Morgunblaðið - 28.02.1973, Qupperneq 17

-----------------------------------<--------
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. FEBRUAR 1973
17
Helgi P. Briem:
Landgrunnið og
fiskveiðilandhelgin
Svo sem menn vita hafa mörg lönd
helgað sér landgrunn sitt og t.d. hef-
ir Bretland helgað sér landgrunn
sitt, þar til það mætir landgrunns-
réttindum Danmerkur og Noregs, og
mun það ná um 220 milur (360 km)
frá Skotlandi í átt til Noregs.
Á þessu svæði telur það sér eitt
heimilt að notfæra sér oliu undir
sjávarbotni og allt á honum, sem fast
er og ekki getur hreyfzt. Hins veg-
ar telja þeir sér og öðrum heimilt
að veiða fisk yfir sjávarbotni og þau
dýr sem geta hreyft sig og flutt úr
stað.
Þetta er auðvitað fáránleg regla,
eins og mörg fjarstæð rök, sem not-
uð eru til að beita aðra órétti und-
ir yfirskini réttar. Hafa margir þjóð
réttarfræðingar bent á þetta, enda
mundu aðeins stórveldi komast upp
með slika rökfölsun. Sem dæmi um
hve erfið þessi regla er í
framkvæmd, má nefna deilu Frakka
við Brasilíumenn, er þeir sóttu í
að stunda þar humarveiðar. Humar-
inn lifir á botni og getur ekki synt.
Hins vegar getur hann tekið undir
sig allmikil stökk. Frakkar vildu
skjóta málinu um humarinn til Al-
þjóðadómstólsins i Haag, en Brasiliu
menn neituðu þvi. Þegar sá góði dóm
stóll hefir ekki skýr lagafyrirmæli
að dæma eftir, dæmir hann eftir
venju, en það eru stórveldin sem
hafa skapað venjurnar.
Ég ætla ekki að ræða þessa kenn-
ingu. Hins vegar vil ég benda á það
að hún hefir tvær hliðar, eins og
svo margt annað í heiminum. Hún
veitir íslendingum einnig rétt. Sam-
kvæmt henni eiga Islendingar einn-
ig landgrunn sitt, eins og aðrar þjóð
ir. Með lögum nr. 44 1948 um vis-
indalega verndun landgrunnsins
skulu allar veiðar háðar íslenzkum
reglum og eftirliti, og i lögum nr.
17 1969 um yfirráðarétt yfir land-
grunni Islands er það endurtekið að
íslenzka rikið á fullan og óskorað-
an rétt á landgrunninu og öllum auð
lindum þess.
Ekki veit ég til að þessum lög-
um hafi verið mótmælt, enda mundi
það naumast hægt, sizt fyrir þá sem
tekið hafa drjúga sneið af land-
grunni sinu.
Samkvæmt þessum lögum hefir ís-
land því fullan rétt til að hindra
veiðiskip annarra þjóða í að not-
færa sér það sem finnst á botni land
grunnsins, hvort sem það eru kórali-
ar, skeljar, skeljasandur, stein-
ar, þang og hvað annað, sem þar
finnst. Hafa íslenzk yfirvöld því full
an rétt til að hindra veiðiskip í því
að spilla slíkum gögnum og gæðum,
eða taka það um borð í skip sín.
Þetta þýðir það, að þau hafa
fullan rétt til að hindra það, að skip
skafi botn landgrunnsins, og noti
nokkur þau tæki, sem liggja á botni
eða eru dregin eftir botni þess, og
þó sérstaklega svo stórfelld tæki sem
botnvörpu og dragnót.
íslendingar þola illa tilhugsunina
um það, að þessi botngróður verði
eyðilagður, undir því yfirskini að
verið sé að veiða fisk. Eins og al-
kunnugt er hafa Islendingar miklar
mætur á kóröllum og ýmsum skelj-
um. Hefi ég komið á mörg heimili
þar sem falleg kóralgrein er til sýn-
is á heiðursstað og einnig fallegir
steinar og skeljar með aUs konar
kalkflúri, gert af dýrum. Hafa slík-
ir gripir oft verið seldir háu verði.
Auk þess vitum við ekki hvað kann
að finnast af dýrum steinum og málm
um á landgrunninu. Talað er um að
magnesíum sé hér viða, en allt slikt
er friðað.
Ef athugaðir eru samningarnir um
lausn fiskveiðideilunnar við Breta
frá 11. marz 1961 og viðurkenningu
á 12 mílna fiskveiðilögsögu við ís-
land, sem gerður var við Þjóðverja
19. júlí 1961, sem eru nr. 194 og 315
i Samningum íslands við erlend ríki,
(Reykjavík 1963), hafa Bretar og
Þjóðverjar rétt til að stunda fisk-
veiðar utan 12 mílna grunnlínu, en
þeir veita engan rétt til að nota botn
vörpu á landgrunninu.
Hins vegar hafa þessi ríki rétt sam
kvæmt samningnum til að
stunda veiðar með reknetum eða flot
vörpu, og öðrum veiðitækjum sem
ekki snerta botninn, því hann er frið-
aður samkv. öðrum lögum. Þó að báð
ar þjóðirnar vissu um friðun okkar
á landgrunninu, og héldu sjálf fram
friðun á sínu landgrunni, virðist
hvorug þeirra hafa farið fram á að
nota landgrunnið eða óskað eftir að
fá leyfi til að nota botnvörpur.
Helgi P. Briem.
Nú ■ hefir Alþjóðadómstóllinn
í Haag úrskurðað að samningarnir
frá 1961 séu í gildi og að hann
hafi lögsögu um þá. Virðist þvi sem
hann muni úrskurða að Bretar og
Þjóðverjar hafi rétt til að veiða ut-
an 12 mílnanna, sbr. það sem ég gat
um áðan, að ef ekki eru skýr laga-
fyrirmæli, dæmir hann eftir venju.
Hins vegar get ég ekki séð að Al-
þjóðadómstóllinn geti dæmt land
grunnslög okkar ógild, og neitað okk
ur um rétt til að hindra veiðitæki
í að skafa botninn. Með því mundi
hann ónýta allan rétt strandríkja til
landgrunnsins. Er það líklega það
sem Bretar mundu sízt kæra sig um
þegar þeir dag hvern pumpa mikl-
um auðæfum úr landgrunninu, þar
sem er jarðgas þeirra og olia.
Réttur Islendinga til að reka botn
vörpunga af landgrunninu byggist
því alls ekki á samningum, heldur
á þeim rétti, sem allar þjóðir hafa
viðurkennt yfir landgrunni sínu.
14. febrúar 1973.
Helgi Hálfdanarson:
Meira magn
Sagt er, að nafnorða-sýki herji
um þessar mundir á ýmsar grann-
tungur vorar. Og svo er að heyra,
sem íslenzkt mál eigi ekki að fara
varhluta af þeim faraldri.
Það er raunar engin ný bóla, að
menn teygi á setningu að þarflausu,
t.d. með sögn og nafnorði i stað sagn
arinnar einnar, eins og merkingu
hljóti að vera betur borgið í nafn-
orði en í öðrum orðflokkum. Menn
draga ályktun, fremur en álykta,
menn framkvæma knnnnn eða jafn
vel annast framkvænid könnunar í
stað þess að kanna, o.s.frv.
En lengi getur vont^ versnað. Eitt
hvert hlálegasta fyrirbærið af þess-
um toga er sú ofnotkun á orðinu
magn, sem nú hefur gosið upp í út-
varpi og blöðum. Þetta herjans
magn er eitt hið leiðasta óþurftar-
grey, sem sloppið hefur inn i daglegt
mál í háa tíð. Ekki svo að skilja, að
það sé alltaf þarflaust alls staðar;
en hinn rétti vettvangur þess er afar
naumur, og notkun þess í fréttamáli
er að jafnaði ótæk. Þar virðist hins
af báðu
vegar ekki framar hægt að tala um
mikíð eða litið af neinu; af öllum
sköpuðum hlutum þarf að vera mik-
ið magn eða litið magn, meira magn
og minna magn. Fréttamenn þrástag
ast á miklu magni af sprengiefni,
kartöflum, dollurum, hverju sem er;
þeir finna mikið magn af olíu,
smygla miklu magni af hassi, veiða
mikið magn af loðnu, selja inikið
magn af vopnum, eða vopn i miklu
magni, sem er enn verra, og þannig
áfram endalaust. Jafnvel tókst þeim
að hafa upp á kvenfólki i miklu
magni á góðum stað. Að sjálfsögðu
er magn verra en óþarft í öllum þess
um dæmum; það er til mikilla óþrifa.
En hvernig stendur þá á þess-
ari kyndugu áráttu? Því er fljótsvar
að. Þetta er bara tilgerð. Menn
halda að þeir verði eitthvað hrepp-
stjóralegri á svipinn, ef þeir segja
mikið magn af síld, en ekki bara
mikil síld. Það er eins og að láta
mynda sig með síma. Eða skyldi það
ekki vera notalegra, að sama skapi
sem það er ábúðarmeira, að fram-
leiða mikið magn af túngresi en að
heyja vel af töðu.
Líkast til er það í samræmi við
nafnorða-delluna, að farið er að
stórauka notkun fleirtölu, jafnvel á
orðum sem að réttu lagi eru eintölu-
orð. Hlaupatími þriggja spretthlaup
ara er kynntur í útvarpi með formál
anum: „Hérna koma tímarnir þeirra."
Þess er að gæta, að fleirtöluorðið
tímar merkir annað en eintöluorðið
tími, sem hér er allt í einu komið í
fleirtölu. Þetta er að sönnu „tímanna
tákn“, því fleirtala af þessu tagi hef-
ur á fáum árum þotið upp eins og
arfi á haug. Enda voru „tímar“
hlauparanna kallaðir góðir árangr-
ar. Af svona fleirtölu er oftast ær-
inn erlendur keimur. Það skyldi þó
aldrei vera, að hér segi til sín
raungreinakennslan í skólunum; en
þar þykir bezt á þvi fara, að rúm-
málin vaxi með hitunum og þ.vngd-
irnar með mössunum. Naumast verð
ur þó kennurum kennt um vaxandi
magn af þjófnuðum og hjónaskilnuð-
um. Og undarlega kemur það á óvart
að heyra jafnvel bændur tala um
köl í túnum sínum.
Nú mætti ætla, að svona vinsæl
fleirtala væri friðuð í bak og fyrir.
En viti menn! Á íslandi eru jafnvel
(iauðadæmdir hundar öruggari um
sinn hag en fleirtala nafnorða. Rík-
isútvarpið auglýsir i þaula fjögurra
og tveggja dyra bíla, rétt eins og
bilar geti haft sína dyrina hvorum
megin. Tvenn jarðgöng eru sögð
vera tvö, eins og til sé eitt jarð-
gang. Englendingar og Frakkar eru
ekki hvorirtveggju í Nató, heldur
báðir, hvernig sem það yrði skilið.
Slík notkun orðsins báðir veður uppi.
Þó ber við, að hún valdi einhverri
sálarkveisu; en i stað þess að segja
þá bara hvorirtveggju er sagt báðir
aðilar; þar eru nefnilega tvær flug-
ur slegnar í einu höggi, komizt hjá
að fórna lausnarorðinu báðir, og
þarflausu nafnorði komið á kreik,
góðu fólki til yndisauka. Líklega
keyrir þó um þverbak, þegar blað
birtir forustugrein, sem ber fyrir-
sögnina Það bezta af báðu. Fróðlegt
væri að sjá önnur föll þess „orðs“,
sem þar stendur í þágufalli.
Víst eru góð ráð dýr og á margt
að líta. Flestir stafa þó kvíðarnir af
þeim ólánum, að því fleiri sem kölin
verða í túnunum, því lakaði verða
töðurnar hjá bændum, og þeim mun
færri mjólkirnar úr kúnum; nema
fleiri tilbúnir áburðir geri framleið-
endum iandbúnaðarafurða kleift að
annast framkvæmdir í framleiðslu
aukins magns af kjöti og mjólk með
svo góðum högnuðum af báðu, að
tök reynist á að afla kaupakvenna
í nægilega miklu magni.
Hönd er útrétt
UNDIR fyrirsögninni „Sam-
starf landa • Norður-Atlants-
hafs“ birtist leiðaragrein í
grænlenzka blaðinu „Kuja-
tim:o“ sl. laugardag, eftir Hen
rik Lund, þar sem hann fagn-
ar ritstjórnargrein Morgun-
blaðsins fyrir skömmu, en þar
var borin fram sú hugmynd,
að fari svo, að fiskveiðiland-
helgi Islendinga og Græn-
lendinga tengist saman á
sama hátt og landhelgi Fær-
eyja og íslands, væri sjálfsagt
að huga að þvi að veita Græn-
lendingum fiskveiðiréttindi í
okkar landhelgi ef þeir kærðu
sig um, alveg á sama hátt og
Færeyingum. Þessar þjár
þjóðir eiga að vinna saman. í
leiðara grænlenzka blaðsins
segir:
„Þessi hugmynd er kærkom
in. Það verður að líta á hana
sem útrétta hönd frá stærstu
þjóðinni í Norður-Atlantshafi.
Það þýðir þó ekki það sama
og að faiiast strax á íslienzku
hugmyndlna, en við fögnum
henni. Hugmyndin hefur nefni
lega að geyma viðtæk sjónar-
mið og þess vegna verður að
gaumgæfa hana rækilega, áð-
ur en hún er endanlega sam-
þykkt.
Við efumst ekki um góðan
vilja fslendinga. En sökum
þess að við erum vanþróað-
asta landið af þessum þrem-
ur, þá verðum við að þekkja
okkar vitjunartíma, þegar haf
réttarmálin eru tekin til með-
mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmtjummmmmmmmmmmmm
ferðar. íslenzka tillagan er
framsýn og ber merki þeirr-
ar framsýni, sem einkennir
íslendinga. Það er viturlegt
að gera sér framsýnar áætlan
ir, því að'það leikur enginn
vafi á því, að fiskveiðar verða
einnig í framtíðinni mikilvæg-
asti atvinnuvegurinn á Norð-
ur-Atlantshafi.
Á sama tíma og mengun og
ofveiði ógna jafnvel okkar af
skekktu höfum, getur það
borgað sig að hugsa öðru vísi
en á hefðbundinn hátt. Við
teljum eins og Morgunblaðið,
að samvinna langt út fyrir tak
mörk landa okkar sé nauðsyn
leg. Ef við kormim ekki á
slíku samstarfi nú, þá mun
þróunin i heiminum fy.rr eða
síðar þv nga okkur til þess.
Þess vegha er íslenzka sam-
starfshugmynd:n skref fram
á við i sarmskiptum á Norður-
Atlantshafi. Og þrátt fyrir
það að við tökum hana ekki
upp alla í einu, þá getur hún
orðið upphafið að viðræðum
milli Grænlendinga, íslend-
inga og Færeyinga.
Þessar v ðræður verða að
fara fram með gagnkvæmri
virðingu. Við verðum að gera
okkur það ljóst, að vinir okk-
ar á Norður-Atlantshafi eru
miklu lengra á veg komnir í
Framhald á bls. 23