Morgunblaðið - 22.07.1972, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. JÚLÍ 1972
egar við setningu nýju
skattalaganna lá fyrir,
að þau myndu annars vegar
hafa í för með sér mikla
aukningu skattbyrðarinnar í
landinu og hins vegar þrengja
svo að sveitarfélögunum, að
mjög orkaði tvímælis, hvort
þeim reyndist unnt að koma
fjárhagsáætlunum sínum
þannig saman, að unnt yrði
að halda uppi eðlilegri þjón-
ustu og nauðsynlegum fram-
kvæmdum.
Þetta hvort tveggja er nú
komið á daginn.
Eini raunhæfi mælikvarð-
inn á, hvort skattbyrði auk-
ist eða ekki, er sá, hvort
heildarálögurnar eru meiri
eða minni en tekjuaukning-
in. Þetta liggur nú fyrir í
Reykjavík og þar lítur dæm-
ið þannig út, að heildarálög-
urnar hafa hækkað um
49,24% hjá einstaklingum,
meðan tekjuaukningin nem-
ur aðeins 26,5%.
Þótt skattbyrðin hafi auk-
izt svo mjög í heild, kemur
það eingöngu ríkissjóði til
góða, þar sem nýju tekju-
stofnalögin hafa mjög þrengt
að sveitarfélögunum. Má
benda á í því sambandi, að
tekjuskattar einstaklinga í
Reykjavík hafa hækkað um
206,6% frá fyrra ári eða um
1103 millj. kr., en tekjuút-
svörin einungis um 14,9%
eða um 145 millj. kr., þrátt
fyrir það að 10% álagsheim-
ildin hafi verið notuð. Að
vísu kemur hér fleira til eins
og niðurfelling nefskattanna,
en breytir þó engu um þá
heildarniðurstöðu, að í skatta-
lagabreytingarnar var ein-
göngu ráðizt til þess að afla
ríkissjóði meiri tekna.
Eins og fram hefur komið
nýttust tekjustofnar Reykja-
víkur ekki betur en svo, að
nauðsynlegt hefur reynzt að
skera framkvæmdir niður
um 123 millj. kr., þrátt fyrir
það, að allir tekjuöflunar-
möguleikar lögum samkvæmt
hafi verið notaðir, en sl. ár
var gefinn afsláttur bæði á
útsvari og aðstöðugjöldum.
Enn meiri hefði niðurskurð-
urinn orðið, ef ekki hefði
verið gripið til álagsheimild-
arinnar á fasteignagjöld og
útsvar, eða sem nemur 274
millj. kr. til viðbótar. Allir
sjá, til hvers það hefði leitt,
þegar framkvæmdafé borgar-
innar er 588 millj. kr. á fjár-
hagsáætlun og er hætt við, að
þá hefði lítið farið fyrir
byggingu skólá og barna-
heimila á árinu. Það fór og
svo á fundi borgarstjórnar á
fimmtudagskvöld, að fátt
varð um svör hjá minnihlut-
anum, þegar hann var um
það spurður, hvernig hann
vildi mæta slíkri tekjuskerð-
ingu borgarinnar. Borgarfull-
trúi Alþýðubandalagsins
lagði þó til, að aðstöðugjöldin
yrðu hækkuð á næsta ári um-
fram það, sem nú er beimilt
lögum samkvæmt.
Álagningu er nú lokið í flest-
um kaupstöðum landsins og
er svipaða sögu að segja af
því, hvernig nýju tekju-
stofnalögin hafa komið út hjá
þeim. Aðeins er vitað um
þrjá kaupstaði, sem hvorki
hafa sótt um álagsheimild á
útsvör né fasteignagjöld.
Eins og áður er að vikið,
nemur hækkun heildarskatt-
byrðarinnar nærri 50% á
sama tíma og tekjuaukningin
er rétt rúmlega helmingi
minni. Það var því næsta
furðulegt að heyra það frá
fyrsta borgarfulltrúa Alþýðu-
bandalagsins, að rösklega 50
manns hefðu ástæðu til að
vera óánægðir með skattana,
þegar hækkunin nemur
hvorki meira né minna en
einum milljarði kr. milli þess
ara tveggja ára. Það er og
mála sannast, að aukning
skattbyrðarinnar er veruleg
á allan þorra manna, en þó
hvergi jafnmikil og hjá ör-
orku- og ellilífeyrisþegum.
Á það má og benda, að á
sl. ári hefur verðbólgan vax-
ið með slíkum hraða, að
launahækkanirnar hafa verið
étnar upp jafnóðum og þær
hafa komið. Hinn almenni
borgari getur því ekki sótt
peningana þangað, þegar
hann verður krafinn greiðslu
á sínum opinberu gjöldum. í
raun munu skattahækkanirn-
ar því koma út sem hrein
kjaraskerðing frá fyrra ári,
og er hætt við, að margur
maðurinn hafi lítið afgangs
í launaumslaginu til að lifa
af það sem eftir er ársins,
þegar skattheimtan er búin
að taka sitt.

Úitgfifandi hf Átvakut', R&ýkijavík
Rt'ðm'kva&mdastjúri Har&idur Svems*on.
Rtetfóirar Mattthlas Johannessen,
Eýijólifur Konráð Jónsson
A9sto8arritst}ón Styrtnic Gutrnarsson.
Ritslijórn'arfulltrúi Þtorbljörn Guðnnundsson
Fréttastjóri Björn Jólhannsson
Auglýsingas-tröri Ámi Garðar Kristinsson
Ritstjórn og afcfreiðsl-a ASa'lstraeti 6, sími 1Ö-100.
■Augil’ýsingar Aðalstræti &, sími 22*4-60
Askrrftargjafd 225,00 kr á 'mánuði innanlanoís
I fausasöTu 15,00 Ikr einta’kið
ÁLÖGURNAR HÆKKA UM
49,2% - LAUNIN UM 26,5%
„Eiga að finna leið“
Oíkisstjórnin hefur nú kunn-
gert, að hún hafi sett á
laggirnar sérstaka nefnd til
þess að leita viðhlítandi úr-
ræða í efnahagsmálum. Með
því hefur hún í rauninni við-
urkennt, að henni hefur al-
gjörlega mistekizt og að nú
steðji að slíkur vandi, að við
hann verði ekki ráðið með
venjulegum hætti. Er þetta
næsta ömurlegur vitnisburð-
ur um eins árs stjórnarsetu
þessarar ríkisstjórnar, eink-
um þegar höfð er hliðsjón af
því, að við stjórnarskiptin
var hagur ríkissjóðs og at-
vinnuveganna með ágætum.
En það er ekki aðeins, að
ríkisstjórnin hafi skipað
nefnd til að leysa vandann.
Hitt vekur ekki síður athygli,
hverjir hafa valizt í hana. Að
meirihluta til eru það menn,
sem ýmist voru fylgjandi eða
með í ráðum um efnahags-
stefnu fyrrverandi ríkis-
stjórnar. Gefur það sannar-
lega tilefni til að spyrja,
hvort ríkisstjórn Ólafs Jó-
hannessonar hafi fallið frá
þeirri stefnu í efnahagsmál-
um, sem boðuð var í málefna-
samningnum, og hyggist feta
í fótspor viðreisnarstjórnar-
innar. Að minnsta kosti bar
frásögn Þjóðviljans um
nefndarskipanina í gær yfir-
skriftina, að þeir „eiga að
finna leið i efnahagsmálum",
leið, sem ríkisstjórninni hef-
ur ekki tekizt að finna fram
að þessu.
Því miður bendir þó margt
til þess, að nefndarskipunin
sé aðeins til málamynda, —
að innan ríkisstjórnarinnar
sé hvorki djörfung né sam-
staða um nauðsynlegar ráð-
stafanir, eins og nú er kom-
ið.
M argar blikur á lofti
Jóhann Hafstein, formaður
Sjálfstæðisflokksins ritar um
stjórnarafmæli og straumhvörf
Ég verð að biðja ríkisstjórn-
ina velvirðingar á því, að ég
minntist hennar ekki sérstak-
lega á afmælisdaginn þann 14.
júlí. En afmælisrabb forsæt-
isráðherra við Morgunblaðið
sama dag gefur mér kærkomið
tilefni til þess að bæta úr skák.
SITTHVAO: „LÆKKCN" OG
„HÆKKDN"
Forsætisráðherrann telur, í
þessu viðtali við Morgunblaðið,
að „hrunadans kostnaðarverð-
bólgunnar með taprekstri,“ eins
og forráðamenn Kaupfélags Ey-
firðinga á Akureyri nefna það
og vitna til hinna gífurlegu verð
hækkana á bessu ári, beri ekki
vott um bað. að stiórnarstefnan
hafi mistekizt. Því til staðfest-
inear, segir forsætisráðherra:
„Auk bess er það nú svo, að
ýmisleet er bað, sem stiórnvöld
ráða ekki við. Viðreisnarstjórn-
in taldi sig ekki ráða við verð-
lagslækkanirnar á útflutnings-
afurðum 1967 og 1968, sem ekki
var von. Við höfum ekki heldur
ráðið við geneishækkanir, sem
orðið hafa i viðskintalöndum
okkar í Evrópu og óhjákvæmi-
lega hafa átt sinn þátt í verð-
hækkunum hér.“ í>á hafa menn
það! Forsætisráðherra finnst
ekki nema eðlilegt, að Viðreisn-
arstjórninni hafi reynzt erfitt
að ráða við það hrun, sem við
þurftum að þola á árunum 1967
og 1968, þegar verðmæti útflutn-
ingsframleiðslu okkar féll um
fast að helmingi á tveimur ár-
um. f>essu líkir hann nú við, að
núverandi ríkisstjórn eigi erfitt
með að ráða við gengishækkan-
ir, sem orðið hafi í viðskipta-
löndunum í Evrópu. Að sjálf-
sögðu leiða þessar gengishækk-
anir þar til þess, að verð
útflutningsafurða okkar, sem
þar er selt, hækkar sem þeim
nemur í krónum.
Samhliða þessu hafa svo við-
skiptakjörin batnað með veru-
iegum verðhækkunum á íslenzk-
um mörkuðum á útflutningsvör-
um okkar. Útflutningsverðmæt-
in hækka sem sé i stað þess, að
áður féllu þau eða iækkuðu um
nær helming á skömmum tíma.
Flest er nú það, sem veldur þess-
ari ríkisstiórn vandkvæðum.
Ríkisstjórnin lækkaði gengi
krónunnar um áramótin. Við-
skiptaráðherra hafði áður sagt,
að ef dollarinn lækkaði, þá
mætti einnig líta á það, að út-
flutningsverðmæti okkar væru
um 60% seld í dollurum, en um
40% í öðrum gjaldeyri, og ef
annar gjaldeyrir hækkaði, þá
væri eðlilegt að taka mið af
þessu og fara bil beggja. Þetta
var ekki gert, heldur krónan lát-
in fyigja algjörlega doliaranum i
lækkuninni. Þetta hefur svo leitt
til þess, að um 40% af útflutnings
verðmætunum hafa hækkað í
krónutölu vegna lækkunar
gengis krónunar gagnvart þeim.
Auðvitað átti þá að vera hægur
vandi af þessum sökum að mæta
hækkun á aðfluttri vöru frá
þessum löndum. En rikisstjórnin
var þá ekki enn farin að hugsa
um, að hún þyrfti að stýra efna-
hagsmálum þ.jóðarinnar af raun-
sæi og festu og taka m.a. mið af
því, sem gerðist á sviði gjald-
evrismála.
VIDHORF OG MÓTM/ELI
LATJNÞEGASAMTAKA.
Forsætisráðherra telur i af-
mælisviðtalinu, að ályktun Al-
býðusambandsins hafi ekki ver-
ið vantraust á stjórnarstefnuna,
en neitar hins vegar ekki, að
bað hafi verið vissir skuggar á
efnahagsmálum og verðþenslu-
ástand, eins og hann orðar það.
Nú vil ég á það minna, að
Alhvðusambandið og samtök
þess fengu rnjög lítinn fyrirvara,
til þess að t.já sig um ráðagerðir
ríkisstiórnarinnar. Fyrst í stað
voru þær aðeins fluttar þessum
samtökum munnlega. Síðar, þeg-
ar ráðstefna samtakanna var
haldin um helgina, lágu fyrir
„minn;satriði,“ eins og það var
orðað, á biaði. Það mega því
teljast næsta einkennileg vinnu-
brögð, að ráðstefna A.S.Í.
skyldi hafa orðið fyrst til þess
að kynná á opinberum vettvangi
ráðstafanir ríkisstjórnarinnar,
bæði 1 blöðum og Ríkisútvarpi.
Það má kannski til sanns vegar
færa, að það sé ekki vantraust
á ríkisstjórninna að láta ráð-
stafanir hennar „óátaldar," eins
og fólst í ályktun ráðstefnu Al-
þýðusambands íslands, sem jafn
framt sagði eftirfarandi: „-----
í þeirri afstöðu felst ekkert af-
sal neinna þeirra réttinda eða
kjarabóta, sem í gildandi kjara-
samningum aðila vinnumark-
aðarins felast."
í ályktun ráðstefnunnar sagði
ennfremur: „Verðlagshækkanir
hafa að undanförnu orðið veru-
lega meiri en fyrir varð séð og
áætlað var, er kjarasamningar
voru gerðir í desemberbyrjun á
s.l. ári, og enn er auðsætt, að
ef ekki verður að gert verða
miklar hækkanir síðari hluta
þessa árs. Má ætla, að hækkan-
ir framfærslu og kaupgjaldsvísi-
tölu verði af þessum ástæð-
um frá samningsgerð 4. desem-
ber s.l. orðnar álika og ætlað
var, að þær yrðu orðnar seint á
árinu 1973.“ Finnst ekki ráð-
herrunum, að í þessu felist neitt
vantraust? Einkum og sér í lagi,
ef haft er í huga, að á það var
ekki dregin nein dul á þessari
ráðstefnu A.S.Í., að það væri
fyrst og fremst vegna aðgerða
ríkisstjórnarinnar sjálfrar, sem
efnahagsmálin væru nú gengin
úrskeiðis. Þetta vita allir þeir
mörgu, sem þessa ráðstefnu
sátu, og geta borið því vitni.
Ennfremur sagði í ályktun ráð-
stefnunnar: „Ráðstefnan telur
þessa þróun verðlagsmála hina
iskyggilegustu fyrir aila viðkom
andi aðila, launafólk, atvinnu-
reksturinn og efnahagskerfið í
heild. Fvrir iaunafólk hýða hin-
ar öru ne miklu verðlap'shrekk-
anir stnðupt rvrnandi raunveru-
legan kaupmátt, bar sem hluti
hækkana mikilsverðra nauð-
synia er ekki bættur í kaup-
greiðsluvísitölu (landbúnaðar-
vörur) og neyzlusamsetningu lág
launafólks er þann veg farið, að
vísitölukerfið mælir því naum-
lega bætur.“ Felst nokkur van-
trauststónn í þessu?
Svo er á það að minna, að
sama dag og forsætisráðherra
átti afmælisviðtalið við Mbl„
birtir Bandalag starfsmanna rík-
is og bæja, sem hefur inn-
an sinna vébanda alla starfs-
menn ríkisins sjálfs, að hug-
myndir ríkisstjórnarinnar um
efnahagsaðgerðir hafi alls ekki
verið sýndar B.S.R.B. Síðan seg-
ir í ályktun stjórnar B.S.R.B.:
„Bandalagið ítrekar margendur-
tekin mótmæli við því, að kaup-
gjaldssamningum aðila á vinnu-
markaðinum sé breytt með lög-
um í stað samninga." Stjóm
Bandalagsins mótmælir þannig
ráðstöfunum rikisstjórnarinnar
og telur, að í þeim felist breyt-
ing á gerðum kjarasamningum.
Þessi breyting er framkvæmd
með bráðabirgðalögum, ekki
einu sinni þannig að farið, að
Alþingi gefist þess kostur um
málið að fjalla, fyrr en í formi
staðfestingar bráðabirgðalaga,
þegar ráðstafanirnar eru gerð-
ur hlutur. Forsætisráðherra hlýt
ur að hafa verið í góðu afmæl-
isskapi, ef hann ekki hefur gert
sér grein fyrir þvi vantrausti,
sem í þessari afstöðu hinna stóru
launþegasamtaka B.S.R.B. felast.