Morgunblaðið - 06.05.1972, Blaðsíða 17

I
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. MAl 1972
17
„Villutrúarmenn
ofsóttir í Svíþjóð“
VS'— v
THE OBSERVER
Eftir Roland
Huntford
TVEIR ungir, sænskir þingmenn
lýstu sig nýlega andvíga þingtillögu,
þar sem Bandaríkin eru vítt fyrir að-
gerðir í Indókína og Bandaríkjamönn-
um einum gefin sök á auknum hern-
aðaraðgerðiun þar. Þetta var dirfska
af þeirra hálfu. Með þessu rufu þeir
samstöðuna, og i Svíþjóð er það talið
mjög alvarlegt afbrot.
Þessir tveir óánægðu þingmenn
færðu rök fyrir skoðunum sínum.
Þeir sögðu, að það samræmdist ekki
hlutleysi Svíþjóðar að fordæma að-
eins annan tveggja deiluaðila. Með
réttu ætti einnig að átelja Norður-
Vietnam.
„Við getum ekki fordæmt aðgerðir
Bandaríkjanna," sagði annar þing-
mannanna, Anders Wijkman, „án
þess að minnast einu orði á sókn
Norður-Vietmama — með stuðningi
Sovétrikjanna — í Suður-Vietnam.“
„Mikið er rætt um rétt þjóða Indó-
kína til að ráða eigin framtið," sagði
hinn þingmaðurinn, Anders Björk,
„en er stjómin í Hanoi raunveruleg-
ur fulltrúi allra aðila? Ég trúi því
ekki.“
Fyrir þessar skoðanir sínar voru
þeir beittir fantabrögðum af með-
þingsmönnum sinum. Annað er ekki
unnt að nefna það. Fulltrúar allra
flokka, allt frá kommúnistum og
stjómarflokki jafnaðarmanna yfir í
flokksbræður þeirra i íhaldsflokkn-
um, snerust gegn þeim og úthúðuðu
þeim fyrir að spilla „einingu þings-
ins“.
Einn af eldri flokksbræðrum þeirra
Wijkmans og Björks á þingi flýtti
sér að fullvissa Krister Wickman ut-
anrikisráðherra um að þrátt fyrir
það óheppilega fyrirbæri að tveir
ungir nöldrarar úr hópi þingmanna
Ihaldsflokksins hefðu gengið i ber-
högg við virðuleik samstöðu þings-.
ins, „ríkir enginn ágreiningur um
dóminn yfir aðgerðum Bandaríkja-
manna í Vietnam, hvorki meðal
sænsku þjóðarinnar, né innan Ihalds-
flokksins".
Eftir umræðurnar á þingi ávítuðu
aðrir þingmenn þá Björk og Wijk-
man einslega fyrir að spilla fyrir-
huguðum einróma mótmælum frá
þinginu. Ein konan meðal þingmann-
anna var gráti næst við tilhugsunina
um að einimgu þingsins hefði verið
spillt svo grimmilega.
Dagblöðin fylgdu sömu línu i mál-
inu. Óháða Stokkhólmsblaðið Dagens
Nyheter, sem ekki er sérlega vin-
gjarnlegt í garð Ihaldsflokksins, sló
upp undir stórri fyrirsögn á forsíðu:
„Þingið ekki sammála“ og frásögn
af því, að tveir af 350 þingmönmum
hefðu sett fram sérskoðanir. Uppistað
an í frétt blaðsins var, að það hefðu
að vanda verið ihaldsmerin, sem sett
hefðu strik i reikninginn. Svenska
Dagbladet, málgagn Ihaldsflokksins,
laut höfði i skömm og faldi frásögn-
ina á baksíðu undir fyrirsögninni:
„Ihaldsflokkurinn sameinast um Viet-
nam-stefnu stjómarinnar".
Það, sem hvorki þingið né fjölmiðl-
arnir minntust á, var, að þingmenn-
irnir tveir hefðu átt lof skilið fyrir
að greiða atkvæði samkvæmt því,
sem samvizka þeirra sagði þeim. Sú
regla á bersýnilega að gilda, að
flokkslínan sé öllu ofar — einstakl-
ingur á þingi sé ekki til.
Það er orðið langt, langt siðan
sænskur stjómmálamaður hefur
greitt atkvæði í andstöðu við flokks-
linuna. Það er ekki sanngjarnt að
ásaka sænska stjórmmálamenn fyrir
að svíkja eigin samvizku á þennan
hátt, þvi samkvæmt þjóðfélagsvenj-
um er það dyggð að fela flokknum
umsjá samvizkunnar.
Að vissu leyti má segja, að þrýst-
ingurinn á þessa tvo andstöðuþing-
menn hafi verið einna minnstur frá
hefðbundinni samstöðukröfu innan
þingsins. Þrýstingur þjóðfélagsins
sjálfs er öllu þyngri á metunum. Yfir-
leitt eru pólitískar stofnanir aðeins
spegilmynd þjóðfélagsins, og meðal
Svia almennt er sá, sem stendur
gegn skoðanasamræmi, talinn villu-
trúarmaður. Þetta þýðir ekki að allir
séu jafnan á einu máli. Alltaf éru
einhverjir ósammála, en þeir hafa sig
yfirleitt ekki í frammi af ótta við
ofsóknir.
Sannleikurinn er samt sá, að þeir
Björk og Wijkman komu ekki ein-
göngu fram sem einstaklingar i þessu
máli. Þeir komu fram fyrir hönd
brots úr Ihaldsflokknum, sem er orð-
ið leitt á samræmisstefnunni. Þeir
telja, að hlutverk andstöðunnar sé að
vera í andstöðu, en ekki — eins og
oftast í Sviþjóð — að apa eftir ríkis-
stjórninni. Hér er um minnihluta að
ræða innan minnihlutaflokks, en sá
minnihluti virðist nú hafa fengið
talsmenn, þótt ef til vill sé aðeins til
málamynda.
Kjami þessa máls er eftir sem áð-
ur sá, að yfirlýsingar um almennan
stuðning við einhliða fordæmingu
sænsku stjórnarinnar á Bandaríkjun-
um eiga við full rök að styðjast. Um
þetta ríkir skoðanasamræmi eins og
er. Þingmennirnir tveir komust að
því nú — ef þeir þá ekki vissu það
áður — að í hverju því þjóðfélagi,
þar sem já-stefnan er við völd, býður
sá hættunni heim, sem rýfur sam-
stöðuna.
Ingólfnr Jónsson:
V erðhækkunar skriða
flæðir yfir landið
Ingólfur Jónsson
Á undanförmum árum hefur
verið um það rætt, hivort hag-
kvæmt væri að auka verð-
gildi íslenzkrar krónu, þEinn-
ig að 10 kr. verði að einni.
Árið 1962 síkipaði fjármála-
ráðherra nefnd til þess að
gera athugun á því, hvort
heppilegt væri að fá lögfest-
ar breytingar á myntkerfinu.
Nefndin gerði tillögur um, að
tekin yrði upp gjaldimiðill, er
væri 10 sinnum stærri en is-
ienzka krónan. Nefndin taldi,
að það gæti haft hagstæð sái
ræn áhrif, og myndi leiða til
aukinnar sparnaðarviðleitni
hjá almenningi, ef ráðstafan
ir væru gerðar í þessa átt.
Einnig taldi nefndin vera
mikið hagræði í því að losna
við smámyntir úr umferð.
Tillaga þessi fékk ekki stuðn
ing þáverandi ríkisstjómar. I
umræðum um málið kom fram
sú skoðun, að breyting á
myntkerfinu gæti vakið tor-
tryggni og efasemdir í pen-
ingamálum. Breytinig á gjald-
miðlinum væri þvi ekki lík-
leg leið tii þess að auka sparn
að eða traust almennings á
efnaihagsþróun landsins. Öll
árin síðan 1962 hefir spari-
fjáraukningin verið mikil hér
á landi, og sum árin eins og
bezt gerist hjá öðrum þjóðum,
sem búa við jafnvægi í efna-
hagsmáium og traustan fjár-
hag.
TÖKUM MIÐ AF
REYNSLU ANNARRA
Þótt oft sé talað um eyðslu
hjá almenniingi og sóun fjár-
muna, verður eigi að síður að
viðurkenna, að fjöldi manna,
sennilega mikill meirilhluti
þjóðarinnar, fer vel með fjár
muni og stillir allri eyðslu í
hóf.
ið er óstöðugt og gildi ís-
lenzkrar krónu fer lækkandi,
er eðlilegt, að menn velti því
fyrir sér, hvort breyting á
gjaldimiðlinum gæti verið
veigamikili þáttur í að
hindra verðbólgu eða tryggja
igildi krónunnar. Breytingar
á gjaldmiðlinum hafa verið
reyndar viða erlendis með
það fyrir augum að skapa
festu í efnahagsmálum og
tryggja heilbrigða verðlags-
þróun. Hefur oft verið
minnzt á Finnland og Frakk-
land í því efni. Fyrir meira
en áratug vonu teknar upp i
þessum löndum nýjar gjald-
miðilseiningar, hundraðsinn-
um verðmeiri en þær gömlu.
Fróðir menn sem hafa
kynnt sér efnahagsskýnsiur
fyrrnefndra landa síðustu ár,
telja, að gjaldeyrisbreytimgin
hafi ekki haft mikil áhrif á
efnahagsþróun þessara ríkja.
Þau hafa bæði átt við verð-
bólguvandamál að stríða,
ekki síður en aðrar þjóðir.
Þau hafa bæði orðið að
lækka gengi gjaldmiðilsins
síðustu árin. Óneitanlega er
hér uim reynslu að ræða, semr
rétt er að taka mið af.
VIRÐIN GARVERÐ
TILLAGA
Bjöm Pálsson alþm. hefur
flutt till. á Alþingi um athug
un á auknu verðgildi is-
lenzkrar krónu. Leggur hann
til, að verðgildi krónunnar
verði aukið þannig, að 10 kr.
verði að einni kr.
Það er mörgum mikið
áhyggjuefni, að ísl. krónan er
alltaf að lækka í verðgildi
vegna stöðugra hœkkana á
vöru, þjónustu og fasteigmum.
Yfir landið flæðir nú
mikil verðhækkunarskriða.
Verði ekki viðnám veitt, get-
ur svo farið, að atvinnuveg-
irnir stöðvist og efnahaigs-
kerfið bresti. Ríikisstjórnin
horfir aðgerðarlaus og ráð-
villt á það, sem er að gerast.
En Björn Pálsson, stuðnings-
maður ríkisstjómarinnar, vill
aðgerðir. Hann vill að málin
verði athuguð og gerir þajð
sem í hans valdi stendur til
þess að vekja ríkisstjórnina.
Þótt tillaga Björns Pálssonar
um gjaldeyrisbreytingu, sé
Vegna sparnaðar almenn-
ings undanfarin ár, voru hin
ar miklu framfarir siðasta
áratugar gerðar mögulegar.
Breyting á gjaldmiðlinum
myndi ekki breyta hugsunar
hætti þeirra, sem ekiki kunna
með fjármuni að fara. Það
mundi ekki breyta lifnaðar-
háttum þeirra, sem eyða
mestu af tekjum sínum i tó-
bak, vin og skemmtanir eða
annan óþarfa. Þegar verðlag
ekki líkieg til þess að leysa
vandann, er tilraun hans eigi
að síður virðingarverð. Lík-
legt má telja, að Björn Páls-
son og fleiri velviljaðir menn
í stjórnarbúðumum, reiyni að
fá ríkisstjórnina til að takast
á við verðbólguvandann. En
fáir búast við að úrræðalaus
ríkisstjórn þriggja flokka
hafi samstöðu til þess að gera
nokkuð, sem að gagni get-
ur orðið til þess að verðbólgu
skriðan verði stöðvuð.
LOSNA VIÐ SMÆSTU
EININGUNA
Athuganir á myntkerfinu
hafa haldið áfram eftir 1962.
Árið 1968 tók Seðlabankinn
við myntsláttu og myntdreif-
ingu af rikissjóði. Þá voru
sett heildarlög um gjaldimiðil
Islands. I umsögn Seðlabank
ans um fyrrgreinda tillögu
Björns Pálssonar kemur
fram, eins og áður var vitað,
að gagnger endurskoðun hef-
ir farið fram á útigáfu seðla
og myntar. Notuð hefur ver-
ið heimild gjaldmiðilslaganna
til þess að fella niður smá-
mynt undir 10 aurum. Þá seg
ir ennfremur í greinargerð
Seðlabankans:
„Flest bendir nú til þess,
að æskilegt væri, að minnsta
einingin í kerfinu væri all-
miklu stærri, t.d. 50 aurar
eða jafnvel ein króna. Mjög
litil þörf er að því leragur, að
einstök verð standi á 10 aur-
um i stað hálfrar eða heillrar
krónu. Virðist almenningur
lítt skeyta um að halda 10
eyrinum til haga, svo að
gefa verður út af þeim óeðli-
lega mikið magn.“
Stjórn Seðlabankans telur,
að núverandi kerfi, myntir
og seðlar sé sæmilega hag-
kvæmt í notkun og útgáfu.
Munu flestir geta tekið und-
ir það. Þörfin á breytingu á
myntkerfinu er aðalleg? sú,
að losna sera. fyist við
smæsfcu eininguna, tíeyring-
inn, þannig að 50 aurar verði
smæsta einingin.