Morgunblaðið - 03.12.1972, Page 6

MOtRGUiNBLAÐIÐ, SDN’NUDAGUR 3. DESEMBER 1972
Bragi Ásgeirsson, listmálari, skrifar:
Það er armarleg kennd setn
grípur hug minn þegar gamaU
draumur og staðfastur ásetming-
ur er skyndilega orð'.nn að veru
lei!ka, og ég stig úr lestimni
staddur í Dresden listaborginni
söguÉrœgu, borginni sem átt hef
ur tima mikillar reisnar og síð-
ar orðið að lúta ægdegustu eyði
leggingu sem sagan greinir, séð
í ljósi þe.is, að eyðing hennar
hafði enga minnstu hermaðarlega
þýðingu. Það hefur margt verið
skrifað og mikið deilt á opin-
berum vettvangi um árás þessa
á borgina og orðinu hefnd bregð
ur þar þráfaidlega fyrir, og víst
er, að fá yerk maimanna sýna
jafn Ijóslega að þetta hugtak er
ótvírælt skæðasti bölvaldur
aöra tirra.
Ég vil hér bregða upp fyrir
lesendum blaðsins nokkrum svip
myndum frá þessari m'klu lista-
borg sem var höfuðstiaður Sax-
lands, aðsetur konunga Póllands
um tíma og einn af valdamið-
deplum Evrópu átjáindu aidar.
Auðlegð sú sem sótt var í si-if-
umámur Saxlands, reyndist und
irstaða íburðarmiki'ilar húsagerð
arlistar og stórbrotihna lista-
Fyrri grein
safna. 1 tvö bur.druð ár dró
þessi borg til sín lílkt og seg-
ull r thöfunda og ieikara, lista-
menn og lærða, aðals- O'g ævin-
týramenn. 1 Dresden var álitið
að hoffmanniegasta hirð í Evr-
ópu réði ríkjum og að þar væri
einrn af snertipunktum pólitiskr-
ar, mer.ningar'legrar og hernaðar
le jrar athafnasemi.
Ýmsar þjóðsagnakenndar per-
scn-U'r hé'ldu þar um stjórnvöl og
m-un þeirra nafntogaðastur
Friðr'k Ágúst I kjörfursti Sax-
lands, nefndur hinn sterki, en
har.n viidi gera Saxdand að stór-
veldi. Hann gerðist kaþfjlsku r
til að geta náð krýnimigu sem
konungur Póllands og nefndist
þá Friðrik Ágúst II Póllands-
konungur. Við h rð han-s rounu
ástareldarn-ir hafa logiað glatt og
ekki siður í hans ei'gin brjósti og
fara af þvi margar og kost-uleg-
ar sögur.
Áður en lengra er haldið í átt
til nútímans þykir mér réfct að
greina sögulegan annál borgaæ-
innar og fer þá hratt yfir við-
burðaríkt svið. Dresden kem-
ur íyrst fram í heimiildium árið
1206, og er þá sagt frá henni
sem fisikiþorpi á hægri árbaikka
Saxeifar (Elbu). Árið 1216 öðl-
ast Dresden borgarréttindi í
Magdeborgar-léni. Árið 1222 er
fyrsta steinbrú borg'ariinnar
byggð yfir Saxelfi, gerðist það
á ríikisárum Hinriiks mark-greifa
fróða og var nafn brúarimmar
skjalfest som: „pons lapid'us
trans Aibeam“. Árið 1309 fær
Dresden borgarinnsigli og boirg
arliit (fána). Næsfcu 150 árin "rís
hver byggingin á fæfcur annarri
í borginni, en árið 1491 geisa
þar mi'klir eldar. Árið 1485 er
íbúar borgarinnar voru um 5000
prédikar Marteinn Lúther í hölll
Dresdenborgar oig tveim árum
seinna er lesin upp í kcrossikirkju
borgarir.nar páfaleg bannfæring
á Martein Lúther. Hinirilk her-
togi hinn frómi gerist bandamað
ur endurbótasinna árið 1539 og
Dresden verður lýst mót-
mælendatirúar, þannig er sviðtsett
Óperan fyrir eyðilegginguna. Hún hefur nú verið endurbyggð í sinni upprunalegu mynd (1960).
Sami hluti eftir endurbyggingu.
Krosskirkjan brennur 16.2. 1897.
fynsfca lútherska messan í kap-
eliu hallarinnar 7.7. 1539. Mi'kl-
ar vald-asviptiri'gar verða árið
1547 í Saxiandi, -sem enda með
því að Dresden verður aðsetur
kjörfursta Saxlandis. — Nú fer
bongin fyrir alvöru að blóimstra
sem borg lista og fagurra bygg-
inga, og 1560 er þar fyrst stofn-
að listaveíkasafn, — hvern við-
burðinn af öðrum ber að á sviði
húsagerðarlistar sem annama
lista. Kalvínistar eru bældir n-ið
ur af hörku á árunum 1591
1611 af Kristjáni II kjö'rfiursta.
Á ríkisárum Jóhamns Georgs II
kjörfiursta (1611—1656) er Hein-
rich Schiitz ráðinn hirð-
h 1 jó-msveitai’Stjóri (1615) og 1627
er frumflutt ópera hans
„Daphne“, sem jafnframt
var íyrsta þýzka óperan. Pest-
in mikla (svartidauði) geisaði í
borginni 1632 og tók sig upp
hvað eftir annað fra-m að ár-in'U
1643. Árið 1685 verður aftur stór
bruni í Dresden. Níu árum
seinna kemst Ágúst sterki til
válda, maður frama, metorða
-gi-rnii og ótrúiegna krafta. Hann
hefst strax hamda við að auðga
Dresden af stárfen-glegum bygg
ingum og það var á -stjómarár-
um hams sem hin mikla og fræga
höll Zwinger var byggð. Höf-
unduir byggingarinnar Matthes
Daniel Pöppelimann gekk í þjón-
ustu kjörfursta Saxiandis 1686,
fór 1710 til Vínarborgar, Rómar
og Parisar og stoifnaði eftir heim
kom-u sína 1718 -rikiisbygigingar-
niefnd. Plann dó í Dresden
1736, en lét eftir sig margar af
fegursfcu byggie'gum sem reistar
hafa verið í borginn-i. Ágúst
sterki kom því tiil leiðar að öll-
u-m málverkum í eigu komungs-
fjölskyldunnar var safnað eam-
an í eina byggingu seim gerð var
að Kstasafni. Son-ur Ágústar
sterka, Friðrik Ágúst II kjör-
fursti Saxlards og jafn-framt
Friðrik Ágúst III Pólliandskon-
ungur, fetar dyggilega í fótspor
föðuir sins hvað byggingarfram-
kvæmduim viðvíkur, og nú
er borgin senm orðim svo rik af
íburöarm i-kl'Um og fögrum bygg-
ingum, að rétt þótti að fegurð-
in yrði sjónrænt skjalfest fyrir
eftirkamendumia. Var því brugð
ið tll þess ráðs að bjóða himiu-m
fræga málara Canaletto að ger-
ast hirðmálari Dresdenborgar og
kom hann þanigað árið 1747. Það
er fraimair öðru í gegirtum myndir
þessa málara -sem mönnium opin-
berast hve Dresden þessara ára
hefur verið stórkostleg. An-
tonio Can-ail, sem niefindi sig Cana
letto, fæddiist í Feneyjum 1697
og dó á sarna stað 1768, lét eft-
ir sig mifkið lífsverk og
eru myndir hans af Dresden eim
unigis lítill hiu-ti þess. Hann not-
aði sérstaka tækni í -gerð mynda
sinna þar sam hárnákvæim-ri f jar
vídd er náð með nýrri tækni sem
feneyskir málarar höfðu fund'ið
upp, nokkurs konar Ijósmyndiavéd
með vísisskífu sem nefndist
„oamera ofctioa". Með tæ'kimu var
mótívið teilknað, en það var eirv
ungis lita-byg'gi-ng Canaletto,
himn guL'lini litablær og hæfitleiiki
hans við að ná fram bla'briigð-
um andrúrnisinis, som gefa mymd-
um ha-ns mikilsvert listrænt
gildi.
Árið 1754 gerist merkwr at-
burður i sögu borgarinn'ar þeg-
ar trúniaðarmaður greifa noktk
urs, Briih'l að n'afni, falar mynd
Rafaels Sixtimsku Madonn'una
ú-r klausturkirkju K. Sisto x Páa-
oenza fyrir 20.000 dúkaita.
Mynd þes-si hefur lemgi verið eitt
af liistræniuim táknuim borgarinn-
ar og er með frægusfcu mynd-
um Rafaels.
ÁErústarbrú sprengd 19.3.1813.