Morgunblaðið - 20.01.1973, Qupperneq 11

Jón ísberg;
Unghænuhagfræði og
landbúnaðarframleiðni
SVIÐIÐ er veitiimgahús. Irmi
sitja tveir mienn. Annar á pen-
inga og hefix keypt sér uin.g-
hænu og gæðir sér á henni. Hinn
verður að láta sér nægja þurrt
brauð og vatn. Hagfræðingnr
kemur þama að tii þess að
kanoa neyzlurvenjiur manna. Nið-
urstaða hans er: — ein hæna
tveir ménn eða háif hæna á
mann. Áuðvitað er þessi niður-
staða hagfræðilega rétt eða er
hún það?
Ungur frarnag-jarn hagfræð-
ingur hefir rætt og ritað nokkuð
utn landbúnað og komizt að
svipaðri niðurstöðu og í hag-
fræðidæminiu hér að ofan. Hainn
skr'tfiar uim landbúnað af algjönu
þekkingaríeysi. Nú ætla ég ekki
að ræða um framileiðni landbún-
aðarins, en ég tel miklar líkur
fyrir því, að þar sem beztar eru
aðstæður, standi framleiðni liand
búiniaðarins miðað við unna
klukkustumd, ekki að baki því
sem bezt gerist annars staðar
þ.e. annarri íramteiðsiu hér á
lamdi. Ég veit líka um dæmi þar
sem maðuir hokrar yfir nokkrum
kindum og gerir ekki annað allt
árið um kring. En þetta nægir
homutn til lífsframíæris og hann
fer ekki fram á meira eða gerir
ekki meiri kröfur tii lífsins.
Staða lamidbúinaðarins í heild er
svo þarna á milli þessara and-
stæðna. Nú veit ég eða þykist
vita að þessi unigi hagfræðin.gur
sé sæmiflega að sér og vil ég því
beina athygli hans að öðrnm
þætti þjóðlífs okkar, sem virð-
ist þurtfa endurs-koðunar við.
Það var upplýst í sjónvarpsvið-
tali við Ra-gnar ArnaldiS nú um
daginn, þagar rætt var uim hag-
ræðin-gu þjóðfélagsiin-s, að niú
störfuðu hér á landi við banka-
starfsemi um 16—1700 manns, en
ættu að vera um 800, ef sania
hfliutfall væri hér og í Svíþjóð.
Og nú ætla ég að skritfa uim þessa
800 bankamenn í svipuðum dúr
og hagfræðing-jrinn og banka-
m-aðurinn skrifar um lamdbúnað-
inn. í upphafi ber að viðurkenna
að ég þekki ekkert til banka-
starfseimi nema að bíða í biðsöl-
um bankastjóranna og fá of oft
nei við fjárbeiðn-uim.
Við gön-guim þá út frá því að
það sé 800 ban kamömniuim ofauk-
ið eða byrði á þjóðféla-gimu. 1970
voru meðailaun bankamarma um
344 þú-siund, ef ég hef skilið hag-
tíðindin rétt. í ár verða þau
senniiega um 500 þúsand. Ef til
vill ekki svo há, en við skul-um
viðhalf-a vinmUhagræðimgu og
motá þessa töiiu. M. ö o. við köst-
um þarna á glæ 400 milljónum
í ár. Höfum við efni á þessu?
Hvað getum vi-ð gert við þessa
upphæð? T.d. laigt hraðbraut frá
KoUafirðimum til Akureyrar á 8
ár-um. Við gætuim byggt á þriðja
hundruð íbúðir á áiri o. s. frv. Ég
viðurkenni fúslega að dæmið er
ekki svon-a einfait, og hér er á
ferðinni umghærauhaigtfræði.
En ég tek þetta dæmi til þess
að sýna fram á, út á hve hálan
is maður kemst ef skrifað og
rætt er um hluti, sem maður
þekkir efcki. Ég bið bankamann
velvirðingar á að þeir verða
þama að gjalda fruimhlaupis
samstarfsmanns þeirra.
Ég he-ld, að við, sem höfnim
notið þess á kostnað þjóðarinn-
ar, að fara skólaveginn og sitj-
um í bezt börguðu stöðum þjóð-
féHagsins eigum ekki að kasta
steinum að þeim, sem í sveita
sins andlits, leggja nótt við dag
til þess að vinma að undirstöðu-
atvimrauivegnjim þjóðarinnar. Um-
ræður uim framleiðni landbúnað-
ar, sjávarútvegs og iðnaðar, og
afköst verkamanna geta verið
gagnlegar, en þær verða að fara
fram atf skifnin'gi á viðfangsefn-
iiniu og viðurkenningu á þvi, að
þarraa er. um rraerm að ræða en
ekki töluir, menn og korau-r, m-eð
mismiunandi lífsviðhorf og kröf-
ur til lífisins. Og þegar allt kem-
ur til alls þá er það lifsánægja
mannsins sjálfs sem v>ð stefn-
um að, eða er það ekki?
Svo þegar hagfræðingurinin
h-etfir fært þjóð sinni 400 millj-
ónir á silfurrdiski gæti haran velt
fyrir sér vandamáíliuinum og
komið með tillögu.r til úrbóta í
landbúnaði, sem hefðu sem mark
mið að þurfa ekki að skerða fram
sækni hve-rs bónda fyrir sig til
meiri framleiðni eða eins mikiM-
ar og jörð hans þolir hverju
simni og hann óskar, jáfnframt
þvi, sem dregið yrði úr heildar-
framleiðslu landbúnaðariras og
hún gerð árvissari. Sem dæmi
má nefna mjólikurfram.lei‘ðsJiuna.
Hún ætti að geta verlð nokkurn
vegin árviss. Mikil uimframfram-
leiðsla, sem hægt væri að hlaiupa
upp á, ef ilfia árar, ætti að vera
mikið til óþörtf. Dregið yrði sam-
tímis úr inn'flajtriin,g' fóðuirbætis
án fóðurbætisskatta eða skömmt
unar og um leið la-gður grund
völlur að meiri landbúnaðarfram
leiðslu, þegar á henni þarf að
ha-lda í framtiðinni.
Gunnar Bjamason nefnir
svona nokkuð skynvæðiragiu. Ég
er svo gamalcLags að ég kalla
þetta heilbrigða skynsemi. Ef
hagtfræðiinguTíran gatiur leyst
máilið, án þess að kalla þetta
óleysaniJe-ga þversögn, þá væri ef
til vHl hægt að segja, að hann
hefði höndlað nýtt Kólum-busar-
eglg. Að öð-ruim kosti hefir hann
gert sér bjarnargreiða mieð því
að skritfa og tala u-m efni sem
hann ekki þekkir.
Athugasemd við „Jólakveðju-
greinu Hjartar Jónssonar
Aðdragandi.
1 Morgun'blaðin-u þann 17. þ.m.
nitar Hjörtur Jónsson formaður
Kaupmárihasamtakan-na grein,
sem hartft kallar „Jólökveðju",
þar sem hann ræðir síðustu
ákvörðun verðlagsnefndarinnar
um læktkun álagningar I smá-
söln og heildsölu og ræðdr enn-
tfrenrur ýimsia erfiðleika smásölu
verzlunarinnar, sem af þessu
hljótast.
Stjóm Félags íslenzkra stór-
kaupmanna getur tekið undir
ýmis þau rök, sem Hjörtur Jóns-
son færir fyrir máli sínu, en á
einum stað í umræddri grein
kemur fram etftirfarandi setn-
irag:
„Etftdrtéktarvert er, að heild-
salan var tillögunni fytgjandi."
Almenningur, sem þessum mál-
um er ekki kunnugur, gerir að
sjálísögðu ráð fyrir því að
heildsalar hiatfi stutt tillög-una
um lækkun álagnd-ngar án mót-
mæla eða skýringa.
1 tilefni af þesseri athuga-
semd Hjartar Jóinssonar, þykir
stjóm F.I.S. nauðsynlegt að
skýra mál þetrta nokkru nánar,
þannig að almenning-ur geti
myndað sér skoðun um málið í
heild og þá afsitöðu, sem full-
trúar F.I.S. i stjórn Verzlunr.r-
ráðs Islands tóku í þess-u máli.
Þá er þess fyrs-t að geta, að
þegar fréttist um gengiisfellinig-
aráform ríkisstjórnarinnar og
hugsanlegar aðgerðir hennar í
verðlagsmálum var boðeð til
fundar 1 stfjóm Verzlunarráðs ís
lands, hinn 19. desember s.l., en
þar eiga sæti fulditrúar hinna
ýmsu hagsmunahópa verzlunar-
innar þ. á m. Hjörtur Jónsson
f.h. Kaupmannasamtaka íslands.
Vegna meðferðar máisins í Al-
þingi hafði þegar verið stöðv-
uð afgreiðsla skjala bæði í tolli
og bönkum og ekki fenguist við-
urk-enndir verðútrei-kningar á
verðlagsskrifstofunni meðan
álagning hafði ekki verið ákveð
in. Ýmis fyrirtæki höfðu þegar
stöðvc.ð sölu á vörum vegna
óvissu um það hvort leyfilegt
yrði að hækka vörur, sem næmi
gengislækkuininni, ef þær vom
keyptar á erlendum greiðslu-
fresti. Þá má benda á, að mörg
eða flest in-ntfl-utnings- og heild
söl-ufyrirtæki eiga verulegra
hagsmuna að gæta einmitt í jóla
mánuðinum vegna sérstekra
vara s.s. gjafavara, ávaxta og
ými'ssa annarra, sem þarf að
korna á markað fyrir jöltn.
Auk þess má benda á, að ýms-
ar vörur eru seldar þanraig, að
verð á þeim breytist ört vegraa
sveiflna á heimismarkaðisverði
og eru þær sérstaMega við-
kvæmar fyrir breytingum á
ver ðl agsákvæðum.
Að sjálfsöðgu voru það þvi
mörg fyrirtseiki innan F.I.S. sem
voru mjög viðkvæm fyrir söiu
stöðvun á þessum tíme þegar jól
in voru á næsta leiti. Au'k þess
má benda á, að smáisöl'uverzl’un-
in Hefði orðið fyrir hagnaðar-
missi, ef hún hefði ekki fengið
afgreiddar þessar vörur frá
inntfl'utningsfyrirtækjuinium fyr-
ir jólin, hagnaðarmissi, sem hún
mátti ekki við, ef taka á orð
Hjartar Jónssonar bókstaflega.
Áður en lengra er haldið, er
rétt að vekja athygli á þvi, að
völd ein-stakra manna í verð-
lagsnefndinni voru þannig, að
þeir gátu með nei'tunarv-aldi
stöðvað afgreiðslu mála þar og
fulitrúi verzlunariranar hefði
getað stöðvað afgreiðslu þessa
máls, ef hann hefði beitt at-
kvæði sinu á þan-n veg. Þessi
lög um atkvæðagreiðslu í verð-
lagsnefnd voru að renna út um
áramótin, þannig að neítun full
trúa verzhmarinnar hefði mátt
svara með þvi að flýta gildis-
töku nýju laganna og þar rraeð
hefði meirihluti nefndarinnar,
þ.e. ráðun-eytisstjórinn og laun-
þegafulltrúarn-ir getað cifgreitt
málið milli jóla og nýárs. Eins
og getið hefur verið um i blöð-
um, voru þágildandi lö>g þannig,
að allir viðstaddir verðlags-
nefradarmenn urðu að greiða
máli atkvæði, ef það átíi að fá
afgreiðslu.
Ef fulltrúi verzlunarinnar
hefði því ekki greitt atkvæði á
áðurnefndum fundi, eða verið á
móti, hefði afgreiðsla málsiras
ekki f-arið fram fyri-r jólin og
sölustöðvun því haldið áfram
bæðd heiidsölunni og smásöl-
unni ti-1 verulegs tjóns.
VALKOSTIR
Þeir kostir, - sem blöstu við
þessurn fundi voru þvi tveir,
annars vegar að greiða atkvæði
móti tillögu rikisstjórnarinnar
og hins vegar að samþykkja
skerðiraguna til bráðabirgða
með ákveðinni bókun.
Áðu rgreindur stjórnarfundur
Verzlunarráðsiras tók ekki
ákveðna afstöðu til þessa máis,
en gaf hins veger fulltrúa verzl
unarinnar, sem sat þennan áöur
nefnda fund fullt umboð tii að
greiða atkvæði á fundi verð-
lagsnefndar eftir því, sem hanra
teldi rétt á gruradvelli þeirra atr-
iða, sem hér hafa komið fram.
Fulltrúinn ásamt öðrum fulltrú-
um vinnuveitenda lét eftirfar-
andi bókun koma fram á verð-
lagsnefndarfundi hiran 20. des-
ember s.l.: „Við teijum, að ekki
séu rök fyrir þeirri kjaraskerð-
ingu verzkinarinnar, sem þessi
ákvörðun veldiur, en til þess að
firra vand-ræðum, samþykkjum
við hana sem bráðabirgðalausra
í trausti þess að ákvæði um
verzlunarálagniragu verði tekin
til endurskoðu-nar og nýrrar
ákvörðunar fyrir 1. marz nJí."
Til nánari skýringar má svo
geta þess, að fulltrúar vinnu-
veitenda i verðlagsnefnd líta
svo á, að áðurgTeind afgreiðsla
hafi aðeins verið til bráða-
Framhald á bls. 5
Vel sé þeim sem veg varðar
svo greiðfær sé gengin
Á SUNNUDAGINN 14. jan. sl.
skr'tfar Einar Sigiurðlsson, út-
gerðarmaður „Úr verinu". Mér
Mkar otft vei það, sem Einar
skrifar og sérstaklega, er hann
skritfar um málefinii útgerðarinn-
ar. Enda hefur starfssvið haras
verið þar aðallega, og oft svo, að
euf hefur borið. Um nokkurt
slkeið hefi ég oft leitt að því huig-
ann, hivort þessar söSiur togar-
amna erlendis væru hagkvæmar
frá bæj ardyrum útgerðarinnar
séð eða þjóðarheildarinraar.
Ég var búlran að heyra það hjá
togarasjómöranium, að nærri
helmimgiur; af söluverði fisksins
erlendisi - færi i kostnað.
Um þetta segir Einar Sigiurös-
son: „Þorskur sem selst á erlend-
unrn' miarkaði á kr. 40 pr. kg,
skilar útgerðarmanninum ekki
mana kr. 20 pr. kg.“
í næstu málsgrein á undam er
Einar bú'ran að segja: „Ef þors’k-
urinn er unminn í landinu er ver-
ið að selja vin-nu og verkim atfl-
ans, sem er tvöfalt verð hans
upp úr sjó.“
Enntfremur segir Einar:
„Gjaldeyrislega séð, er því
100% hagstæðara að vinna afl-
ann heima.“
Mirana mætti nú gagn gera.
Hver ski'iiur svoraa ha-gfræði
fyrirtækja og stjómivalda þjóðar-
itnraar: Frystihúsin sum eru lát-
in standa auð og yfirgiefira tim-
uinum samara, því það vantar hrá
efni til að vinna úr. Ekki er
ólíklegt, að það sé ein orsökin til
þess að þau beri sig ekki.
En togaramir eru látnir sigla
m-eð aflann á erlendiar hafnir.
Við mötum þjóðir, ein-s og Þjóð-
verja og Eraglendiraga á ódýru
hráefni og sköðum sjáilifa oss um
milljóna huradruð miðað við það,
ef við ynnum hann sjálfir heima.
Eða erum við máski að verð-
launa þessar þjóðir fyrir það, að
þær sýna oss fuiiilan fjandskap í
brýnasta li-flshagsmiunamáli þjóð-
ariranar, friðun 1-andgruinrasins.
Eigum v ð að færa þeim á siif'ur-
disiki þær fáu fi'skbrönd’jr, sem
þeim hefur ekki tekizt að stela
atf fiskimiðum okkar, f-æra þeim
þær, til þess að þær geti étið
100% ódýrari fisk?
Er nú ekki rétt, að þið vaknið
af svefngönigu ykkar eftir gam-
altroðnum götuisióð-um, þið sem
farið nú höndum um stjónnvöl
þessarar þjóðar? Þið, sem hafið
halldið þvi fram, að það ætti að
fulllvinna allan fisk í landirau
sjálfiu?
Þið héi'duð því fram, á rraeðan
þið höf'uðuð ekki valdið til a-ð
ráða neiirau í þeim efiraum. En nú
haflð þið mögiuleika til að vinna
að þessum rraálum. Og m>eð því
auiklð þjóðarhag. Því stingið þið
höfðirau i saradinn og eruð hrædd
ir jatfravel við ykkar eigin
skugga?
ÞjóOverjar hóta iöndunar-
banni og í dag tekur stjórnin í
Bonin ákvörðun samkvæmt síð-
ustu fréttum fjöhniðflia. Hvaða
afstöðu, sem stjómin í Bonn tek-
u:r, ætti það engu að breyta um
þá staðreyind, að það eru sið-
ferðiisiliag, efraahagsleg og stjóm-
rraáialeg afiglöp, að við höldum
áfram að mata Þjóðverja á okk-
ar dýrmæta hráefni, fisk'num
óunraum. Og illa þekki ég ís-
lenzka sjómannastétt, ef húin er
mótfaffliin þvi, að það mál sé
rækilega tekið til athuiguraar.
En því gæti óg betur trúað, að
þeir, að athuguðu máli yrðu ekki
ófús'r að gera samtök um, að
raeita að sigla með óunninn fisk
tiil Þýzkalands og Eragiands. Á
mieðan þessar þjóðir stunda
veiðiþjóifinað í fisikveiðilögsögu
okkar og v-adda fiskimönnum
vorum afilatregðu og veiðafæra-
tjóni.
TUlaiga Emars Sigurðssonar
um framiag ríkisins til stofnfjár-
sjóðs togara, er næmi 3 kr. pr.
kg, er athuigaverð og eftir því,
íem hann reiknar dæmið ekki
óhagstæð rikissjóði.
En ég mundi þó vlja berada á,
að það væri ekki nema sann-
gjiamt að frystihúsira, sera ynnu
úr togarafiskinum, feragju ein-
hvem hliuta þessa framilags rik-
issjóðs.
Ég vil svo enda þessar liri'ur
með þeirri ósk tiil aiöra þedrra,
sem hér eiga hlrat að máli um
stjórnuin og ákvörðun þessara
miála, að gera það, sem þjóðinni
í heild er fyrir beztu. Við eruim
að efla fiskiflota okkar sem von-
andi leiðir af sér langtuim meira
hráefini ein áður. En jafniframt
sem vi-ð f iskum meira þvi meiri
nauðsyn að gera hann sem verð-
mestan og sjá um, að ekki fiari
til spiililis í höndum vorum.
16. jan. 1973
Gísli Brynjúlfsson.