Morgunblaðið - 01.10.1972, Blaðsíða 16

16
MORGtTNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. OKTÓBER 1972
Cltgafandi htf Árvakuf, Reýkijavfk
f?nelmlkv»mdaatjóri HairaWur Sva'maaon-
Rteitíórar Mattihías Johannsssan,
Eyfólifur Konráð Jónsson.
AðstoSamtetjón Sityrm+r Gun-narsson.
RftstjómarfiHftrúi Þwrbljönn Guðmundason
Fróttastióri Björn Jóihanrvsson.
Auglýaingas^Öri Ámi Garðar Kriatinsson
Ritstjórn og afgraiðsla Aðolstraati 6, sfmi 1Ó-100.
Augtýsingar Aðafstreeti 6, afmi 22-4-80
Áafkrrftargjafd 225,00 fcr á mániuði innanlands
I (aiusaaðlu 15,00 Bcr einfs'kið
fiskiðnaðarins til þess að
halda sjávarútvegi og fisk-
vinnslu gangandi.
Verðjöfnunarsjóðurinn var
settur á stofn í allt öðrum til-
gangi. Eftir verðfallið mikla
á árunum 1967—1969 var
mönnum Ijóst, að geri yrði
ráðstafanir til þess að koma
í veg fyrir, að þjóðarbúið
yrði fyrir slíkum skakkaföll-
um á nýjan leik. Þá var
ákveðið að setja á stofn sjóð
og til hans skyldi renna
ákveðið hlutfall af verð-
hækkunum á útfluttum sjáv-
ER RÍKISSTJÓRNIN
BIJIN AÐ GEFAST UPP?
IVf'ál sjávarútvegsins eru
komin í eindaga. Auka-
fundur Sölumiðstöðvar hrað-
frystihúsanna, sem haldinn
var í fyrradag, ákvað að heim
ila stjórn samtakanna að
stöðva vinnslu í frystihúsun-
um, ef viðunandi rekstrar-
grundvöllur fæst ekki nú við
upphaf nýs fiskverðstímabils.
Á fundinum kom fram, að
meginþorri frystihúsanna er
rekinn með tapi. í skýrslum,
sem hagrannsóknadeild Fram
kvæmdastofnunarinnar hefur
tekið saman fyrir Verðlags-
ráð sjávarútvegsins kemur
einnig fram, að mikill halli
er á rekstri útgerðarinnar og
að hlutur sjómanna hefur
versnað mjög miðað við kjör
verkamanna og iðnaðar-
manna.
Þrátt fyrir þessi alvarlegu
viðhorf í málefnum sjávarút-
vegs og fiskvinnslu og yfir-
vofandi stöðvun helzta at-
vinnuvegar landsmanna, hef-
ur ríkisstjórnin nákvæmlega
ekkert aðhafzt til þess að
leysa hin aðsteðjandi vanda-
mál. Hún situr auðum hönd-
um, enda þótt um langt skeið
hafi verið ljóst að hverju
stefndi. Hið eina, sem ráða-
menn í ríkisstjórninni hafa
látið í ljós er það, að taka
verði fé úr Verðjöfnunarsjóði
arafurðum, en úr sjóðnum
skyldi greiða, ef verðfall
yrði. Þessi sjóður hefur þeg-
ar komið að góðum notum. Á
síðustu loðnuvertíð varð mik-
ið verðfall á loðnuafurðum
erlendis. Þá var gripið til
Verðjöfnunarsjóðsins og hann
tryggði, að hægt var að halda
bátunum úti á loðnuvertíð-
inni. Það er auðvitað mjög
alvarlegt mál, ef þessi sjóð-
ur frá Viðreisnarárunum
verður notaður í allt öðrum
tilgangi, þ. e. til þess að halda
útgerð og fiskvinnslu gang-
andi í bezta árferði, þegar
verðlag erlendis hefur aldrei
verið hærra.
En hvað eiga forráðamenn
útgerðar og fiskvinnslu að
gera? Ríkisstjórnin situr gjör
samlega aðgerðarlaus og
hreyfir ekki litla fingur til
þess að leysa þann vanda,
sem hún sjálf hefur búið til.
Sjávarútvegurinn á þá
tveggja kosta völ; annað
hvort að stöðva vinnslu í
frystihúsunum og leggja bát-
unum eða leysa vandamálin
til bráðabirgða með því að
taka fé úr Verðjöfnunarsjóðn
um. Það kemur væntanlega
í ljós næstu daga hver nið-
urstaðan verður. Hitt er ljóst,
að afstaða og aðgerðarleysi
vinstri stjórnarinnar er með
öllu óafsakanlegt. Engu er
líkara en ráðherrarnir hafi
hreinlega gefizt upp við að
stjórna landinu. Hvernig
halda menn svo, að ástandið
verði um áramót, þegar
efnahagsvandamálin hrann-
ast upp hvert af öðru og vtð
ekkert verður ráðið?
VONBRIGÐI MEÐ
RÆÐU EINARS
TDæða Einars Ágústssonar,
**- utanríkisráðherra, á
þingi Sameinuðu þjóðanna
um landhelgismálið, hefur
valdið miklum vonbrigðum.
Utanríkisráðherra tókst ekki
að flytja mál þjóðar sinnar
með þeim sannfæringarkrafti
sem við mátti búast. í ræðu
hans kom ekkert nýtt fram,
hann lét sér nægja að rekja
það, sem gerzt hefur í mál-
inu hingað til. Sá kafli ræð-
unnar, sem fjallaði um hið
alvarlega ástand þorskstofn-
anna á fslandsmiðum var alls
ekki nægilega ítarlegur og
sterkur. Ráðherranum tókst
ekki að koma því til skila,
sem fram þurfti að koma.
Alvarlegast er þó, að Einar
Ágústsson lét undir höfuð
leggjast að geta þeirra rök-
semda, sem sterkastar eru
fyrir málstað íslands. Einn
af dómurum Alþjóðadóm-
stólsins í Haag hefur bent á,
að í raun og veru hafi Bret-
ar viðurkennt rétt íslendinga
til frekari útfærslu með samn
ingunum 1961, þegar þeir
tóku athugasemdalaust á móti
orðsendingu íslenzku ríkís-
stjórnarinnar þar sem tekið
var fram, að íslendingar
mundu halda áfram að vinna
að frekari útfærslu landhelg-
innar. Þessara sjónarmiða gat
utanríkisráðherra ekki í ræðu
sinni og sýndi þar með, að
hann lét pólitískt dægurþras
innanlands sitja í fyrirrúmi
fyrir þjóðarhag á erlendum
vettvangi.
Reykjavíkurbréf j
_____.Laugardagur 30. sept--
Islendingasögur
og nútíminn
Bókavertíðin er að byrja, og
þegar hafa komið út athyglis-
verðar bækur, m.a. íslendinga-
sögur og nútiminn eftir Ólaf
Briem. í inngangi bókarinn-
ar segir höfundur:
„íslendingasögur er sú grein
íslenzkra fornbókmennta, sem
notið hefur almennastra vin-
sælda hér á landi og mest verið
lesin. Á síðari árum hafa heyrzt
raddir um, að unga kynslóðin sé
að verða þeim fráhverf, og hef-
ur ýmsum orðið það áhyggju-
efni. Oft er það brýnt fyrir
ungu fólki, að því beri að lesa
þessar gömlu bækur, en sjald-
an er það tekið fram, hvers
vegna því ber að gera það. Því
síður er því á loft haldið, að
e.t.v. þurfi það að vinna bug á
nokkrum erfiðleikum, áður en
það getur notið þeirra til fulls.
Hætt er því við, að ýmsir, sem
byrja á lestri Islendingasagna
reki sig fyrst á þá agnúa, sem
í mörgum tilvikum geta gert þær
óaðgengilegar fyrir nútíma-
lesendur — og hætti lestrinum,
áður en þeir koma að kjarna
þeirra.“
í lokakafla bókarinnar fjall-
ar höfundur m.a. um afstöðu
manna til Islendingasagna fyrr
á öldum og segir:
„Hvernig má það vera, að
menn, sem aðhyllast svo ólikar
bókmenntastefnur, skuli allir
geta túlkað list íslendingasagna
sér i vil? Röklega séð finnst mér
aðeins tveir kostir koma til
greina. Annar er sá, að þetta
mat sé sama eðlis og i sögunni
um Nýju fötin keisarans, að all-
ir þykjast sjá það, sem þeir vilja
sjá. Hitt mun þó sönnu nær, að
sögurnar séu svo víðfeðmar, að
þær hafi eitthvað á boðstólum
handa öllum . . .
En nú eru tímarnir breyttir,
og íslenzk alþýða hefur úr
miklu fleiru að velja en áður.
Og lifnaðarhættir nútímans fjar
lægjast óðfluga umhverfislýsing
ar íslendinga sagna. Af því leið-
ir, að hættara er við því en áð-
ur fyrr, að þær verði utangátta.
Það tel ég mér til aísökunar
fyrir þessari samantekt."
Svo sannarlega er ástæðulaust
fyrir höfund að afsaka þetta rit.
Þvert á móti hefði verið óafsak-
anlegt, ef hann ekki hefði látið
það frá sér fara og veitt
ungum sem eldri þá innsýn í sög
urnar, sem í bókinni er að finna.
Óhætt er að fullyrða, að sér-
hver þeirra, sem þessa bók les,
muni taka fram einhverja sagn-
anna á ný, er færi gefst, og lesa
margt með öðru hugarfari en áð-
ur. Bók Ólafs Briem er leiðar-
vísir öllum þeim, sem íslend-
inga sagna njóta. Hún er í senn
skemmtileg og fróðleg, enda höf-
undurinn „óvenjugeðþekkur,
gáfaður og yfirlætislaus".
Tilgangur höfundar er að
glæða áhuga ungs fólks á Is-
lendingasögum, og þeim tilgangi
nær hann, aðeins ef æskumenn
lesa bók hans. Sá, sem byrjar á
lestri hennar, lýkur við hana, og
þeim stutta tíma er vel varið,
enda bókin ekki mikil að vöxt-
um.
Ef framhald bókaútgáfunnar í
haust verður eitthvað í líkingu
við upphafið, er margs girnilegs
að vænta, og þar á meðal nýrr-
ar skáldsögu eftir Halldór
Laxness. Segi menn svo, að ís-
lenzk menning sé komin að fót-
um fram!
Þjóðaratkvæða-
greiðslan í Noregi
Áður en þjóðaratkvæða-
greiðslan i Noregi um inngöngu
í Efnahagsbandalagið hófst, var
vitað, að mjótt mundi verða á
mununum. Þó virðast úrslitin
hafa komið flatt upp á forustu-
menn Efnahagsbandalagsríkj-
anna og lýsir Matthías Johann-
essen viðbrögðum þeirra i frétta
skeyti frá Þýzkalandi á þessa
'leið:
„Af orðum þeirra má setja
dæmið upp á þennan hátt:
Lykla-Pétur hefur opnað hlið
jarðneskrar efnahagslegrar
Paradisar, svo að norska þjóðin
mætti óhindrað ganga þar
um dyr og eignast örugga sælu-
vist i fyrirheitnu landi nánara
efnahagslegs samstarfs og tekið
þátt í mótun Bandaríkja-
Evrópú, sem að er stefnt. En
Norðmenn sögðu nei. Enginn
fagnar því hér um slóðir, að
Norðmenn skuli ekki viija ganga
inn um hið Gullna hlið.“
Ljóst er af undrun og
viðbrögðum forustumanna í
Efnahagsbandalagsríkjunum, að
erfiðleikum muni verða bundið
fvrir Norðmenn að ná viðunandi
viðskiptasamningum við banda-
lagið í nánustu framtíð. Þeir, sem
undir urðu í atkvæðagreiðslunni
í Noregi, segja nú, að það verði
hlutverk andstæðinga inngöngu
í EBE að gera tilraun til að ná
viðskiptasamningum við banda-
lagið. Ekki skal hér gerð til-
raun til að leggja dóm á það,
hver verða muni framtíð norskra
stjórnmála, enda óvissan mikil,
en engum þyrfti þó að koma það
á óvart, að enn yrði leitað til
Trygvé Brattelís til að leitast
við að brjóta þá múra, sem for-
ystumenn EBE virðast vera að
reisa vegna vonbrigða sinna.
Þegar öldurnar lægir munu
áhrifamestu stjórnmálamenn
Noregs reyna að ná nauðsynleg-
um árangri í samningagerð við
bandalagið, og þá getur varla
talizt heppilegast, að þeir verði
á oddinum, sem rriest hafa bar-
izt. ekki einungis gegn inn-
göngu Noregs í bandalagið, held
ur gegn bandalaginu sjálfu.
Afleiðingin
fyrir okkur
Þótt við íslendingar höf-
um ekki blandað okkur í norsk
málefni fremur en Norðmenn
hafa reynt að hafa afskipti af
okkar málum, er eðlilegt, að við
hugleiðum nú að atkvæðagreiðsl
unni afstaðinni, hver áhrif þessi
niðurstaða hefur á okkar hag.
Og fljótt á litið virðist flest
benda til þess, að hún sé okkur
hagstæð. Landhelgismálið er að
sjálfsögðu efst í huga, og líklegt
er, að Norðmenn hugsi sér nú
til hreyfings að færa út sína
landhelgi. Þeir eru þá samherj-
ar okkar. Hinu er þó ekki að
leyna, að það kynni að skaða
okkur, ef fljótræðislegar
ákvarðanir yrðu í Noregi tekn
ar í þessu efni, þvi að gramir
leiðtogar í efnahagsbandalags-
löndum kynnu að hugsa sér að
aðvara norsk yfirvöld með óbil
girni í okkar garð. Von-
andi kemur þó ekki til þess.
Óneitanlega var talsverð
hætta á því, að við gætum ein-
amgrazt utn of efn'ahagslega, ef
bæði Danir og Norðmenn hyrfu
inn í Efnahagsbandalagið. Og
innari Atlantshafsbandalags-
ins hefði staða okkar þá líka
orðið all sérstæð. En nú standa
tslendingar og Norðmenn hlið
við hlið. Aðstaða þeirra er hin
sama, og samstarfið mun verða
náið.
Danir og EBE
Enginn veit á þessari stundu,
hvort Danir munu ganga inn í
Efnahagsbandalagið. Úrslítin í
Noregi munu vafalaust hafa tals
verð áhrif á danskan almenning
og draga úr stuðningi við inn-
göngu. En líklegt er þó, að hún
verði samþykkt, enda er aðstaða
Danmerkur öll önnur en Noregs,
og um leið mjög ólík okkar að-
stöðu. Forustumenn á Norður-
löndum greinir á um, hvort æski
legt sé, að Danir gérist aðilar
að bandalaginu, þótt Norðmenn
hafi hafnað aðild. Benda sumir
á, að grundvöllur verði til að
taka á ný upp umræður
um Nordek, ef Danir hafni einn-
ig aðild, en aðrir segja, að bezt
sé, að Danir gangi í bandalagið,
og meðal þeirra er Palme, for-
sætisráðherra Svía, sem sagt
hefur:
„Auðvitað liggur nær að ræða
um norrænt efnahagsbandalag,
ef ekkert Norðurlandanna geng-
ur í EBE. En innganga Dana í
bandalagið mun ekki veikja nor-
ræna samvinnu, og vil ég leggja
á það áherzlu. EBE er liður í
evrópskri stjórnmálasögu, og
Norðurlöndin eru hluti af þeirri
sögu og hljóta að fylgja henni."
Næsta óliklegt er, að sú þró-
un verði stöðvuð næstu áratugi,
sem átt hefur sér stað í Evrópu
allt frá styrjaldarlokum, þ.e.a.s.
að Evrópuþjóðir knýtist se
sterkari böndum. Hvað síðar
verður veit enginn; þá má vera
að þióðernishreyfingum vaxi
fiskur um hrygg og þróuninni
verið snúið við.
Ljóst er, að hin Norðurlönd-
in munu eiga greiðari aðgang að
valdastofnunum Efnahagsbanda-
lagsins. ef Danir gerast aðilar.
Þeir verða þá málsvarar nor-
rænna sjónarmiða, og þess
vegna má e.t.v. segja, að hag-
kvæmast væri fyrir okkur Is-
lendinga, að þeir yrðu að-
ilar, samhliða því sem Norð-
menn standa utan bandalagsins
eins og við fyrst í stað, a.m.k.
hvað sem síðar kann að verða.
Skattar
gamla fólksins
Skattahneyksli vinstri stjórn-