Morgunblaðið - 19.07.1972, Blaðsíða 21

Morgunblaðið - 19.07.1972, Blaðsíða 21
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. JÚLl 1972 21 — Tónlistarlíf Framhald af bls. 14. sött 1500 manns, að sá danski var ekki al'deilis á sama máli og sagðist mundu hafa verið stór- hrifinn, ef 1500 manns hefðu komið á hljómleika hljómsveit- arinnar í Danmörku. Þriðja Listahátíð Einar: Það er allt jákvætt að segja um þessa hátíð og hún hef ur vafalaust verið rni'kil örvun ifyrir allar listgtreinar. En nú verður farið að tala um þriðju Listahátíðina og þá þarf að gera enn betur. Nú er árið 1972 og allt búið í bili, en fyrir næstu hátíð þarf að taka stærri skref. Við getum gert meira og nú þarf strax að hefja skipulagn- ingu hátíðarinnar og undirbún- ing. Hafliði: En það myndast aldrei heilbrigður og varanleg- ur grundvödlur, sem hægt er að byggja slíka listahátið á, ef list er ekki tekin upp sem kennslu- •grein í skólum. Það hefur komið í ljós, að ekkert hefur eins bæt- andi áhrif á manninn oig listin. Mér finnst stórkostlegt að sjá gróskuna i Tónlist a rskól an um •hér, þetta tekur jafnvel Afca- demiunni i Loindon fram, en þeg ar búið verður að ala upp svo stóran hóp hljómllistarfólfcs, vantar bara áheyrenduma. list- in ein getur fyllt upp það tóm, sem unga fólkið ér alltaf að reyna að fylla. Það er mikið tal- að um eirðarleysi unga fólksins og að það viti ekki hvað það vill. En þegar listin er komin inn í lif þess, breytist þetta. Einar: En hér þarf ekki að- eins að bæta úr varðandi tón- listina, heldur þarf að taka upp kennslu í allri list í skólunum. Hafliði: Tónlistin hefur auk þess góð áhrif á námsfólk, því að hún krefst aukins aga; aga, sem kemur því að gagni við ann að nám. Ingvar: Það hefur komið í ljós fylgni milli góðs árangurs i tónlistarnámi og öðru námi. Og það er rétt, að það vantar mjög mikið listkennslu í skólana, vegna þess að listin heifur svo þroskandi áhrif á unga fólkið. Ekki ein mannsævi Gunnar: Tónlistir, er ákaflega ung hér á landi, við megum ekki gleyma því. Tökum Sinfóníu hljómsveitina sem dæmi: Við er- um ennþá í henni margir þeir sömu, sem lékum með henni í byrjun. Það er ekki liðin ein mannsævi frá því að tónlistarlíf vaknaði fyrir alvöru hér á landi. En listin átti lengi vei ekki upp á pallborðið hjá fjár- veitingavaldinu, þótt það hafi mikið lagazt á seinni árum. Það er von mín, að þessi listahátíð sé a.m.k. örlítið lóð á réttu vog arskálina hjá fjárveitingavald- inu. Hafliði: Maður í hárri stöðu, sem ekki gerir sér grein fyrir hvað li'stin skiptir fólkið mi'klu máli, á ekki að vera í þeirri stöðu. Gunnar: Bohdan Wodiszko hefur sagt, að ráðamenn erlend is séu farnir að gera sér grein fyrir, að listin er eina mótvæg- ið gegn streitunni, sem hrjáir hinn siðmenntaða heim og styðja sífellt meir listiðkun. Haflliði: Sjálf náttúran er bezta lækningin á streítu, en hún er á undanahaldi svo viða. I náttúrunni fá menn frelsi, en ef þeir komast ekki út i náttúr- una, geta þeir einvörðungu feng ið þetta frelsi í listinni. Þeir verða frjálsir, þegar þeir taka sér hljóðfærið i hönd, eða setj- ast við léreftið, eða byrja að skrifa. 1 lLstinni eru engar regl- ur, sem binda manninn, en ann- ax's er allt lif mannins bund- ið af einhverjum reglum: mann inum er ætlað að lifa i litlum hólfum, rétt eins og í pósthúsi. Mbl.: Ég vil að lokum spyrja ykkur um utanferðir ykkar og dvöl erlendis. Eruð þið að flýja land, eða eruð þið væntanlegir heim á næstunni? Getið þið ekki huigsað yfckur að dveljast hér efth'Ieiðis? Skotferðir Hafliði: Ég fór til London fyrst og fremst til að læi'a, en þar komst ég fljötlega i kynni við ýmsa tóniistarmenn, og að loknu náminu ákvað ég að vera úti eitt ár til viðbótar til að taka þátt í tónlistarlífinu, nota þau taskifæri, sem mér buðust. Sáðan bættist annað ár við og enn annað og nú eru þau orðin átta. Það verður æ erfiðara fyr- ir mig að slíta mig lausan frá þessu og koma hingað heim. Eins og málin standa nú, tel ég, að það sé ekki æskilegt að ég reyni að skipta tima mínum á milli Englands og íslands, held- ur finnst mér rétt að koma bara í skotferðir hingað; það er betri útkoma að mínum dómi að skjót ast hingað og spila vel á einum tónleikum en að dveljast kannski hér í hálft ár og spila á mörgum tónleikum, en kannski aðeins einu sinni vel, eftir sem áður. Svo er hitt, að maðurinn er gerður fyrir erfitt líf, en ekki fyrir legu i bómúllarhaug. Þar ytra er mikið að gera og iifið erfitt, og því uni ég mér svo ve’ þar. Hættulega langur tími Ingvar: Ég hef ráðið mig til starfa í Málmey í eltt ár, en ég býst við að verða ekki skemur en tvö- ár þar ytra, þvi að um- stangið við að flytjast utan með fjölskyldu er það mikið, að ekki er hæg-t að standa i því bara fyrir eitt ár. Ég fékfc áhuga á að komast utan til að staðna ekki hér heima. Ég er nú búinn að vera hér heima i 14 ár samfleytt og það er hættulega langur tími fyrir tónlistarmann. Fæð tónlist armanna hér getur gert það að verkum, að tónlistai’gæði og geta einstaklingsins lækki, án þess að hann taki eftir þvi. Það er aðeins tvennt við því að gera: Annað hvort að fá hingað góða tónlistarmenn erlendis frá, eða að fara sjálfur utan. Hitt er rétt að benda á, að hér þarf að auka markað fyrir kammertón- listina; það vantar einhvern Ragnar i Smára tii að drífa hana upp. Hafiiði: Það er eins með hijóm listarmenn og málara: Þeir verða að færa sig úr stað ein- hvern tímann. Þeír geta ekká set ið og málað alltaf sama fjallið, heldur verða þeir að finna nýtt fjall. Maðurinn er gerður fyrir nýbreytni og fjölbreytni. Ég segi fyrir mig, að mér fyndist ekkert skemmtilegi'a en að vera hér og hafa mikið að gera, en hér er bara ekki svo mikið að gera. Sænsk börn eða íslenzk Einar: Það hefur alltaf jaðr- að við að ég kæmi heim með fjölskyldu mína og við höfum alltaf gert ráð fyrir þeirn mögu- leika. Nú kemnr bráðiega að því að við verðum að taka ákvörðun um það, hvort við eig um að koma heim aða ekki; sú ákvörðun snýst um það, hvort við viljum láta bömin okkar al- ast upp sem sænsk börn eða ís- tenzk. Ég hef ekki yfir neinu að kvarta í sambandi við dvölina i Sviþjóð, við höfum það ágætt þar og kjörin eru góð. Ingvar: Þarna er raunveru- léga um sömu hættuna að ræða og fyrir mig: Ef maður er of lengi á einum og sama stað, hef- ur það i för með sér einhverja ókosti, sem maður verður að velja á milii. Einar: En það er ekki hægt að flytja sig úr stað aðeins flutningsins vegna; það verður að vera eitthvað eftir að sækj- ast. Hér vantar tækifærin, hér vantar pressuna, sem fylgir starfinu ytra. Landsbyggðin fer alveg á mis við það sem höfuð- borgarsvæðið hefur upp á að bjóða í tónlistarflutningi. Það væri hægt að skapa tónlisfar- mönnunum stóraukin viðfangs- efni og um leið fól’ki utan Reykjavíkur tækifæri til að komast i snertingu við lifandi tónlistarflutning með því að skipuleggja reglulegar tónleika- ferðir um landið. Ingvar: Ég er sammála þvi að hér vantai' fleiri möguleika. En raunverulega er það svo sáralit- ið, sem á vantar; það er aðal- lega skoi'turinn á skipula^V'- ingu, sem háir tóniistariífi>iu. Hér ex’u kannski haldnir tónleik ar, og svo liða 2—3 vikur, þá eru aftur tónleikar, og svo áynja kannski yfir mann nokkr ir tónleikar í einu, þannig að skapast eins konar „festival" Til dæmis á vorin, þegar allir kórarnlr, sem hafa verið að æfa allan liðlangan veturinn, koma á kreik og halda sina tónleika. Sem dæmi um skipulagsleysið má benda á, að manmi hefði fundizt eðliiegt, að þar sem Listahátíðin var í aðsigi og mik ið framundan hjá hljómlistar- mönnum, þá yrði kannslci slakað á hljómlieikastarfinu eins og einn mánuð á undan. Nei, öðru nær. Mánuðurinn á undan Lista hátíð var einn sá annasamasti í sögu hljómsveitarinar; og það voru ekki aðeins hljómlistar mennirnir, sem hefðu þurft að hvíla sig frá tónlei'kum á þess- um tíma, heldur lika áheyrend- urnir. Fyrir Listahátíð hefði þurft að koma til algert tón- leikaleysi i minnst mánuð, þann ig að bæði áheyrendur og hljóm listarmenn væru orðnir ban- hungraðir í tónllistina. Mbl.: Og Gunnar, nú ert þú einnig að fara utan, þótt ekki sé alveg sambærilegt við utan- fierðir hinna. Er slik utanför nóg fyrir hljómlistarmann? Þai’f hann ekki að komast í beina snertingu við tónlistarlífið er- lendis sem þátttakandi, en ekki sem áheyrandi? Lífsnauðsyn Gunnar: Eins og Ingvar sagði áðan, þá er stöðnun óhjá- kvaamileg við þær aðstæður, sem hér eru rikjandi, og þvi er það tónlistarmanni lífsnauðsyn að komast út. Ég hef hins vegar ekki starfað erlendis og mun víst ekki gera það héðan af, en ferð eins og þessi er ákaflega mikiivæg, því að manni er ekki nóg að heyra í meisturunum af hljómplötum, heldur verður mað ur að heyra í þeim á tónleikum. Hafliði: En ég er annars ekki svo viss um*að þessar utanferð- ir og dvöl erlendis séu nauðsyn- leg fyrir alla. Ég held, að menn með gífui'lega hæfileika þurfi ekki að ferðast. Þedr hafa nóg úr að moða alllt í kringum sig og þui'fa ekki að vera að fara á aðrar slóðir. Margir þeirra hafa ekki eimi sinni áhuga á að vita hvað aðrir eru að gei’a og skapa: þessir lista- menn vilja ekki verða fyrir áhrifum af öðrum, þeir eru allir inni i sjálfum sér. Gunnar: Ég held hins vegar, að það sé bráðnauðsynlegt fyrir tónlistarkennara að fara utan og kynna sér hvað þar er að gerast og kanna, hvort einhvei’j ar breytingar hafa orðið á því sviði sem þeir kenna á. Við höf- um hér fjöldann allan af nem- endum og það er mikið alvöru- máll, eif við erum að kenna þehn einhverja úrelta aðferð, ein- hverja vitleysu. — sh. — Fordómar Framhald af bls. 12, íyrir að flytja okkur öll þessi ósköp. Til þess að stefnumálin nái fram. að ganga skal félagið brýna fyrir ofangi'eindum fjölmiðlum Islendtoga að flytja aðeins sótthreinsaða tónlist, og að þeim megi ekki verða á í messunni á þann þátt sem nú verður greint frá: Ekki alis fyrir löngu var þjóðinni boðið að hlýða á hriplekan stofuorgelgarm, (rétt eitt kastið), er leikið var á við helgiaöiöfm. Svo fúnir voru innviðir þessa kínversk- þýzka furðutóls að hökt org- elleikarans varð hin drýldn asta blanda af traðfci, tónum og blæstri. Var eins og ryðg- uð eimlest syngi þar sína eig- in sálumessu, gefandi frá sér eitt og eitt aflóga pip á stangli. Afskræmdng? EITT YFIK ALLA GANGI Ef tónminjaverðimir, sem nú þegar hafa hafið störf, sjálfskipaðir, létu eitt yfir alla ganga, myndi heldur bet ur fara að þynnast það úrval tónverka sem nú þegar er á markaðnum. Það er endalaust hægt að færa röfc fyrir þvi að verið sé að afskræma verfc. Ekki þarf annað en vísa til hljóðfærafræðinnar, en ailir vita að hljóðfærin sem brúk- uð eru i dag hafa tekið marg- víslegum hreytingum gegnum aldirnar, er»j hljómmeiri og fulikomnari en áður. Ef hreinsunarstai’fsemi tónminjavarðanna væsri rétt- lát yrði hún svo umfangsmifcil að ðgjörningur væi'i að framkvæma hana án þess að kasta fyrir borð tónverkum, sem nú þegar hafa unnið hylli tónleikagesta og leikin eru um allar jarðir. Og svo við snúum okkur að tilefni þessara vangaveltna. Salvatore di Gesualdo gerði verkunum sem hann fhitti (og umritaði) heiðarieg skil. Hann breytti ekki stafkrók og lék nákvæmflega þær nót- ur, er tónskáldin höfðu upp- runalega skrifað, hvorki fleiri né færri. Það ber einn- ig að hafa í huga að tónskáld höfðu áður fyrr litlar áhyggj ur af því hvort verk þeirra væru leikin á orgel, harpsi- kord eða klavikord. Á for- siðu verkanna var oftast prentað feitu letri „Fyrir hljóniborðsliljóðfæri" eða strengjakvartett eða fjórar flautur allt eftir þvi hvaða hljóðfæri var við höndina. FJÓBAR TOCCÖTUR Á fyrri hluta efnisskrár- innar voru fjórar toccötur eft ir Merulo, Frescobaldi, Pasq- uini og Bach. Hljómur harm- ónikku Gesualdo, sem er vandað hljöðfæri minnti óneitanlega inokkuð á orgel (t.d. regal hljóðfaarin sem nutu mestra vinsælda frá fimmtándu og fram á átjándu öld). Það kom til af því að Ges ualdo þandi loftbelgi harmón ikkunnar aðeins á tónhending armörkum, þannig að áheyr- endur urðu „andardráttar- ins“ ekki varir. Tvær fyrstu toceöturnar eftir Merulo og Frescobaldi þóttu mér heldur innihalds- lausar, þó séi'staklega hin fyrri, sem var lítið annað en tilbreyttogarlaust flúrað hljómahjal. Gesualdo lék þær þó báðar smekklega. Toecata Pasquini var hins vegar svipmifcil og max’kviss og gaf tilefni til átaka, sem hinar fyrri gerðu ekki. Af- brigðilega dregton tokahljóm ur rak óvæntan hnút á verk- ið, sem annars bar af því sem áheyrendur heyrðu framan- af. Fjórða vei’'kið, og það viða- mesta, var Toccata og Fúga í d-moil eftir J. S. Bach. Lit- rikar en hóflegar styrkleika- breytingar, voldugir hljómar og mildir, ásamt tilfinninga- ríkum leik Gesualdo olli efcki vonbrigðum hinna mörgu, sem áður hafa heyrt verkið flutt á orgei, en sann- færðd þá fremur um fjölhæfni harmónikkunnar. Að draga þetta þunga h’ljóðfæri sundur og saman og einbeita sér jafn framt að verfcinu er mikil þol raun. Af þessu leiddi að Gesu aldo sá sér ekki fært að nota fulla registeringu á djúpa tónsviðinu, sem ki’efst mikils lofts, og vildi bassimn þvi verða nokkuð daufur í saman burði við miðsviðið. Ég hafði nokkra skemmtan af að ganga um húsakynmi Norræna hússins í hlétou og virða fyrir mér tónleifcagesti, sem undrandi ræddu um það sem þeir höfðu heyrt. Flestir höfðu komið til að dilla sér eftir í’ælum og polkum og á dauða sinum átt von en elcki J. S. Bach. Þó held óg að flest ir hafi verið ánægðir méð skiptin og þótt tónleikarnir óvænt tiltrreytinig. AFÞREYING Verkin, sem leikin voru eftir hlé, voru öll í svoköll- uðum létt klassískum stíl, eða afþreyingar músik. Fyrst er að geta Vals Allegro eftir Magnante. Þeir sem sátu aft- arlega í salnum risu nú á fætur hver af öðrum til að geta fylgzt betur með hai’món ikkuleikaranum, sem lék eins og hann ætti lifið að leysa. Hver tónarunan af annarri þeyttist upp og niður. Hafði einhver á orði að svona lagað hlyti að vera galdrar. Galdrarnir jukust með Acquarelli Cubani eftir Fancelli og fleiri risu á fæt- ur. Gamalkunnur trumbuslag- ari, sem ég sá tilsýndar, iðaði allur eftir jazzkenndu hljóð- falli verksins og þótti greini lega mikið til þess koma. Scherzo John Gart sprell fjörugt og lífsglatt sló á sömu strengi. Þessi fjögur vei’k áttu það sameiginlegt að gera miklar tæknilegar kröfur, sem hljóðfæraleikaranum virt ist leikur að standa undir, enda klappað lof i lófa. IAIPROVISATION NR.l Árið 1970 lauk Salvatore di Gesualdo pi’ófi í tónsmið- um frá Rossini tónlistarhá- skólanum í Pesaro, þar sem hann stai’far sem prófessor í tónfræði og tónsmíðum. Eins og önnur ung tóhskáld hefur hann fengizt nokkuð við samningu verka, sem að hluta eru improviseruð, þ.e.a.s. leik in af fingrum fram. Hljóð færaleikaranum er þá uppá- lagt að leika nóturnar sem tónskáldið skrifar, að við- bættum þeim sem andinn kann að blása honum í brjóst hverju sinni. Gesualdo lék eitt þess háttar verk eftir sjálfan sig: Improvisation nr. 1. Verkið sór sig nokkuð í ætt við György Ligeti með þétt- riðnum mishljómum og ofui’- veiku gjálfri. Samanburður- inn nær ekki lengra því þá tekur við suðrænt skap Ital- ans, sem nálgaðist suðumark- ið í hita leiksins, með hávær- um upphrópunum og heljar- stökkum milli tónsviða. Ekki get ég sagt að mér hafi fund- izt vei’kið nýstáriegt, þrátt fyrir viðleitnina, og kunni heldur illa við svo kai’gaþýfð ar andstæður. Tónleikunum lauk á Tema og tilbrigðum eftir Pozzoli, nokkuð ihaldssömu tutt- ugustu aldar verki, sem Gesualdo lék af óþrjótandi seiglu og smekkvísi. Vonandi mætir Salvatoi’e di Gesualdo (sem og aðx’ir listamenn) ekki ámóta fordildarhökti forráðamanna næst þegar hann kemur hing að. Og hver veit nema það vei’ði bráðlega, ef marka má þær viðtökur sem hann fékfc í Nori’æna húsinu.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.