að
þeim yrði þv'i lttið gagn, ef vatn-
ið streymdi ekki í gegnum þau.
Brýn nauðsyn væri þvi að ná
særttum.
Frumvarp um námskostnað:
100-120 millj. kr.
jöfnunar námsaðstöðu
á næsta skólaári
RÍKISSXJÓRNIN heíur lagt
fram frumvarp um ráðstafanir
til jöfnunar á námskostnaði, en
það er samið af nefnd, sem allir
þingflokkarnir tilnefndu mann í.
Gert er ráð fyrir, að styrkhæfir
nemendnr samkvæmt frumvarp-
inu verði ekki færri en 4000 á
næsta skólaári og heildarupphæð
stvrkja ekki undir 100—120 millj.
kr.
í frumvarpinu er skilgreint,
hverjir njóta skuli styrkja sam-
kvæmt því en það eru þeir fram
haldsskólanemendur, sem verða
að vista sig utan lögheimilis síns
síns og fjarri fjölskyldu sinni
vegna námsins. Þó eru gerðar
þær undantekningar, að viðkom
andi njóti ekki lána eða styrkja
hjá Lánasjóði islenzkra náms-
manna, hafi ekki samningshund
ið kaup á námstímanium að und
anteknum sumarleyfum eða
kennsluhiéum og námsáfanga á
tilskildum tíma, nema giidar á-
stæður séu fyrir töfum í námd.
Þingmaðurinn átti
eitt erindi í ræðustól
— að biðjast afsökunar
Hannibal vítir Garðar Sigurðs-
son fyrir ærumeiðingar við
starfsfólk ráðuneytis síns
ER þingsályktuna.rtillaga um
samgöngumál Vestmannaey-
inga var til umræðu í gær,
kvaddi Hannibal Valdimars-
son, samgöngumálaráðheri'a,
sér hljóðs vegna ummæla,
sem Garðar Sigurðsson ha.fði
viðhaft nm starfsfólk sam-
göngumálaráðuneytis við fyrri
iimræðu málsins, og mótmælti
ráðherrann þeim sem ósönn-
um og ænimeiðandi aðdrótt-
IMDB.
Þau ummaeli þingmaTinsins,
sem ráðherrann vitnaði til,
voru á þá iund, að hann kadl
aðd starfsfólk samgöngumála
r áðu n eytisins „ skrif st of uhi æk
ur, sem teldu sig þess umkomn
ar að stinga áríðandi bréfum
undir stól.“ Enn fremur hefði
þingmaðurinn talað um „menn
í kerfiruu, sem ekki hreyfðu
sig nema fyrir þrýstingi ofan
frá“ . . . o.s.frv.
Hvað er hæft í þessu?
spurði ráðherrann og sagði
siðan að bréfið, sem þingmað
urinn talaði um, væni mynd
rit af endurriti af fundargerð
hæjarstjómar Vestmannaeyja
sem hvorki hefði fylgt grein-
argerð, skýringar né bréf til
ráðuneytisins. Neðst á plagg
inu hefði samt staðið, að það
hefði verið sent Skipaútgerð
riki&ins. Nokkrum dögum síð-
ar hefði ráðuneytið skrifað
Skipaútgerð rikisins og heðið
um umsögn hennar, sem ráð-
herrann kvaðst ætla, að m.a.
hefði farið til fjárveitinga-
nefndar.
Ráðherrann kvaðst ekki sjá,
að starfsfólk ráðuneytisins
væri í nokkurri sök. Mótmælti
hann síðan þeim ærumeiðing
um, sem þetta fjarstadda fólk
sem engin tök hefði átt á því
að verja sig, hefði orðið fyrir,
— ærumeiðingum, sem ofan í
kaupið hefðu verið ósannar
og tilefnislausar með öllu.
Garðar Sigvirðsson (Abl.)
sagðist ef til viil hafa tekið of
hvasst til orða og vera reiðu-
búinn að draga úr þeim, íyrst
Hannibal Valdimarsson vildi
gerast málsvari þeirra, sem
vildu vera mjúkmálir. Hann
sagðd, að einhvers staðar hetfði
umrætt bréf stoppað. A.m.k.
hefðu Vestmannaeyingar ekki
fengið svar, en engu máli
skipti, hvort um væri að ræða
endurrít eða bréf. Hann sagð-
ist ekki nenna að miunnhöggv
aist við ráðherra. — Ég er á
móti því að hleypa mönnuin
upp í málum, sem þeir virð-
ast eitthvað viðkvæmir fyrir,
sagði hann að lokum.
Hannibal Valdima rsson,
samgöngumálaráðberra sagði
einsýnt, að Garðar Sigurðsson
hefði átt erindi upp í ræðu-
stól, en aðeins eitt: Að biðj-
ast afsökunar á þvi, sem hann
hefði ofmælt í garð fjarstadds
fólks. —, En það gerði hann
ekki, sagði ráðherrann. Nú
segði G. Sig„ að einhvers stað
ar hefði endurritið af fundar-
gerðinni tafizt, en áður hefði
bann haft ákveðið fólk fyrir
sökum.
Ráðherra sagði, að ráðu-
neytið gæti ekki kailað það
bréf til sín, þótt þangað væri
kastað inn ljósriti af endurriti
af fundargerð, en samt hefðd
því verið sinnt.
Að lokum sagði ráðherra:
Ég bið eftir því, hvort G. Sig.
hefur manndóm i sér til að
biðjast atfsökunar á þvi, sem
hann hefur kastað að fjar-
stöddu fólki.
Garðar Sigurðsson (Abl.)
sagði, að varðandi manndóm-
inn værd það svo, að ráðherr
ar ættu ekki að segja þing-
mönmim, hvað þeir ættu að
segja í ræðustól. — Sjálfur
kvaðst hann ekki láta Hanni-
bal Valdimarsson segja sér
fyrir verkum i þedm efnum.
Stjórnarfrumvarp:
*
Stofnun Arna Magn-
ússonar sameinuð
Handritastofnuninni
RÍKISSTJÓRNIN hefur lagt frv.
fram á Alþingi, sem samið er af
nefnd, er fyrrverandi mennta-
málaráðherra skipaði hinn 12.
júli 1971 til þess að endurskoða
gildandi lög um Handritastofnun
ís'Iajids. Frumvarpið ber heitið:
„Stofnun Árna Magnússonar á ís
landi -— Handritastofnun íslands.
Formaður nefndarinnar var Jón
as Kristjánsson, forstöðumaðux
Handritastofnunarinnar.
í grieinargerð segir, að í ten.osl
um við iögin um afhendingu
handritanna hafí veríð gert upp-
kast að „sáttmála milli Danmerk
ur og íslands um flutninig á hluía
aí handritum Stofnunar Árna
Magnússonar í vörzlu og umsjón
Háskóla íslands". Þar segir i 4.
gr.: „Handrit þau og skjalagögn.
sem þessi sáttmáli fjallar um, á
saunt með því fé, er þar tilheyrir,
skal mynda „Stofnun Árna Magn
ússonar á íslandi" og verður það
heiti staðfest af xik'isstjórn ís-
]ands,“ Síðan segir i greinargerð,
að ætlunin sé að breyta lögum
um Handritastofnun ísiands í
samrærai við þetta ákvæði og
verða þassar stofnanir sameinað
ar sem háskólastofnun með sér-
stakri stjórn og sjáifstæðum íjár
hag.