Morgunblaðið - 21.02.1973, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. FEBRÚAR 1973
Vinnudeila milli ríkisstjórnar-
innar og togaraútgerðarinnar
Framhald af bls. 32
en hægt væri að ákveða upphæð
eða form þess styrks.
Geir Hallgrímsson:
Eins og kunnugt er hófst verk-
fall undirmanna á togaraflotan-
um 22. janúar sl. eða fyrir rúm-
um 4 vikum. Enn fremur er ósam
ið um kaup og kjör yfirmanna á
togurunum. Verkfallið stendur
enn og tekur nú til 21 togara, 5
skuttogara, 6 nýrri dieseltogara
12—14 ára gamalla og 10 enn
eldri síðutogara. Standa málin
nú svo, að enginn togari er að
veiðum. Þegar litið er til þess, að
fob-verðmæti togaraaflans nam
1400 millj. kr. árið 1971 og 1300
milj. kr. árið 1972 eða 10% af út-
flutningsverðmæti sjávarafurða
á síðasta ári, þá er ástæða til að
vekja máls á því tjóni, sem þjóð-
arbúið verður fyrir af langvar-
andi verkfalli. Þá er og von á enn
nýjum skuttogurum til landsins,
sem hingað eru keyptir fyrir
hundruð milljóna kr., til annars
en að binda þá við bryggju.
Vitaskuld væri æskilegast, að
skilyrði væru slík í efnahagsmál-
um, að aðilar vinnumarkaðarins,
vinnuveitendur og launþegar
leystu ágreiningsmál sín á milli
og þess vegna væri það ekki í
verkahring sjávarútvegsráð-
herra eða ríkisstjórnarinnar að
skerast í leikinn. En hvað sem
þvi líður, er ljóst, að Lúðvik Jós-
epsson og núverandi stjórnarlið-
ar á þimgi hafa í stjórnarand-
stöðu gert þá kröfu til ríkisstjóm
arinnar, að hún ýmist kæmi í
veg fyrir verkföll eða stuðlaði að
lausn þeirra.
Nú eru tvær vikur liðnar síðan
síðasti sáttafundur var haldinn
með togaraeigendum og undir-
mönnum á togurum og þar sem
verkfallið hefur nú staðið í nær
mánuð og ætla verður erlendan
gjaldeyrismissi þjóðarbúsins orð
inn 100 milljónir kr. vegna verk-
fallsins, þá leyfi ég mér að
spyrja sjávarútvegsráðherra:
1. Hvað hefur ráðherrann og
ríkisstjómin gert til þess að
stuðla að lausn þessa verkfalls?
2. Hvað hyggst ráðherrann og
ríkls-stjórnin gera til að skapa
grundvöll fyrir því, að togararnir
geti aftur hafið veiðar?
Blað sjávarútvegsráðherra,
Þjóðviljinn, lætur að visu i ljós
í leiðurum sinum sl. laugardag
og aftur nú í dag, að verkfallið
sé tilkomið vegna mannvonzku
togaraeigenda eða eins og blað-
ið segir, „þe:r“, þ.e. togaraeig-
erndur, „ætlast til þess, að vérk-
falllið komi ríkisstj. illa og þeir
gera ráð fyrir því, að öllu sé
borgið þó að togararnir stöðv-
ist“. Ég ætla ekki ráðherrann að
vera sömu skoðunar og blað
hans, en væri svo, og verkfallið
tilefn'slaust, er enn frekari
ástæða til að fá skýr svör við
þeim spurningum, sem ég hef
hér á undan lýst. Sannleikurinn
er sá, að rekstursvandamál is-
lenzka togarafiotans eru alvar-
leg. í fyrsta lagi er togaraflotan-
um nauðsynlegt að geta boðið
togarasjómönnum góð kjör, sem
sambærileg séu við það, sem ann
ars staðar standa mönnum nú til
boða á sjó og landi. 1 öðru lagi
verður að horfast í augu við það,
að afli togaraflotans islenzka heí
ur minnkað um jafnvel meira en
30% á sl. ári miðað við árið 1970
og er þá átt við veiði á togtíma.
Halli togaraflotans árið 1971 er
talinn 30 millj. kr„ árið 1972 er
hallinn talinn um 70 millj. kr. og
er þá búið að taka tillit til 37
millj. kr. bóta úr Aflatrygginga-
sjóði og 40 millj. kr. framlags
beint úr ríkissjóði. Heildarhalli
togaraflotans er því á sl. ári um
150 milljónir kr. og það, sem
verra er, að rekstraráætlanir
telja hallann jafnvel verða álíka
háan á þessu ári.
Þegar verkfali yfirmanna á
togurum hafði staðið í tæpar
tvær vikur í ársbyrjun 1971 eða
fyrir tveimur árum, birtist eftir-
farandi i Þjóðviljanum:
„Það er skylda ríkisstjómarinn
ar og þá fyrst og fremst sjávar-
útvegsráðherra að beita sér fyr-
ir því, að deilumálin við sjómenn
verði leyst án tafar.“
Með tilvísun til þess, að togara
verkfallið hefur nú staðið i nær
mánuð, þá vænti ég, að sjávarút
vegsráðherra sikorist ekki undan
þvi að svara spurningum mínum
og um leið væri fróðlegt að vita,
hvort ráðherrann er sammála
máligagni sínu um að það sé
skylda ríkisstjórnarinnar og þá
fyrst og fremst sjávarútvegsráð
herra, að beita sér fyrir því, að
deilumálin við sjómenn verði
leyst án tafar.“
Lúðvík Jósepsson sjávarút-
vegsráðherra: Ég hafði á sínum
tíma nána samvinnu við báða
aðila þessa máls, togaraeigendur
og samtök sjómanna. Átti ég
nokkra fundi ásamt þeim og
sáttasemjara, áður en verkfallið
skall á. Mitt mat var þá, að lítið
bæri í milli. Samkomulag hafði
orðið um þýðingarmlkil atriði,
og var ágreiningur aðallega um
fastakaupið. Ljóst er, að togara-
eigendur telja að til þurfi að
koma verulegur beinn styrkur
frá ríkinu. En þeir hafa ekki
sett fram neinar beinar kröfur
um þann styrk. Ég hlutaðist til
um, að sikipuð væri þriggja
manna nefnd til þess að rann-
saka afkomu togaranna.
Mitt sjónarmið er, að nauð-
synlegt sé, að samikomulag verði
um launakjörin áður en fram-
lag ríkisins sé ákveðið. Ég tel
óheppilegt að ákveða fyrst
rekstrarstyrki og síðan sé farið
að semja.
Álitamál er, hvenær ríkisvaldið
skuli vera með beina íhlutun í
vinmudeilur. Rætt hefur verið
við sáttasemjara um að skipa
sáttanefnd vegna deilunnar, en
hann hefur ekki talið, að það
myndi flýta fyrir. Ég býst því
við, að nú þurfi að fara að fást
úr því skorið, hvort aðilar geti
fundið lausnarleið, eða hvort
bein afskipti ríkisvaldsins þurfi
að koma til. Ég tel að semja beri
um hliðstæð laun, og greidd eru
í annarri útgerð. Ég hefi haft af-
skipti af málinu, og mun leitast
við að stuðla að lausn þess, þeg
ar álitsgerð embættismanna-
nefndarinnar liggur fyrír.
Benedikt Gröndal: Togaraverk
fallið væri meira í sviðsljósinu
en raun ber vitni um, ef aðrir
atburðir sikyggðu ekki á. Nóg er
yfir okkur gengið þó ekki bætist
nú við hundruð milljóna króna
tjón. Búast má við, að verkfallið
kosti 100 milljónir á mánuði.
Ólíku er saman að jafna orðum
Lúðvíks Jósepssonar í stjórnar-
andstöðu og þeirri ræðu hins ró-
lega og hæga embættismanns,
Lúðvíks Jósepssonar, sem tíund-
aði verk sin hér áðan. Ég vil
benda á, að óvissa um rekstrar-
styrk getur verið til þess fallin
að draga verkfallið á langinn,
en vissa um það atriði gæti ýtt
undir lausn málsins.
Geir Hallgrímsson: Það kom
fram í svörurn ráðherrans, að
haran hafði haft samband við
deiluaðila og hann hafði skipað
nefnd til þess að kanna málin,
en það kom líka fram í svörum
ráðherrans, að núna eftir mán-
aðarverkfall hefur sú nefnd ekki
skilað greinargerð um málið og
í raun og veru taldi ráðherrann,
ef mig misminnir ek’ki orð hans
eða hef misiskilið hann, að það
væri ek'ki eðlilegt, að málin lægju
skýr fyrir, fyrr en þessi nefnd
hefði skilað áliti, Ég verð að
gagnrýna þennan seinagang á
meðferð málsins af hálfu sjáv-
arútvegsráðherra og af hálfu
þeirrar nefndar, sem hann hefur
skiþað.
Lúðvík taldi, að togaraeigend-
ur þyrftu að gera kröfur til rík-
isstjórnar og ríkisisjóðs, fyrr
væri ekki hægt að gera sér
grein fyrir því, hvernig ætti að
leysa þessi mál. Og hann tók það
alveg sérstaklega fram að fyrst
þyrftu samningar að eiga sér
stað og síðan yrði að ákveða
framiag ríkisdns til þess að
skapa togurunum rekstrargrund-
völl. Ég dreg í efa, að það sé
rétta leiðin tiJ lausnair þessari
deilu, að fyrst séu samningar
gerðir og síðan sé tryggður
rekstrargrundvöliur eða sköpuð
skilyrði fyrir rekstri togaranna.
Ég held, að togaraeigendur séu
þess ekki umkomnir að semja
um eitt eða neitt fyrr en þeir
hafa von um að rekstrargrund-
völlur sé til staðar fyrir togar-
ana, og þess vegna beri að
leggja áherzlu á það af hálfu
sjávarútvegsráðherra, að það
haldist í hendur að skapa tog-
urunum rekstrarskilyrði og
koma á samningum við bæði
undirmenn og yfirmenn á tog-
araflotanum.
Ég verð til frekari áréttingar
á því, að nægur seinagangur
hefur verið á þessum málum
af hálfu ráðherra og ríkisstjárn-
ar hingað til, sérstaklega þegar
miðað er við fyrri ummæli þeirra
þegar þessir aðilar voru í stjórn-
arandstöðu, að leyfa mér að
vitna örstutt í sikrif Þjóðviljans
fyrir tveirn árum. í leiðara, sem
Þjóðviljinn skrifar um það bil
mánuði eftir að verkfalið er
skoliið á, segir hann á þessa leið:
„En sjómenn hafa ekki gleymf
því, að þau tvö ár, sem Alþýðu-
bandalagið lagði til sjávarútvegs-
ráðherrann, Lúðvík Jósepsson,
stöðvaðist fiskifloti Islendinga
aldrei, heldur hélt óslitið áfram
framlei ðsl ust örf un um. K unn ugir
vita, að það var engin tilviljun,
var ekki af því að vandamál
skorti, en þau voru leyst með
þeim hætti, að þessi varð ár-
angurinn. Fiskiflotinn gat
óskiptur gefið sig að hinum dýr-
mætu framleiðslustörfum." Þetta
var þá sagt til hnjóðs fyrirrenn-
ara núv. sjávarútvegsráðherra,
Eggert G. Þorsteinssyni, en ég
vek athygli á þessum ummælum
núna. Nú hefur mánaðarstöðv-
un verið á þessum þýðingaf-
mikla hluta íslenzlka fiskveiði-
flotans. Hin tiivitnunin, sem ég
leyfi mér að vitni í, úr leiðara-
skrifum Þjóðviljans, er þegar
verkfalJið hefur staðið i tæpar
tvær vikur og hljóðar svo:
„Rík'ssitjómin ber nefnilega
ábyrgð á því, að tugmilljóna
verðmæti fara í súginn á viku
hverri í verkfalli yfirmanna á
tovurum, en um þessar mundir
er hver fiskur dýrmætur á er-
iendum mörkuðum auk vinnslu-
verðmætanna hér í landi. Og á
sama tíma og 70—100 erlendir
togarar skarka á landgrunninu
umhverfis Island, liætur ríkis-
stjómin binda íslenzku togarana
í höfn. SMkt ábyrgðarleysi aetti
að vera refsivert."
Og vegna þess að þarna var
hefnt, að erlendir togarar skörk-
uðiu á landgrunninu umhverfis
Jandi'ð, þá má ítreka það nú, að
enn eru erliendir togarar á land-
grunninu umhverfis landið og
þótt islenzkir togarar hafi því
miður fiskað minna á siðasta ári
•
og siðustu tveim árum, en árin
þar á undan og aflinn hafi
minnkað um og yfir 30% á sl.
tveimur árum þá er það svo, að
eftir skýrslum um löndun enskra
togara sýnist sem afli þeirra
hafi min.nkað hlutfalilslega
minna. Samkvæmit skýrslum,
sem fyrir liiggja hjá Fiskifélagi
Islands, þá heíur afM enskra tog
ara af Islandsmiðum sem land-
að er í Englandi á sl. ári miðað
við 1971, minnkað um 14% fram
til 1. sept s.l. eða þar til út-
færsla fiskveiði'lögsögunnar átti
sér stað. Úr þessari aflaminnkun
hefur dregið eftir að útfærslan
tók gildi, þannig að fram til 1.
des. sl. hefur aflaminnkunin á
árinu farið ofan í 11%. Togararn-
ir ensku sýnast þess vegna hafa
bætt stöðu sína, hi'u tdeild sina i
aflanum teknum á Isilandsmið-
um, eftir að útfærslan átti sér
stað 1. sept. s.l. Þetta eru alvar-
leg tíðindi, og ef við ætlum núna
að friða islenzk fiskimið með
þeim hætti að binda islenzka tog
ara við bryggju, þá er illa kom-
ið.
Lúðvík Jósepsson sagði furðu-
legt að orð eins og þau sem
Geir Hall'grímsson hefði mælt
kæmi úr íslenzkum munini. Sagði
ráðherrann, að töl'ur þær, sem
þingmaðuirinn hefði nefnt, væru
komnar frá brezkum áróðurs-
mönnum. Sagðd hann að Geir
HaMigrímsson ætti fremur, sem
fyrrverandi borgarstjóri, að
beita áhrifum sinum til þess að
samningar næðust í togaradeil-
unni. Það væri ekki aðeins skaði,
heldur hneyksili, að togararnir
væru bundnir við bryggju.
Sverrir Hex-mainnsson: Sjávar-
útvegsráðherna gat þess, að hans
skoðun væri, að samninga ætti
að leysa eftir „eðlilegum leið-
um“, með frjálsu samkomulagi
milli aðila vinnumarkaðarins. Ég
er sammála honum, en ég vil
benda á, að þetta er ný skoðun
hjá ráðherranum. Enda var það
kenning fyrrverandi stjórnarand
stæðinga allit viðreisnartímabil-
ið, að ríkisvaldið ætti að skerast
í leikinn og leggja sitt af mörk-
um til að leysa vinnudeilur. Það
er staðreynd, að vegna kjaranna
sjálfra ber lítið á mdlli. Vissu-
lega ber togarasjómönnum góð
laun, en það er ekki rétt, sem
hér hefur verið sagt, að undir-
menn á togurum hafi lægst laun
allra sjómanna.
Fulflkomlega er ljóst, að reksitr
angrundvöllur nýju togaranna er
ekki aðeins hæpinn, hann er eng
inn, eins og er. Vissulega er rétt
að geta þess, að mikið tregfiski-
ri hefur verið um langa hríð, og
eins hins, að nýju togararnir
hafa vissulega að mörgu leyti
yfirburði yfir gömlu skipin, þó
að þeir yfirburðir komi síður í
ljós í tregfiskiríi. Gott dæmi um
þá möguleika, sém skuttogararn-
ir veita, er geymsluaðstaða á
hráefninu, sem er framúrskar-
andi, og öli aðstaða ti'l þess að
nýta aflann er með öðrum og
betri hætti en áður. Þá er vinnu-
aðstaða öll önnur, og mætti l'íka
taka tilflit til hennar.
Auðvitað er það rétt hjá sjáv-
arútvegsráðherra, að útgerðar-
mönnum ber vitanlega skylda til
þess, að koma frarn með tillögur
um úrbætur til þess að skapa
viðunandi rekstrargrundvölil. Ég
tel mig ekki hafa aðstöðu til að
varpa fram neinum tiliögum um
það á þessum vettvangti. Ég vil
aðeins geta þess að ekki liigguir
fyrir nein vissa um, að þessum
atvinnurekstri verði veittur fjár-
hagsstuðninigur á þessu ári. Ár-
ið 1966, þegar fjárlög voru 4,5
milljarðar kr., var togararút-
gerðinni veitt 60 miljón króna
styrkur, en sjávarútvegsráð-
herra hefur upplýsit, að siðastl'ið
ið ár hafi styrkurinn verið 45
mi'lljónir, og allir muna upphæð
fjárlaga þess árs.
Ég vil leggja á það ríka á-
herzlu, að hvernig sem að öl'lu
þessu þarf að standa, þá er gjör-
samlega útilokað að rekstur
nýju togaranna þoli, að % af
brúttóverðmæti aflans sé fryst-
ur þegar í stað. Ég tel, að rfl'kis-
stjómin ætti hið fyrsita að ljá
máls á, hvort möguleiki er á því
að minnka þetta hlutfall, sem
tekið er ti'l þess að greiðá vexti
og afborganir. Ég er ekki fjarri
því, að eftir nokkur ár, þá verði
þessi atvinnutæki miklu hæfari
til að standa undir þessum
greiðslum og geti jafnvel bætt
upp, það sem greinilega hallar
nú svo mjög á um.
Magnús Jónsson: Ég vil leyfa
mér að gera athugasemdir við
sitthvað í ræðu Lúðviks Jóseps-
sonar. Ég er undrandi á, og
harma, að ráðherrann skyldi ráð
ast að Geir Halligriimssyni með
jafn ósæmile'gum hætti og hann
gerði, sérstaklega þar sem ráð-
herrann er glöggur og þingvan-
ur maður. Geir Hallgrímssan
vitnar í tölur frá Fiskifélaginu,
og það kalJar Lúðvík Jósepsson
að ganga erinda Breta. Hann
gerði þó enga tilraun til þess
að leiðrétta þær tölur. Auðvitað
var Geir aðeins að benda á, að
erflendir togarar ausa upp fiski
við Islandsstrendur. Lúðvík Jós-
epsson lýsti fundum sínum með
aðilium, áður en verkfall skali á,
og eru þeir lofsverðir, en heldur
minnkar nú hrifningin, þegar síð
ari afskipti ráðherrans eru skoð-
uð. Hann fuliyrti, að lítið hefði
borið á milli, en samt skellur á
verkfall sem nú hefur staðið í
mánuð Ekkert hefur þokazt, og
enginn sáttafundur verið haldinn
í hálfan mánuð.
Sjávarútvegsráð'herra sagði að
styrki bæri að veita, en ekki
vi'ldi hann gefa neitt upp hve
mikla. Ég spyr ráðherrann
hvort hanm ætlist til, að togara-
eigendur garugi að öMum kröf-
um viðsemjanda sinna, í skjóli
þess, að ríkið borgi rei'kninginn.
Það getur ekki gengið að skipa
mönnum að ganga að kröfum,
sem þeir vita, að þeir geta ekki
greitt. Sú stefna ráðherrans að
segja: Semjið þið, og svo skul-
um við athuiga rekstrargrund-
völl'iinn á eftir, stefnir togara-
deilunni í hreint öngþveiti. Á
þessum málum hefur ekki verið
haldið sem skyldi, bæði verið
seinagangur og mistök.
Jón Árnason sagði m.a., að
nauðsynlegt væri að gefa togara-
eigendum hugmyndir um, hversu
mikils opinbers framlags væri
að vænta. Þá tóku til mál.s Sig-
urðuir Maignússon, Sverrir Her-
mannsson og Lúðvík Jósepsson.