Morgunblaðið - 21.02.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. FEBRÚAR 1973
Útgafandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald 225,00 kr.
i lausasölu 15
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjclfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10-100.
Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
á mánuði innanlands.
,00 kr eintakið.
k þingi Norðurlandaráðs
vakti Öregaard, forseti
Lögþings Færeyja, athygli
á vandamálum Færeyinga
vegna stækkunar fiskveiði-
lögsögu. Þar sagði hann m.a.:
„Hvað Færeyjum viðvíkur,
mun almenn stækkun fisk-
veiðilögsögu á Norður-At-
lantshafi í 50 sjómílur verða
alvarlegt áfall fyrir fiskveið-
ar okkar og þar með fær-
eysku þjóðina alla, sem ekki
síður en íslendingar byggir
afkomu sína á auðæfum hafs-
ins. Svo mismunandi er mál-
ið, að lausn, sem mun verða
einum til mikilla hagsbóta,
mun verða öðrum óbætanlegt
tap.“
Eðlilegt er, að Færeyingar
veki athygli á þeim erfið-
fiskimið eru ekki jafn gjöful
og okkar, og hið færeyska
þjóðfélag fær ekki staðizt, án
þess að Færeyingar geti
stundað sjósókn á öðrum
slóðum en heimamiðum.
En hvað gerum við íslend-
ingar til að létta Færeyingum
róðurinn? Jú, þeir hafa feng-
ið minniháttar heimildir til
fiskveiða í nýju 50 mílna
landhelginni. En jafnhliða
hefur sjávarútvegsráðherra ís
lands, Lúðvík Jósepsson, haft
í hótunum við Færeyinga
vegna þess, að þeir hafa á
sarna hátt og við átt viðræð-
ur við Breta út af landhelgis-
málum sínum. Þessi ósvífni
Lúðvíks Jósepssonar hefur
valdið mikilli reiði í Færeyj-
um eins og eðlilegt er.
Alþingi íslendinga hefur
kominn að við íslendingar
sýnum í verki, að við viljum
vináttutengsl við Færeyinga.
Svo kann að fara innan fárra
ára, að 200 sjómílna landhelgi
verði viðurkennd að alþjóða-
lögum, og þá mun landhelgi
Islands og Færeyja ná saman.
Við íslendingar eigum að
bjóða Færeyingum sameigin-
lega landhelgi með okkur,
þannig að þeir megi fiska í
okkar landhelgi og við í
þeirra. Þannig mundi skapast
mikil og hagkvæm samvinna
á sviði sjávarútvegsins, sem
báðum þjóðunum yrði til
gagns. En á meðan landhelgi
okkar er aðeins 50 míluf, eig-
um við að veita færeyskum
fiskimönnum víðtæk réttindi
til veiða innan hennar. Megin
rök okkar sjálfra fyrir út-
HAGSMUNIR FÆREYJA
leikum, sem það hefur í för
með sér, ef þeir verða útilok-
aðir frá fiskimiðum við ís-
landsstrendur og víðar á
Norður-Atlantshafi. Færeysk
einróma samþykkt tillögu um
aukið samstarf við Færey-
inga, og Lögþing Færeyja
hefur samþvkkt sams konar
áftyktun. Nú er tími til þess
færslu fiskveiðilandhelginnar
eru þau, að án fiskveiða geti
íslendingar ekki lifað menn-
ingarlífi. Þessi rök eiga jafnt
við Færeyinga, og þeim er
það lífsnauðsyn að geba
áfram stundað veiðar víðar á
Atlantshafi en við heirna-
strendur.
Sannarlega er tími til þess
kominn, að við íslendingar
réttum Færeyingum vinar-
hönd. Þeir hafa ætíð staðið
með okkur. Þeir hafa lýst yf-
ir fyllsta stuðningi við okkur
í landhelgismálinu, enda þótt
það komi illa við þá sjálfa, og
þeir hafa raunar hætt hags-
munum sínum í viðskiptum
við Breta okkar vegna. Þeir
voru líka fljótir til að hefja
fjársöfnun, er ógæfan dundi
yfir í Vestmannaeyjum. Og
svo sannarlega eiga þeir ekki
skilið köpuryrði og hótanir á
borð við þær, sem Lúðvík
Jósepsson hefur gert sig sek-
an um.
Raunar ætti forsætisráð-
herrann að krefjast þess af
sjávarútvegsráðherra, að
hann biðjist opinberlega afsök
unar á framferði sínu í garð
Færeyinga, en lítil von er vísf
um það. Hann þorir naumast
að ávarpa kommúnista, hvað
þá að veita þeim ákúrur, enda
hafa þeir svo sannarlega
gengið á lagið og ráða því,
sem þeir vilja ráða, innan rík-
isst j ómarinnar.

i v.

**

forum
world features
Yfirvöld í Tékkóslóvakíu
losa um skrúfstykkið
Eftir Dedrich Rohan
- Grein þessi er eftir Bedrich
Rohan, fyrrum yfirmann
fréttadeildar tékkóslóvakíska
útvarpsins, en hann býr nú
landflótta í París.
NÆR fjögur ár voru liðin frá því að
Jan Palach brenndi sig: til bana og ég
hafði ekki allan þann tíma getað not-
ið þeirrar ánægju að drekka kaffi-
sopa með gömlum vinum frá Prag,
er síminn hringdi einn daginn og gam
all vinur minn tilkynnti mér, að hann
væri kominn tii Parísar. Hann hafði
fengið fjögurra vikna fararleyfi til
að heimsækja dóttur sína i Sviss.
Við mæltum okkur mót á litlu
kaffihúsi í Paris og röbbuðum sam-
an ýfir kaffibolla og rifjuðum upp
gömlu góðu dagana. Vinur minn, sem
er kominn á eftirlaun, enda yfir sjö-
tugt, sagðd mér að það furðuðu sig
margir á því, hversu margir ferða-
menn heimsæktu Prag þessa dagana.
„Borgin er hreinlega full af þeim.
Það er alltaf mikið um A-Þjóðverj-
ana og ber mikið á þeim, því að þeir
eru hávaðasamir og leiðinlegir í fram-
komu. Kannski af því að enginin vill
hafa neitt saman við þá að sælda.
Nú, svo eru það auðvitað sovézku
hermennirnir, en þeir halda sig alltaf
saman í hópum, eins og til þess að
sækja styrk hver til annars í því
kuldalega viðimóti, sem þeir mæta.“
Vinur mimn sagði einnig frá vax-
andi straumi ferðamanna frá Vestur-
löndum. Það út af fyrir sig þarf ekki
að koma neinum á óvart, því að í
Tékkóslóvakíu er að finna nokkrar
af fegurstu borgum Evrópu. Dagleg-
ar auglýsingar í evrópskum blöðum
um ódýrar ferðir til Tékkóslóvakíu
hafa greinilega borið árangur.
LOKS LEYFI
En önnur þróun er þó aithyglis-
verðairi og það er fjöldi þeirra sem
nú fá að fara frá Tékkóslóvakíu til
Vesturlanda. Vinur minn var áþreif-
anlegt dæmi um það. Dóttir hans
hafði flúið landið fyrstu dagana eftir
innrásina 1968 og setzt að í Sviss, þar
sem hún lagði stund á nám í lækn-
isfræðvm. Faðir hennar hafði fengið
leyfi til að heimsækja hana. „Auð-
vitað þurfti ég að senda margar um-
sóknir áður en leyfið fékkst, en ég
hafði þann háttinn á að um leið og
ég var búinn að fá synjun, settist
ég niður og skrifaði nýja umsókn.
Eiitt sinn reyndi lögreglan að sann-
færa mig um að það væri algerlega
útilokað að ég fengí að fara, þar sem
dóttir min hefði yfirgefið landdð á
ólöglegan hátt. Þá settist ég niður og
skrifaði þeim bréf, þar sem ég úthúð-
aði þeim fyrir mannvomzku og til
fínningaleysi, er þeir neituðu öldr-
uðum föður að heimsækja dóttur
sína áður en hann dæi. Ég varð þó
næstum a-gndofa, þegar ég fékk bréf
sex vikum seinna, þar sem mér var
tilkynmt að ég mætti fara í 4 vikna
ferðalag."
EFTIRLAUNAFÓLK
Saga vinar mins er engin undan-
teknimg. Eftirlaunafólk og húsmæð-
ur, sem ekki vinna úti fá í æ ríkara
mæli farairleyfi til Vesturlamda og á
þessu eru ýmsar hugsainlegar skýr-
ingar.
Stjórn landsins býr í óþægilegri og
kaldri einangrun. Þótt hatur fólks-
ins hafi smám saman breytzt i kalda
og þögla amdspymu, hefur hún engu
að síður þrúgandi áhrif á embættis-
menmina, sem finna kuldalegt viðmót
hvar sem þeir fara og áhugaleysið á
öllu því, sem opimbert er fer ekki
framhjá neinum. Allt þetta nægir til
þess að opiwberum eimbættiisanönn-
um og jafnvel lögreglumönnum renn-
ur stundum kailt vatn millí skinns
og hörunds.
Vinur minn sagði: „Margir þeirra
eru í raun og veru hræddir við okk-
ur og stumir eru alltaf að reyna að
útbúa fjarvistarsannaniir fyriir sig til
að hafa þegar að skuldadögum kem-
ur. Ég er tdl dæmis viss um að mað-
urinn, sem skrifaði uindir fanarleyfi
mitt á eftir að segja: „Ég lét nú
þenman eða þessa hafa fararleyfi,
þegar ég þurfti ekki eða átti ekki að
gera það.“ “
Svo er það önnur skýiing, sem er
algerlega fjármálalegs eðlis. Eftir-
laun i Tékkóslóvakíu eru allsæmileg
og kosta hið opinbera mikil fjárút-
lát. Það er því ekki óldklegit að ýms-
ir embættismenn hugsi sem svo að
eftirlaunamaður, sem fær að fara úr
landi og kemur ekki aftur sparar
rikinu útgjöld.
VANDRÆÐABARN
Þriðja hugsanlega skýringin er
stjórnmálalegs eðlis. Kommúndsta-
þjóðir haifa alltaf haft mikinn áhuga
á þegnum, sem flutzt hafa úr landi
og reynt að nýta sér þá eims og hægt
hefur verið. Við flest sendiráð er sér-
stakur starfsmaður, sem hefur með
útflytjendanriáil að gera. Það væri
óeðlilegt ef stjóm Tékkóslóvakíu
hefðd ekki áhuga á símum landsmönn
um á erlendiri grund og reyndi að
hafa eittihvað gagn af þeim. Einnig
er það staðreynd að margir af þeim,
sem fá að heimsækja Vesturiönd tala
fremur jákvætt um land siitt og þjóð,
þótt ekki sé nema vegna þess að þeir
verða að snúa heim aftur og lifa i
þjóðfélagimu. Þeir tala um að vöru-
val í búðum sé nokkuð gott, fegurð
landsins o. s. frv.
„Svo er það fjórða skýringin,"
sagði viinur minn, „og hún er sú að
ég held að við séum að verða háif-
gert vandræðabam í hópi banda-
manna okkar, Pólverja, Un-gverja og
jafnvel Rússa. Þeir vánna að því öll-
um árum að fá vesturlandaþjóðirnar
að sarmnimgaborðinu um öryggismál
Evrópu og hin aiimenna kúgun fólks
í Tékkóslóvaiki-u, heimsk harðlímu-
stefna stjórnarinmair og fálei-ki þjóð-
airininar er verulega slæmt til a-fspurn
ar. Þess vegna gæti það verið að það
kæmi sér vel einmi-tit nú að losa svo-
lítiið uim skiúfistykkið, ef það gæti
orðið til þess að Husak iiti eitthvað
skár út í augum heimsins.“
ENDAIjAUST þras
Áður en vinur miinn kvaddi sagði
hann mér iitia sögu til að skýra
ásitandið. „Fyrir nokkruim mámuðum
hei-msóui mig kunmm-gi mimn frá
Budapest. Hann ha-fði eins og ég
geirzt félagi i kom.m ú-nist aflok kmim
fyrir strið, en hafði ekki verið rek-
inn úr honum eins og ég. Eftir að
han-n hafði dvalizt n-okkra daga í
Pra-g, s-koðað í búðir, hlusta-ð á út-
varp og hórft á sjónvarp, gengið um
borgina, hitt og spjallað við gamla
vind, fóir hann að furða sdg á hversu
end-alaust var tönn-last á ölium mis-
tökum Dubeok-stjórmarinnar og
stuðnimgsmanna henmar. Hanm sagði
mér að eftir Lnmirásina í Umgverja-
land 1956 hefði varla mokkur maður
minnzt á gagnibyltimgu á efitir, Ha-nn
spurði mág hvort ég væri ekki orðinn
dauðþreyttur á þessu sifeilda þrasi.
Jú, ég sagði það rétt vera. En nú er-
um við loks farin að heyra það að
ýmsir ráðamemn í Pra-g (þeir sem
eru bezt gefndr eims og Alois Indra)
séu farnir að efasit um hversu hyggi-
legt það sé að hailda áfraim að of-
sækja Duibceksdnna. Kannski látun-
um fari nú að iinna.“
Þegar ég kvaddi þennan vin mirnn
fyrir framan Palais Chaillot benti
ég homu-m á brúarstöpulimm með
skiltinu sem heiti torgsims „Place de
Varsovie" er sikrifað og sagði hon-
um að fyrir fjórum árum hefðu
franskir stúdemtar hengt upp anmað
skiiti, sem hangið hefði i nokkrar
klukkustundir með nafninu „Place
Jan Palach". Þá andvarpaði vinur
minn, yppti öxtum og kvaddi.