Morgunblaðið - 30.08.1972, Síða 15

MÖRGONB'LAEHÐ, TUIÐVIKUOAGUR 30. ÁGOST 1972
15
Júlíus S. Ólafsson, framkvæmdastjóri:
Lýðræðisreglur þverbrotnar
ÞAÐ sætir nokkurri furðu, að
ekki skuli neinn hafa orðið til
að skrifa um eitt af síðustu af-
rekiun viðskiptaráðherra og
ríkisstjómarinnar í málefnum
verðlagsnefndar.
Tilefni greinarkorns þessa er
því að vekja athygli á þeirri
furðiilegu lagasetningu sem lýsir
sér í því að með hjásetu mun
1 fulltrúi af 9 í verðlagsnefnd
geta ráðið afstöðu nefndar, þrátt
fyrir að hinir 8 séu sammála og
með afgredðslu málsins.
En rJkisstjómin gaf út bráða-
birgðalög hiwi 11. júlí s.l. um
tímabuindnar efnahagsráðstafan-
ir og verður hér aðeins fjallað
uim 1. gr. þessara laga. Fyrsta
grein laganna hljóðar svo: „Leyfi
til verðhækkunar á vöru og þjón-
ustu samikvæmit 1.—3. málsgr.
ákvæða til bráðabirgða í 2. gr.
laga nr. 94/1971 um breytingu á
lögum um verðlagsmál nr.
54/1960 skulu því aðeinis veitt að
allir viðstaddir nefndarmenn
(þar með varamenn) greiði þeim
atJkvæði“.
Þerta ákvæði gildir til 31. dea-
ember n.k.
Hér eru afnumdar með einu
pennastriki hefðbundnar lýðræð-
isreglur, þar sem þess er krafizt
að allir viðstaddir mefndanmenn
í verðlagsnefnd verði að greiða
atkvæðii með verðhaekkunar-
heimild, ef hún á að taka gildi.
Áður gilti sú regla við afgreiðslu
mála í verðlagsnefnd, að einfald-
Uir meirihluti réð úrslitum.
Verðlagsnefnd er skipuð 9
mönmurn, 4 eftir tilnefningu
vinmuveitenda, 4 eftir tilnefningu
launþega og einm eftir tilnefn-
inigu viðskiptaráðheirra og er
hann jafnframt formaður nefnd-
arinnar. Þessi skipan hefur leitt
til þess að oddamaðurinn, for-
maður nefndarinniar, þ. e. fuli-
trúi viðskiptaráðherra og þar
með ríkisstjómarinnar, hefur
getað ráðið afstöðu nefndarinm-
ar í þeim máluim sem aninað
hvort fulltrúar launþega í heild
eða fulltrúar vimmuveitenda í
heild hafa stutt eða verið á móti
(atikvæði íalla þá 5—4.) Auk
þess skyldi atkvæðd formanns
gilda tvöfalt, ef' atkvæði falla
jöfn (4—4), þ. e. ef einm sat hjá.
Nú er þetta oddavald tekið af
fulltrúa viðskiptaráðherra og
ríkisstjórmarinmar, því að hver
eimstakur nefndarmaður fær nú
neitunarvald, og þarf þó ekki að
segja nei. Það nægir að 1 af 9
nefndarmönmum sitji hjá til þess
að mál verði ekiki afgreidd í
nefndinmi, sem sagt, ef 8 menm
styðja afgreiðslu máls, en eimm
er beggja blands og kýs því að
greiða ekki atJkvæði, þá ræður
hann afstöðu nefndarinmiar, þ. e.
kemur í veg fyrir ákvörðun
meirihlutans. Meirihlutinn ræður
því e!kki, heldur minnihlutÍMn,, og
er hér um að ræða hreint brot
á öllum lýðræðisreglum. Hvar
þékkist annað eins í opiruberu
lífi?
Nú mætti spyrja hvað leiðir
ríkisstjórmina með lagaprófessor
Ólaf Jóharunesson í broddi fylk-
inigar til slíkra gjörræðisráðstaf-
ana. Við þessari spurmingu er
einfalt svar.
Sannleikurinn er sá, að þessar
ráðstafanir voru ónauðsynlegar,
því að ríkisstjómin hafði vald
til að koma í veg fyrir verðhækk-
anir í samræmi við verðstöðv-
unarlögin, en rikisstjórnin vill
greinilega ekki þurfa að taka
ákvarðanir í verðlagsmálum, sem
brjóta í bága við vilja verka-
lýðsfulltrúanna í verðlagsnefnd-
inni, þannig að ef einhver þeirra
situr hjá í verðlagsnefnd við af-
greiðslu máls, þá þarf ríkisstjórn-
in og getnr í rauninni ekki leyft
verð- eða álagningarhækkun skv.
ákyæðum þessarar greinar.
í verðlagsnefnd sitja níu memn,
sem hafa vald til að ákveða
hvort fyrirtæki í landinu geti
stumdað heilbrigðan og arðtoær-
am rekstur. Um val mamma í
neflnd sem þessa má lertgi
deila, þó má fullyrða, að í nefnd-
ina geti valizt menn sem amga
reynslu hafa í fyrirtækjaretosrtri,
því sætir það furðu að slíkir
menn eigi niú að hafa einræðia-
vald hver um sig til þess að
koma í veg fyrir eðlilegar og
nauðsynJlegar ákvarðamir í verð-
lagsmálum.
Fleira furðulegt má bemda á
í sambandi við nefnd þessa, en
skipan hemnar hefur verið til
bráðabirgða umdanfarin 5 ár, eða
allar götur síðan haustið 1967,
er þáverandi rílkisstjóm setti lög
um þessa skipan til bráðabirgða,
eins og það var orðað. Siðan
hafa lögim um þetta efni
verið framlengd árlega til
eins ára í senm. Ekki hefur
Alþýðubandalagið, flokkur við-
gkiptaráðherra lagt fram eitt eim-
asta frumvarp varðamdi skipan
verðlagsmála á undanförnum
þimigum. Viðskiptaráðherra og
flokkur hans virðast því ánœgð-
ir með núverandi skipan mála.
Enda er það aðálmarkmið þess
flókks, leynt og ljóst, að kyrkja
einkaframtakið hægt og hægt.
Þessi síðasta ráðstöfun er aðeins
eitt skrefið í þeirri viðleitni
flokksins.
Það hlýtur að vera mönmum
áhyggjuefni að nú sitja í stjóm
flokkar sem ekki hafa lagt fram
neinar tiillögur um lögskipan á
sviði verðlagsmála og samkeppn-
ishamla. Þar sem stefmuna
Júlíus S. Ólafsson
vanitar, verða vinmubrögð ætíð
hamdahófskennd og svo er uim
þá ráðstöfun sem hér er gerð
að umtalsefni.
Eigi að síður ætti lýðræðis-
sinnum í ríkisstjórninmi og
stjórnarflolkkuinum að vera Ijóst,
að sú krafa verði til þeirra gerð,
að þeir standi vörð um lýðræðis-
reglur á hvaða sviði þjóðmálanna
sem er.
Því miður hafa þeir sofið á
verðinum í þessu máll. Því verð-
ur ektki trúað að óreyndu, að
forsætisráðherra og aðrir þeir
sem vilja telja sig lýðræðissinna
í ríkisstjóminni láti slíkar ráð-
stafanir standa lengur en téð lög
gera ráð fyrir og er skorað á
þá hér mieð að framlengja þau
ekki, heldur aflnema þau hið
fyrsta.
Ágúst Einarsson skrifar frá Hamborg:
Blikur á lofti í þýzkum
stjórnmálum
„fig verð ekki sá fyrsti til
að fleygja frá mér byssunni,"
sagði Karl Schiliter fyrrver-
andi fjármála- og efnahags-
málaráðherra þýzku stjórnar
inmar fyrir skömrnu. Sá sterk
aisti í Bonci varð sannt að
illáta af embætti, eftir að
helztu andstæðingar hans
með Sehmidt, núverandi fjár-
mála- og efnahagsráðherra,
oig Klasen, aðallseðla-
banlkastjóra í farar-
broddi höfðu svarizt í fósit-
bræðralag til að kreppa að
Sohi)Ber. Almennt er taiið, að
aðaiorsök falls Sehililers
hatfi verið hin síðasta
gjaldeyriskreppa í Evrópu,
en hinna raunverulegu or-
saka er þó að ieita lengra aft-
ur í tímann. Karl Schilier
vair sá, er vann kosnin.garnar
1969 fyrir SPD, þýzka sósi-
alis'ta, og gerði þeim kleift að
nruynda stjórn með FDP, hin-
um litla flokJki frjálsra demó
kratta. Sú stjóm með Wiffly
Braindit (SPD) og Walter
Soheal (FDP) sem flokksfor-
ingja olli því, að CUD, kristi
legir demokratar, og CSU,
systraflokikiurinn í Bayem
með Franz Josef Strauss.
urðu utan ríkísstjórnar í
fyrsta sinn eftir seinni heims
styrjöld. Schilier lofaði öllu
fögru fyrir kosningamar
1969, eins og stjórnmálamenn
eru reyndar vanir að gera:
verðbólgain yrði stöðvuð, um
bætiur yrðu gerðar af hálfu
ríikisins, skötitum yrði jafnað
rétttilátlega. Stefnan þótti
sannfærandi, og Brandt varð
kanslari. 1 reynd hefur
stjórnartímabil SPD/FDP
ekki einkennzt af efndwm á
kosninigaliloforðuiniuim. Innan-
landspólitlkin hefur að
mörgu leyti brugðiat, en
stjóm Brandts hefur haslað
sér völl á alþjóðlegum vett-
vangi með viðræðum við
Austur-Cvrópuríkin. Er með
flímanium kom í ljós, að Schill
er tóksit ekki að efna aiLlt,
sem áður hafði veirið lofað,
og hann ieit á sjálfan s;g
sem „primadonnu" og var
mjög erfiður í samstarfi, þá
var ekki um annað að gera
en bjarga því, sem bjargað
varð, og eftir mikii átök inn-
an stjórnarinniar sagði SchiiL
er af sér. En þrátt fyrir, að
vilji flestra ráðherranna fvr
ir slí'kri aflsögn væri fyrir
hendi var brottför Schillers
sarnt eitrt mesta átfail, sem
srtjórn Brandts hefur orðið
fyriir. Stjjómin hefuir orðið að
þola margan ósigurinn sið-
ustu mánuðina, og nú er svo
komið, að hún hefur misst
þingmeirihlutann. Kosningar
áttu að fara fram 1973, en nú
verður þing rofið í hauist, og
nýjar kosningar fara fram að
öllurn líkindum 3. des. 1972.
í haust verðuir róðurinn erf-
iðari fyritr Brandt en fyrir
kosn ingarnar 1969. Alit er
erinþá óvíst um Schiiller.
Hann hefur lýst því yfir, að
hann verði ekki í framboði
fyrir SPD í hauist og helzt er
talið, að hann gangi úr SPD.
Schitrer hefur átt viðræður
við Barzel, foringija CDU/
CSU og má vera, að Schilfer
hugsi sér að skipta um fiókk.
Hinn nýi efnahags-og fjár
mállaráðhierra, Helmut
Sdhmidt, er haigfræðingur frá
Hamborg og reyndar fyrrver
andi nemandi Schillers, en
SchilHer er prófessor í hag-
fræði við háskólann hér í
Hamiborg. Schimiidt er hinn
komandi rrtaðuir í þýzkum
stjórnmálum ag á afitiir að
verða miest áberandi í stjórn-
máfebai’áttuínni nsastu .mán-
uði.
Eiiflt af áfölLum stjórniar
Brandts, hina síðustu mán-
uði, var uppgangur vinstri-
sinnaðra óaldaflokka í þjóð-
félaginu. Frægastur þessara
hópa er Baiader-Meinhotf
flokkurinn. Hartn heitiir eft-
iir foringjunum: Baader,
vinstri siinnuðum uppgjafa-
stúdent og Meinhof, þekktri
blaðakonu frá Hamborg.
FLokkurinn telst til stjórn-
leysingja, sem höfðu by.lt-
ingu þjóðfélagsins á stefnu-
skrá sinni, og öll rneðul
væru heilög i þeirri baráttu.
Willy Brandt.
StJjómmálabraguirinn fór
jaflnt og þétt af hópnum, en
stigamennskan sat orðið í
fyrirrúmi. Rekstrarfjár var
aflað með vopnuðum bamka-
ránum, og voru nokkrir
drepnir við þær aðgerðir.
Baader var frelsaður með
vopnavaldi úr fangeisi í Berl-
ín, þar sem hann sat inni fyir
ir að hafa kveikt í vöruhúsi
í Frankfurt. Eftir það bar
aFJtaf meh-a á flokknum, þar
til skorin var upp herör
gegn hópnuim. Hófst þá misik
’Uinnarta'US drápsherferð á
báða bóga. Einn dag var lög-
regkflþjónn di-epinn, og hinn
næsta dag var þá einn skot-
inn úr hópnum. Það var al-
gengt að sjá llögregiubjóna
vópnaða vélbyssum á göturn í
Þýzkalandi á timabili. Fjöldi
manns lét lífið í þessari við-
ureigm. SífelLt var þó þrengt
meira að flókfknum, en þá
fóru þeir að gera sprengju
tilræði við saiklauist fólk. 3
bandarískir hermenn létu
eiitlt sinn Mflið, sprengjutil-
ræði var gert við hæstarért-
ardómara, og stórslasaðist
hann, en kona hans iézt.
Springer-húsið í Hamborg
var laskað með sprengjum,
og um 20 skrifetofumenn
slösuðust. Að lokum tóksit að
finna foringjana, og Baader
var handtekinn eftir skorbar
daga í Frankfurrt, þar sem
m.a. var beitt skriðdteka til
Ralner Barzel.
að komast að bílskúr, þar
sem 3 fédagar úr hópnum
höfðu aðsebuir. Melnhof var
handtekin skömmu síðar. All
ar þessar aðgerðir oi’u mik-
illi ólgu meðal aimennings í
Þýzkalandi. Kröfur um „law
and ord!er“ urðu sifellt há-
værari, og stjórnJn var gagn
rýnd fyrir linkind. Baade:-
Meinhof hópurinn átti þó
víða samúð, einkum meðai
vinstrisinnaðra menntamanna
og aMar afleiðingar þessarar
„byitingar" eru ekki enn
kornnar í ljós.
Ostpolliitik Brandts er sú
skrautJfjöður, sem verður
í kosniegunum í haust. Sú
sfiefna er reyndar mjög um-
deild hérna í Þýzkalandi,
þðfit hins vegar eriendis sé
talið, að hún verði til þess
að draga úr spennu milli aust
urs og vesfiurs. í sjálfu sér
hefur Brandt ekki gert ann-
að en að viðuirkenna sem
staðreytidir þær affl.eiðingar,
sem hin tapaða seinni heims-
styrjöld fyrir Þjóðverja
hafði í för með sér. Eviópu
var skipt. Efltir stríðið tóku
Sovétrlkin % af Póllandi, og
Pðlivierjair fengu Vá af Þýzka-
landi, Berlin var skipt, og
Austurblokkin fékk auk þess
stóran hiluta af Þýzkalandi,
þar sem nú er Austur-Þýzka-
land. Vestur-Þýzkaland er
ekki nema svipur hjá sjón
miðað við fyrri áhrif og völd.
Brandt viðurkennir þessa
skiptingu sem framtiðariausn
en friðarsamningar eftir
seinni heimsstyrjöld hafa
aldrei verið gerðir. Vissulega
er það virðingarvert af hálfu
þýzku stjórnarinnar að horf-
ast í augu við þær staðreynd
ir, að skipting Þýzkalands sé
endanleg, en nú er aftur á
mófii önnur hlið í málinu. Þeg
ar komizt er að samkoinulagi
milli þjóða, þá er venjan sú,
að báðir siái af kröfum sín-
uim og mætzt sé á miðri leið,
En í þessuim samningum er
þvi ekki til að dreifa. Rússar,
ásamt hinum Austur-Evrópu
ríkjuinum, hafa ekki við-
urkennt neitt, sem skiptir
Vestuir-Þýzkaland máli, heid
ur aðeins tekið á móti „gjöf-
um“ úr vestri, og ekki hefur
ennþá dregið úr spennunni í
Evrópu. Barzel foringi CUD/
CSU, sagði einu sinni uim
austursamningana: „Stað-
reyndir til austurs, spurning
armerki til vestuirs.“ Vissu-
lega er ekki annað hægt en
að telja, að Brandt sé einlæg
ur í sinni stefnu. Hann hefur
gert sitt til að draga úr
spennunni i Evrópu, og það
er auigsýnilega draummr
hans, að Evrópa megi lifa í
sátlt og samlyndi. Nixon, for-
seti Bandaríkjanna, hefur
gert svipaóar tilraun'r með
ferðum sínum til Peking og
Moskvu, en nú nga Rússait-
Framliald á bls. 11.