Morgunblaðið - 06.03.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. MARZ 1973

Útgefandi
Framkvasmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjðri
Ritstjóri og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald 300,00 kr.
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10-100.
Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
á mánuði innanlands.
í lausasölu 18,00 kr. eintakið.
í gærkvöldi hófust á Alþingi
umræður um vantraust á
ríkisstjórnina og verður þeim
væntanléga haldið áfram í
dag. Vantrauststillagan var
borin fram í desembermánuði
sl. er ríkisstjórnin felldi gengi
íslenzku krónunnar um 10,7%
en var ekki tekin til umræðu
þá, enda fáir dagar til stefnu
og miklu ólokið af nauðsyn-
legum þingstörfum. Vegna
eldgossins í Vestmannaeyj-
um, sem upp kom skömmu
áður en alþingismenn komu
úr jólaleyfi hafa umræður
um vantrauststillöguna enn
dregizt þar til nú en segja má
með sanni, að ekki hefur
ríkisstjórnin bætt um fyrir
sér á þeim tíma, sem liðinn
er, nema síður sé.
Hvers vegna ber Alþingi
nú að samþykkja vantraust á
ríkisstjórn Ólafs Jóhannes-
sonar? Til þess liggja aug-
ljósar ástæður. Hin fyrsta er
sú, að ríkisstjórnin hefur ger-
samlega misst tökin á stjórn
efnahagsmála. í kosningabar-
áttunni fyrir þingkosningarn-
ar vorið 1971 héldu þáver-
andi stjórnarandstæðingar
því fram, að ástand efnahags-
desember 1971 má segja, að
stjórnin hafi lagt línurnar í
þeim efnum og nánast gefið
fyrirmæli um hverjar kjara-
bætur launþegar skyldu fá.
Næstu 6 mánuði á eftir
hófst hér hin blómlegasta
verðbólga, verðlag og kaup-
gjald hækkaði til skiptis og
sumarið 1972 greip ríkis-
stjórnin til þess ráðs að koma
á verðstöðvun en slíka aðgerð
hafði hún jafnan áður kallað
„blekkingu“. í tengslum við
verðstöðvunina ákvað hún
að fresta greiðslu á nokkrum
vísitölustigum til launþega en
áður fyrr hét slíkt á máli nú-
verandi ráðherra „vísitölu-
rán“. Þegar komið var fram
á haustið hafði undirstöðu-
atvinnuvegum þjóðarinnar
verið íþyngt svo mjög með
kominn. Einn vildi hækka
söluskatt, annar vildi hækka
innflutningsgjald og hinn
þriðji fella gengið. Eftir há-
værar deilur innan ríkis-
stjórnarinnar í eina viku í
desember sl., þegar ríkis-
stjórnin riðaði á barmi falls,
var loks ákveðið að lækka
gengi íslenzku krónunnar.
Þeirri gengislækkun lýsti
Lúðvík Jósepsson, sem „hrein
ræktaðri íslenzkri gengisfell-
ingu“ og lýsti því jafnframt
yfir, að hefðu þær upplýsing-
ar um fiskverð erlendis sem
lágu fyrir í febrúarbyrjun,
verið kunnar í desember,
hefði gengislækkunin verið
nauðsynjalaus en samdægurs
var gengið fellt á ný um
10%. Þegar eldgosið í Vest-
mannaeyjum hófst reyndi
VANTRAUST
mála væri „hrollvekjandi“.
Þegar stjórnin var mynduð
staðfesti hún með fyrstu að-
gerðum sínum, að svo var
ekki, heldur settist vinstri
stjórnin í blómlegasta bú,
sem nokkur ríkisstjórn hefur
komið að. Fyrstu vikur og
mánuði deildi ríkisstjórnin
óspart út fé á báða bóga úr
Viðreisnarsjóðunum, sem
safnað hafði verið í og þeg-
ar kom að kjarasamningum í
margvíslegum útgjaldaauka
að taka varð upp styrkja-
kerfi á ný fyrir fiskvinnslu-
stöðvar og útgerðina, til þess
að forða stöðvun þessara at-
vinnugreina.
Öllum var þó ljóst, að hér
var um bráðabirgðaaðgerðir
einar að ræða og ráðherrun-
um líka. Þeir gáfu út mis-
munandi yfirlýsingar um,
hvernig ráða skyldi bót á
þeim vanda, sem upp var
ríkisstjórnin að nota tækifær-
ið og blanda saman fjáröfl-
unarráðstöfunum vegna þess
áfalls og almennum efnahags-
aðgerðum. Sú fyrirætlan var
stöðvuð með samstilltu átaki
áhrifamanna í stjórnarflokk-
unum og stjórnarandstöð-
unnar.
Næst gerðist það, að ríkis-
stjórnin lagði fram frumvarp
á Alþingi um að taka hækk-
un áfengis og tóbaks út úr
vísitölunni og gekk þar með
algerlega í berhögg við yfir-
lýsta stefnu sína og ákvæði
málefnasamnings. Frumvarp
þetta var lagt fram án sam-
ráðs við þingflokka stjórnar-
flokkanna. Nú hafa þrír þing-
menn stjórnarflokkanna lýst
andstöðu við það og mið-
stjórn ASÍ einróma skorað á
Alþingi að fella frumvarpið.
Um mánaðamót hækkaði allt
kaupgjald í landinu um
12—13% og samdægurs
hækkaði mjólkin um nær
44%. Framundan er hrikaleg
óðaverðbólga. Þegar þetta
stjórnleysi í efnahagsmálum,
sem hér hefur verið lýst, er
skoðað, er Ijóst, að af þeirri
ástæðu einni verður ríkis-
stjórnin að fara frá og Al-
þingi ber að samþykkja van-
traust á hana. En fleira kem-
ur einnig til. Hörmuleg mis-
tök hafa orðið í meðferð
landhelgismálsins, sem eru
svo alvarleg, að ekki verður
við það unað, að þannig
verði haldið áfram á málum.
Öll stjórn utanríkismála hef-
ur verið með endemum og
rýrt mjög álit íslenzku þjóð-
arinnar á erlendum vett-
vangi. í öllum meginmálum
hefur ríkisstjórnin brugðizt.
Hún nýtur ekki lengur
trausts meirihluta kjósenda.
Þess vegna ber henni að
víkja. Fólkið á að fá að
kveða upp sinn dóm við kjör-
borðið — nú.
Jóhann Hafstein í vantraustsumræðum:

Ríkisstj órnin hefur
sig trausti fólksins
Almenningur á rétt á að dæma við kjörhorðið
Þegar núverandi ríkisstjórn
ha.f5i setið á valdastólá um þrjú
misseri, eða hálft annað ár, var
almannarómur all ótvíræður um
það, hvernig þessari vinstri
stjórn hafði farraazt og sitað-
reyndir töluðu sama máli:
VANTRAUSTIÐ TÍMAISÆRT
• Ríkisstjórnin er sjálfri sér
sundurþykk og ráðlaus.
• Hún hefir látið reka á reið-
anum.
• Eftir eins árs valdaferil hlaut
stjómarstefnan þann dóm ráða-
manna eins stærsta kaupfélags
landsins, að „Hrunadans kostn-
aðarverðbólgunnar" stefndi at-
vinnulífinu í voða.
• Á haustmánuðum í fyrra
hófst nýtt uppbótarkerfi, svo að
sj ávarú tvegiinn ræki ekki í
strand, þrátt fyrir meira afla-
magn og hærri útflutningsverð
en nokkru sinni fyrr.
• Iðnaðurinn horfði fram á
taprekstur eftir mestu upp-
gangstíma í sögu þessarar at-
vinnugreinar á árunum 1969—
1971..
• Fyrir jólin hespaði ríkis-
stjórnin af afgreiðslu annarra
fjárlaga sinna með þeim afrek-
um, að útgjöld rikisins höfðu
þá tvöfaldazt frá því sem var á
fjárlögum ársins 1970.
• Viðskiptahallinn við útlönd
stefndi að nærri 15 þúsund
millj. króna halla á þrem árum
1971—1973.
• Erlendar skuldir höfðu
vaxið óðfluga, úr 11,5 milljörð-
um um áramótin 1970 - 1971 í
um það bii 17 milljarða króna í
árslok 1972.
• Fjárfestingarlánasjóðir
voru fjárvana.
• Sérfræðingar höfðu verið
tiikaliaðir að veita ráðvilltri
rikiisstjórn visbendingajr.
• Þegar þær lágu fyrir voru
uppi þrjár stefnur í ríkisstjórn-
inni um það, til hvaða úrræða
skyldi grípa. Reyndar hafði for
sætisráðherra áður „persónu-
lega“ boðað fjórðu stefnuna.
Vorru þvi fjórar kvislar fall-
vatna stjórnarherranna að
feigðarósi.
• Sætzt var að lokum iiranam
ríkisstjórnarinnar á gengis-
lækkun krónunnar fremur en
að klofna. Þó var gengið á snið
við samhliða ráðstafanir, sem
sérfræðingarnir höfðu ráðlagt,
svo að Seðlabankinn taldi óviss
una enn helzta einkenni efna-
hagslífsins, þegar hann til-
kynnti gengislækkunina hinn
17. desember s.l. „með samþykki
ríkisst j órnarinnar. “
Þegar svo var komið, sem nú
hefir verið stuttlega á drepið í
einum tólf liðum, þótti þing-
flokki Sjálfstæðismanna timi til
kaminin aið bem fram ti®ögu tál
þingsályktunar um vantraust á
hæsitvirta rtkiisistjóim oig kröfu,
um þingrof og kosningar.
1 afgreiðsluönnum fjárlaga
fyrir jól varð samkomulag um
það að fresta umræðum um van
traustið fram yfir þinghlé, og
önnur atvik leiddu til frekari
dráttar.
En hafi verið ástæða til van-
trausts fyrir jólin, þá er sú
ástæða eranþá auðsærri nú.
Nú er það altalað í herbúð-
um sjálfra stuðningsmanna rík-
isstjórnarinnar, að engu sé lík-
ara en stjómin hafi hreinlega
lagt upp laupana, — um hreina
uppgjöf sé að ræða.
ST.IÓRNARSTEFNAN
ÓBREYTT
„Stefna stjórnarinnar er
óbreytt."
Með þessum orðum hóf hæst-
virtur forsætisráðherra svokall
aða stefnuræðu sína, er hann
flutti í upphafi þessa þings.
Hvers kyns ávarpsorð tii þjóð-
arinnar skyldi forsætisráðherra
nú hugkvæmast? Ég er hrædd-
ur um, að æði margt þurfi að
vera með öðru sniði nú hjá for-
sætisráðherra. Þá hélt hann, að
fólkið í landinu sæi einhvern
dýrðarljóma kringum ríkis-
stjórnina. „Það gildir nær einu,
hveirt latiið er,“ — siaigði oddviiti
rikisstjórnarinmar í október:
„Alls staðar blasa við framfar-
ir, endurbætur í löggjöf og
breytingar af ýmsu tagi, sem
fólkið í landinu er vitni að.“
Svo mörg voru þau orð.
Það má vera, að ráðherram-
ir hafi geð í sér til þess að
reyna að draga upp einhverjar
glansmyndir af afrekum ríkis-
stjómiariininiair í þesisium umiræð-
um. En ég heid, að þeir ættu
að fara að með gát.
ÞR.IÁR GENGISFEIXINGAR
Til hverra úrræða hefir hún
gripið, vinstri stjórnin góða,
sem lofaði I Ólafskveri að leiða
hrjáða þjóð úr eyðimörkinni
inn í fyrirheitna landið?
Þrjár gengisfellingar hefir
hún framkvæmt á liðlega þrett-
án mánaða tímabili. Tvær að
vísu í tertgslum við gengisfall
dollarans, en í bæði skiptin
meiri en efni stóðu til af þeim
firrt
sökum, þar sem aðeins liðlega
60% af gjaldeyrisöflun er í doll
uruim og 74% iininifliufctrair vöru
og þjónustu greiðist í öðrum
gjaldeyri en dollurum. En
gengisfellingin í desember um
10,7% er skilgetið afkvæmi
vinstri stjórnarinnar sjálfrar,
og engum öðrum verður kennd-
ur króinn. Stjórnin sjálf var
frumkvöðull þess að skapa efna
hagsvandann, sem úr þurfti að
bæta. Hvaða gengisfelíing er
verri en sú, sem þannig er að
staðið, að hún megnar með engu
móti að eyða óvissu og sk.tpa
jafnvægi á peningamarkaði, en
stefnir beint út í bullandi verð-
bólgu og er visast forboði frek
ari gengisfellingar? Slíkt var
einkenni gengisfellingarinnar
fyrir jólin. Enda þurfti strax að
grípa til nýrra aðgerða fyrir
áramót til aðstoðar útgerðinni,
sem átti þó að hafa einna helzt
an hag af gengislækkuninni.
Var þá lofað að létta launa-
skatti af útgerð og greiða jafn
framt úr ríkissjóði í sjóði út-
vegsins. Þetta var smágreiði
sjáv-arútvegsráðherrans sem
lofað var, að því er sagt er, með
an fjármálaráðherrann var uppi
i Borgarfirði, — 160 millj. kr.
pinkill á fjárvana rikissjóð, en
fjárlögin 1973 höfðu nýverið
hlotið afgreiðslu með raunveru-
lega 500 millj. króna greiðslu-
halla.
FLEIRI AFREK
Fleiira haifði venið aifnekað.
Verðstöðvun hafði verið for