Morgunblaðið - 23.04.1972, Blaðsíða 1

I'! M U
iiT. (í j
/I i
Albert Eéi®(eiii í vlnimherbergi á heímilí sínu.
IJr einkaskjölum Alberts Einsteins:
„Systir hugsuðar verður
að hafa sterka hauskúpu"
— sagdi Maja systir Einsteins, en hann reyndi að
brjóta gat á höfuð hennar með leik-
fangamúrskeið
(EFTIB W. SUIXIVAN).
New York imes — íirétla-
þjónustan.
í>ann 14. marz 1879 ísedid.ist í
Uton á Þýzikalandi dremgur, sem
Ihafði sivo stórt og illa skapað
ibiöfiuð, að anóðir hans óttaðiist að
hann væri afstyrmi, unz iæfcnir
sannfærði hana um hið gagn-
srbæða. Þessi drengur hOaut naín
ið Aibert Einstein. Síðar stoýrði
siystir hans frá þwí, að þogar
aimman ieií þennan nýja fjjöl-
sikyld'umeðlim fyrsta sinni hefði
ihúin klappað satman höndum yf-
ir 'höfði hanis og hrópað í undr-
un: aO'l'taf feitt, aiitof feitt.
Þessa frásögn aif fæðingo eins
mesta visindaimanns veraidarsög
unnar er að finna í mikiu safni
einkaskjala, bréfa, minnis-
bóka og handrita um viísindaleg
efni, sem 'útgiáfutflyrirtæki Prince
tom'hásiköia hefur í 'hyiggju
að igefa út 1 samráði við Ein-
steinsjóðinn. Meginlhiuti þessa
m:,kí)a safns, sem varðveitt er 3
einni af visindastotfnunum há-
Að ©fan talið: Einstein (í
fretnstu röð frá vinstri) i skóla
í Múchen. Kennari hans taldi, að
ekkert yrði úr drengnuin.
Einstein með Maju systur sinnL
í bréfi frá 1924 minnti Einstein
fraenda sinn á litla gnfuvél, sem
hann hafði gefið hommi 30 ár-
iim áður. „Hún leit svona út“,
sagði hann í hréfinu og lét teikn-
ingn fylgja með.
Stejnmsliiibiftkin, sem Eínstein
sagðl á efri ármm að hefði ha,ft
evo mikil áthiríf á eig.
skötaus, heíur aldrei verið prent
að, en nokikur bréfarana
hafa birzt í saiinritum, sem að-
eins örfá'r liiærdámsmenin bafa
aðgang að.
Mér er það ijóist af samföiium
við þá, sem rannsakað batfa a!it
safn'ð, sem oig aif þvfi, er ég hef
sjáiíur átt kost á að lesa, að hér
er um að ræða heimildir
er varpa munu nýju og sikýrara
ijósi á þróun e'nbverrar mestu
byntijngar, sem orðið hefur
í mannleigri hiugsun á siðari öld-
um, — afstœð'skennin'guna.
Hér er að finna skeimmtiiega
frásögn af bemsku Einste'ns, en
e'nniig sikjö', sem sýna ýmsa
þæt.ti i þróun snijaiigiáfu bans. í
sadtninu er að íiinna hundruð
bréfa, sem íóru á imilli Einsteins
og fremstu manna í stjórnmái-
um, viisindum, tónlist og heim-
speki, auk bréía tii og frá venju
iegurn borgurum. Sium bréfanna
eiru skrifuð í Léttiuim dúr, öntnur
eru þrunigin beiskju. Af skjöilum
þesisum má sjá hvert hiutverk
E nsteins í vísimdalegum rökræð
urn var á fyrri húuta 20. aldar,
hvem þátt bann átti í sitofinun
Iraelsrikis, ákatfa andúð hans á
fyrri heimisstyrjöldinni, en hann
var þá búsettur í Berlin, auk
starfa hans að efCingu friðar á
siðari árum.
Eitt hið skemmtilegasta sseen
fram kemur af skjölunum er þó,
að Einstein gat ekki — eða viidi
ekki — tala fyrr en hann var
orðinin þrigigja ára gamali. Þetfa
varð til þess að með honum þró-
aðist sterk skynjunargáfa, þar
sem tjáningarmáttur hins tafaða
orðs skipti engu. Að áliti dr. G.
Holton, prófessors í eöiisfræði
við Harvardháskóia, sem um óxa
bil hefur rannsakað skjalasafin-
ið. var þessi nottkun öhOutiægT-
ar hugsunar, án orða rik aneð
Einstein alit til fullorðinsóra.
Ekki leikur vaifi á þvi, að ein-
mitt þetta átti ríkan þátt í þvl
að Einstein tókst að brjóta af
huigsun sinni þær viðjar, sem
hindruðu aðra saimitámametnni
hans í að skilja þær takmark-
anir tiima, rúms/ljóss, massa otg
krafts er í rikum anæli byigigjast
á mann'.egri reynsiu. Bendir dr.
Holton á, að aðrir vísindamenn
aldamótaáranna, t.d. Hendrik A.
Eorentz og Henri Poincaré
höfiðu fyrir sér hinar söimu vfis-
indaJegu staðreyndir, en
þeir gátu ebki stiigdð Ihið stóra
skref þótt verk þeirra ættu hins
vegar eftir að verða Einstein og
samtímamönnum hans drjúg
stoð.
En hvemig var þá Einstein
fær um að stíga hið stóra sikxetf?
Svarið við þessari spumdnigu hief
u.r mikla þýðimgiu fyrir alla þá eor
hiýgigjast leigigja á nýjar brautdr
í visindarannsóknum og
vænta má, að liærdiómsime'nn um
viða veröid leiti þess mjög er
skjölin hafa verið birt. RSkan
þátrt í svarinu eiiga 'þó, að áflfitd
dr. Hoiton, þættir í skapgerð
mannsins sjáJfs, þjájfun bugsun
ar á unga aldri, fijölskylduábrif,
heimspekileg viðttiorf og viáhortf
saimr'tarflsmanna til hans.
ÓPBENTAÐ HANOBIT
Það skjal, sem sennilega bregð
ur skýrustu ljósi á uppvaxtar-
ár Einsteins, er óprentað hamd-
rit systur hans, dr. Maju Wint-
eler Einstein. Það var ritað ár-
ið 1924, en hún var þá, að eigin
söign, eina manneskjan é ttltfi, sem
hafði afskipti atf honum í bam-
æsku. Maja var tveim áx-
Framhald á bls. 2.
«