Morgunblaðið - 20.01.1973, Page 19

MORjGUN’BLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. JANÚAR 1973
19
S j álf stæðisstef nan
og sósíalisminn
Eftir Ellert B. Schram
í DAG efna ungir sjálfstæð-
ismienin til ráðstefnu um sjál'f-
stæðisstefnuna og sósíalism
ann. í tilefni þess, riitaði einn
af ritstjórum Tímans sérstak-
an leiðara í blað sitt nú í vik-
unni og er það sjálfsögð kurt-
eisi að þakka þá óvsentu en
verðskulduðu auigJýsingu. En
í ákafa sínum til að koma því
á framfæri, að Framsóknar-
flokk'urinn hafi nú þrátt fyrir
allt sína eigin stefnu líka
(sem nú beitir ekki lengur
hin leiðin hel'dur þriðja
stiefnan) kemst leiðarahöfund
ur að þeirri niðurstöðu, að
sósíalismi sé skipuiag án
frelsis, en sjáLfstæðissteínan
sé frelsi án skipulags.
★
Nú miun ég ekki taka að
mér að gera athuigasemdir við
skilgreiningu hans á sósíal-
ismanum, en hvað fuiMyrðinig-
una um sjáilfstæðisstefinuna
snertir, þá er hér um að ræða
hið gamalkunna siðleysi, sem
tiðkazt hefur í stjórnmálaum
ræðum og felst í þvi, að láta
andstæðinga sina aldrei njóta
sannmælis.
Auðvitað er það fáránlegt
að skilgreina sjálfstæðisstefn-
una, sem stefnu frelsis án
sikipulags. f þeim efnum talar
stefnuiskrá flokksins ekki að-
eins sínu máli, heldur og ali-
ar stjórnaraðgerðir og tillög-
ur sjáflifstæðismanna nú um
langan aldur.
í sannleika sagt er það
m. a. s. svo, að það sem m.a.
knýr á um ráðstefnuhald, eins
og það, sem ungir sjálifistæðis-
menn efna nú tid, eru skoðan-
ir margra yngrf sem eldri
sj'álifis'tæðisimianna, um að
SjáJfstæðisílokkurinn hafi
ánetjazt uim of þeitm kenning-
um sem mótast af sósíalisk-
um viðhorfium — hann styðji
hvorki frelsi né skipulag.
★
f þeim umræSuim, sem átt
hafa sér stað í Sjálfstæðis-
fiokknum í seinni tíð um
markmdð og leiðir gagnvart
hinum ýrnsu félagslegu
vandamélum, sem blasa við
nútímaþjóðfélagi, hafa vissu-
lega ýmsir talið koma tii
greina, að taka aukið mið af
sjónarmiðum f élagshyggj -
uinnar. í þeim felist ákveðin
stjómmálaleg lausn, sem
Sjálfstæðisflokkurinn sem
f rj áiislyndiur flokkur, geti
auðveídlega hagnýtt sér.
í»eir eru þó fleiri, sem hafa
Ellert B. Schram
varað við þeim hugsunar-
hætti og halda því fram, að
fólagshyggja hafi einmitt ver-
ið svo ríkjandi í þjóðfélaginu,
að hún háifi leitt atf sér and-
varaleysi gagnvart velferð
hvers einstaks. Fólagshyggj-
an feli því i sér orsök en ekki
lauisn á ýmsum félagslegum
vandamálum. Sjáltfistæðis-
flokkurinn hafi ekki gert sér
grein fyrir þessari þróun oig
einstaklinigshyggjan hafi ver-
ið á undanhaldi.
Þessar sömu raddir segja:
Flokkur hins frjálsa fram-
taks og einstakUngshygigjiu
hefur liátið undan síga og
tekið upp á síma arma svo
sósíailseruð úrræði, að hann
getur frekast kalllazt sósíal-
demokratiskur en konserva-
tívur.
En hverniig sem menn bolla-
leggja stöðu Sjáifstæðis-
flokksins með almennu tiiliti
til flokkaskiptingar eða hlut-
verks hans í íslienzkum stjóm
mádum, þ.á er það rétt að
óþarfa misskilningur hefur
mjmdazt um tilveru flokksins
og stöðu — bæði til hægri og
vinstri.
Hitt má aftur liiggja ljóst
fyrir, að gaignvart þeim
sósíalisma, sem lýst er í Tíma
leiðara, þá velur Sjálfstæðis-
flokkurinn enga þriðju
stefnu — þar er afstaða hans
skýr; hann genigur ekki til
bandalags við þá aðila sem
boða skipulag án frelsis.
★
Sj álfstæðisflokkurinn var
stofhaður fyrir rúmium fjöru-
tiu árum. Framsókn og Al-
þýðuflokkur eru enn eldri.
N úti m aþ j óðféla g er gerólíkt
því, sem þá var. Ýmis réttlát
sjónarmið þeirra daga hafa
náð fram að ganga eða eiga
ekki éndilega við i dag. Á
sama hátt er augljóst, að ým-
is ný vandamáil blasa nú við,
sem stjómmálaflokkarnir
verða að bregðast við og finna
lausnir á.
Nú er sagt að gildismat sé
breytt, lífsgæðin séu önnur
og einstaklingsbundin. Mark-
mið þjóðfélagsins sé ekki
lengiur að koma fjöldanum til
bjargálna (því sé náð), hel'd-
ur að veita einstaklingunum
svigrúm til að njóta hinna
margvisfegiu liifsgæða.
Ef við föhumst á þetta,
vakna.r sú spurning hvort
þessum markmiðuim velferðar
þjóðfélagsins verði náð með
því að steypa alla í sama mót
fétagshygigj unnar? Hvort það
verði gert með því að ganga
tii móts við kenningar Marx
og Engels — eða þriðju stefnu
Framsóknar? Eða verður það
gert með því að binda bagga
sína mieð þeim mönnum og
flokkum sem vilja skipulag
án freisis?
Ungir sjálfstæðismenn telja
að svo sé ekki.
★
Sú ráðstefna, sem þeir nú
efna til, er heiðarleg tilraun
til að gera úttekt á því, hvern-
ilg frelsis verði sem mest og
bezt notið — og hvaða skorð-
ur sé nauðsynfegt að setja
frelsinu — án þess að kalla
yfir sig skipulagshyggju
sósíalismans.
Ungir sjálfstæðismenn eru
þeirrar skoðunar að einstakl-
inigLshy ggj a og sjálfistæðis-
stefnan geti að verulegu leyti
mætt þvi kalli tímams að bet-
ur sé staðið vörð um einstakl-
inginn, stöðu hans og hluf-
verk.
Mér er nær að halda að það
væri hollt fyrir framsóknar-
menn, sömuileiðis, að átta sig
á þessum staðreyndum í stað
þess að predika einhverja
þriðju stefnu og láta leiða sig
blinda í skollaleik með komrn-
um.
Ingólfur Jónsson:
Er innlendur skipasmíða-
iðnaður að koðna niður?
ÞAÐ er viðurkennt, að ís-
fenzkur iðnaður hefur dafnað
vel og vaxið síðuistu ár. Hefir
framleiðsluaukningin verið
nokkuð jöfn til ársloka 1971.
Á sd. ári dró bl'ku á loft og
samdráttur byrjaði í ýmsum
iðngreinum. Þeir, sem bez.t
þekkja til iðnreksturs eru
ekki sérlega bjartsýnir á að
úr rætist á nýbyrjuðu ári. Eru
fyrir því færðar ýmsar orsak-
ir, en þó sérstakfega kostnað-
arverðbólgan, skattpíning og
skortuir á fjármagni. Þá þyk-
ir það furðu giegna, að ríkis-
stjórn n hefir ekki enn gert
ráðstaifanir. till þess að fuil-
gilda hagstæðan samning við
Efnahagsbandalag Evrópu
um toLlaívilnanir fyrir íslenzk
an útflutningsiðnað. Gæti það
orð ð stór þáttur í vexti og
haigsæild iðnaðarins. Vegna
niðiuirfellingar tolla er líklegt,
að íslenzk iðnfyrirtæki komist
inn á stóran markað og njóti
með því þeirra hlunninda,
sem í samningmum felst. Ein
er sú grein iðnaðar, sem auk-
izt hefur mjög mikið og
ánægjulega síðnstii ár. Fyrr-
verandi ríkisstjóm lagði sér-
staka áherzlu á, að efla iðn-
aðinn, m.a. íslenzkar skipa-
smiðar. Hefiir sú iðngrein vax-
ið það mikið á fáum árum, að
ekki vantar mi'kið til þess að
mnliendar skipasmíðastöðvar
geti fuillnægt enöurnýjiunar-
þörf ísilenzka fiskiskipaflot-
ans, sem er tallin vera 3.800
brúttólestir að meðaltali á ári.
Er tailið, að árleg afkastageta
íslenzku stöðvanna sé um
3.100 brúttófliestir. Væri öryggi
fyrir nægjanlegu verkefni
mætti fljótfega auka afkasta-
getu isfenzkra skipasmíðar
stöðva i 5.000 brúttófestir á
ári. Forystumenn í innlend-
um skipasmiðum voru bjart-
sýnir um framtíð skipasmiða
í lamdimu, áðúr en kolllsteypan
byrjaði í íslenzkuim efnahaigs-
máluim seinini hluta árs 1971.
Innlendar skipasmiíðar voru
komnar vei á veg. Stefnt var
að því, að öll fiskiskip yrðu
smiðuð í landinu innan ör-
fárra ára. E nmig skip, sem
kaupskipaflotinn þyrfti á að
halda, þótt ekki gæti af þvi
orðið að marki allra næstu
ár. Margiir hafa tal'ið miklar
likur fyrir því, að möguiteiki
væri á að fá verkefoi í skipa-
smiðl fyrir erlenda aðila.
Skipasmíðastöðvar eru marg-
ar í landinu en misjafntega
stórar. Nokkrar stöðvar eru
færar um að smíða togara atf
stærðinni 500 brúttólestir eða
meira. í árslok 1971 unnu rúm
lega 400 manns í ísfenzkum
skipasmíðastöðvum. Upplýs-
ingar liggja fyrir frá fjórum
stærstu skipasmíðastöðvun-
uim um verkefni og horfur í
næistu framtíð. Skipasmíða-
stöðin á Akranesi er að ljúka
við 105 tonna bát og byrja
á öðrum af sömu stærð. Einn
ig er byrjað á smiði lysti-
snekkju í tilraunaskyni til út-
flutnings. Verkefni þessi end-
ast allt þetta ár. Samningur
um ný verkefni er ekki fyrir
hendi og ekki vitað, hvað fæst
til þess að vinna að á næsta
ári. Skipasmiíðastöðin á Akra
nesi getur smíðað 500 smá-
lesta skip og jafnvel stærri.
STJÓRNVÖLD VANTAR
SKILNING
Skipasmíðastöð Marselíus-
ar Bernharðssonar á ísafirði
er að ljúka við 120 tonna bát
og er nýbyrj'uS á öðrum af
sömu stærð. Er giert ráð fyrir
að ljúka smíði seinni bátsins
í september eða október n.k.
Marselíius Bernharðsson telur
mjög litlar vonir um ný verk-
efni fyrir stöðina. Hefur hann
aflað allra nauðsynfegra
tækja og til þess búinn að
smíða 500—600 tonna skip.
Slippstöðin á Akureyri hefur
líklega nægilegt verkefmi
þetta ár. En enginn samnin.g-
ur um nýtt verk er nú fýrir
hendi. Er það að verða baga-
fegt og til skaða fyrir stöðina.
Tiil þess að halda jöfnum
hraða og hagræðingu í vinnu-
tilhögun þyrfti að byrja á
næstu nýsmíði ekki síðar en
1. júlí n.k. Má segja, að mikil
óvissa sé framuiradan hjá fyrir
tækinu. Fyrrverandi ríkis-
stjórn hafði gert ráðstafanir
til þess, að tveir stórir togar-
ar væru smíðaðir á Akureyri,
en þeirri ákvörðun var breytt
og eru þeir smíðaðir á Spáni.
Gent er ráð fyrir, að þessir
Ingólfur Jónsson
togarar kosti um 200 millj.
króna, auk heimsiiglingarkostn
aðar o. fl. um 5 millj. kr.
Reiknað er með, að kostnaður
við smíði þessara togara inn-
an.lands hefði orðið um 210—
215 millj. kr. Sk'pasmíðastöð-
in Stálvík er að smíða einn
skuttogara, 500 brúttólestir.
Verð'ur togarinn sjósettur i
aprtl og skilað fullsmdðuðum
í maí n.k. Stálvík hefur eng-
an samning um ný verkefni.
Telja forráðamienn stöðvar-
innar mikið tjón af því, að
ekki hefur nú þeg.ar verið
byrjað á vinnu við annað
skip.
Hér hefur verið rætt lítil-
fega um fjórar stærstu skipa-
e*níðastöð'varnar, sem færar
fru un» að smíða stór stál-
skip. Af fyrirhyggjiu og dugn-
aði hefir verið að þvi uninið
að bygigja upp stöðvamar og
afia nauðsynlegra tækja og
þjálfa menn til vandasamra
starfa. Það má ekki koma fyr
ir, að þessi mikilsverða iðn-
greln verði látin koóna niður.
Inniland skipasmíði er þegar
orðin samkeppnisfær bæði í
verði og góðri vinnu. Innlend
skipasmíði er þjóðinni mikil
nauðsyn og merkur þáttur í
atvinmuþróun landsins. Með
innlendr; skipasmíði sparast
mikill erlendur gjaldeyrir,
auk þess sem mörgurn verður
með þvi trygigð öruigg og vel-
borgiuð vinna. Talið er að 13%
af útgerðarkostnaðinum sóu
vegna stofnfjárkostnaðar
skipsins. Ef skipið er smíðað
innanlands sparast erlendur
gjaldeyrir, sem nemur helm-
ingi af þeim útgjaldal'.ð. En
máilán hafa snúizt þjóðinni í
óhag i inmlendri skipasmíði
eins og mörgum öðrum grein-
um. í janúar 1972 voru skip
í smiðum, eða umsamin verk-
efni, sem námu 4.758 brúttó
lestum, en 1. janúar sl. aðe'ns
2.800 brúttórúmlestum. Oig
engir samn'ngar fyrir hendi
um ný verkefni. Orsakirnar
eru þær, að nýsmdði skipa
hefur verið beint til útlainda
með ýmsum stjórnarráðstöf-
unum, m.a. með þvi að breyta
lánakjöruim. Fyrrverandi rík-
Lsstjóm vann að innlendri
skipasmíð með mörgu móti,
m.a. með því að tryg.gja 90%
lán vegna Innlendrar nýsmíði
en væru skipin byggð erlendis
þá var aðe'ns 67% lán. Nú er
mjög litil! miunur á lánakjör-
um, hvort um Hýsmíði er að
ræfta innanlands eða erlend-
is. Innlend skipaámiði hefur
ekki notið sk Ininigs eða stuðn
ings núverand: valdhafa. Ef
ekki verður breyting á þvi,
virðist ekki verða komiat hjá
að stöðvunum verði lokað. Ef
til þess kemur, er það ómet-
anlegt tjón fyr r þjóðina.