Morgunblaðið - 06.03.1973, Blaðsíða 17

MQRGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. MARZ 1973
17
Ágúst Einarsson skrifar frá Hamborg:
Mun Island einangrast?
Það væri vissulega ánægjulegt að
vita öðru hvoru, hvað framtíðin ber
í skauti sér. Þegar núverandi ríkis-
stjórn tók við völdum, vissi enginn,
hvort og hvernig kosningaloforðin
yrðu efnd. Reynsla undanfarinna 20
mánaða hefur leitt í ljós, að víða er
pottur brotinn. Ekki bólar enn á
sjálfstæðu utanríkisstefnunni, eins og
lofað var.
Réyndar getur Island ekki frekar
en flest önnur ríki haft mikil áhrif
á framþróun alþjóðlegra stjórnmála.
Form alþjóðlegra samskipta er ekk-
ert annað en afleiðing af þróun þjóð-
skipulagsins. íslendingar geta ekkert
annað gert en reynt að aðlaga sdg
þessari þróun. Skipting Evrópu í
Austur- og Vestur-Evrópu eftir seinni
heimsstyrjöld var upphafið á þessari
þróun, sem miðar að því, að hin
gömiu landamæri skipta sifellt minna
máli. Þessi samvinna var í byrjun að-
ailega á grundvelli stjórnmiálaleg.ra
hugsjóna. Hin ýmsu stjórnmálakerfl
í Evrópu leiddu siðan til stofnunar
hinna tveggja hernaðarbandalaga;
NATO- Varsjárbandalagsins.
Skömmu siðar hófst hin örlagaríka
þróun efnahagssamvinnu í Evrópu,
sem stuðlaði meira en flest annað að
áframhaldandi skiptingu hennar i tvö
áhrifasvæði. Þótt starfsemi þessara
tveggja efnahagsbandalaga, Efna-
hagsbandalags Austur-Evrópu og
Efnahagsbandalags Vestur-Evrópu,
sé á margan hátt varhugaverð, sér-
staklega fyrir smærri þjóðir, þá eru
kostirnir mun fleiri en gallarnir.
Atburðir síðustu mánaða í Evrópu
benda eindregið til, að Efnahags-
bandalagið sé á krossgötum. Löng
efnahagssamvinna hinna sex Evrópu-
ríkja, Frakklands, Vestur-Þýzka-
lands, Ítalíu, Hollands Beligiu og Lux-
emborgar, hefur leitt til stöðugt nán
ara samstarfs á öðrum vettvangi. Fé-
lagsleg, menningarleg og ekki sízt
stjórnmálaleg samvinna þessara
ríkja myndaði nýtt afl í Evrópu. Síð-
ustu brúna braut Efnahagsbandalag-
ið að baki sér, þegar Bretíand, Irland
og Danmörk gerðust aðilar að sam-
tökunum. Nú er orðið of seint að
spyrna fótum við þessari þróun, sem
með tímanum miðar að algerri ein-
ingu Vestur-Evrópu.
Þetta hljómar hálfkaldhæðnislega,
þegar þess er minnzt að öldum saman
bárust Evrópuríkin á banaspjót. En
samstaða Evrópubúa til lausnar á
efnahagsvandamálum er nú að verða
alger. Það er einnig auðskilin stað-
reynd, að stjórnmálaleg og menning-
arleg samskipti eru þvi nánari, þeim
mun meira sem efnahagslegir hags-
munir fara saman.
Það er engin ástæða til að telja, að
hin nýja Evrópa verði nokkurs konar
útibú frá Bandaríkjum Norður-Am-
eríku. Þvert á móti má ætla, að áhrif
Bandaríkjanna fari minnkandi á al-
þjóðlegum vettvangi. Það er vafa-
samt, að Bandaríkin bíði nokkurn
tímann bætur eftir ósigur sinn í Viet-
namstyrjöldinni. Hin margumtalaða
einangrunarstefna Bandaríkjanna
fær sennilega byr undir báða vængi
á næstu árum, enda eru nóg vanda-
mál að glíma við innanlands. Síðasta
alþjóðlega gjaldeyriskreppan sýndi
glöggt samstöðu Efnahagsbandalags-
ríkjanna, svo og vanmátt Bandaríkj-
anna til að fá öllum óskum sínum
framgengt, eins og áður var venja.
Efnahagslegu valdi Vestur-Evrópu
mun fylgja sameiginleg stjórnmála-
stefna. Eftir 10—15 ár verða Banda-
ríki Vestur-Evrópu orðin að veru-
leika. Hinn mikli draumur de Gaulle
um sameinaða Evrópu var ekki eins
óraunhæfur og margir héldu.
Hvaða áhrif mun þessi óumflýjan-
lega þróun Efnahagsbandalagsins
hafa á framtíð Islands? Eitt er víst,
að ekki getum við hundsað hana.
Hvort við berum gæfu til að taka
réttar ákvarðanir, er að langmestu
leyti háð stjórnmálaástandinu heima.
Við getum tæplega einfaldað þessa
hluti með því að staglast á slagorðum
um baráttu gegn vondum auðvalds-
hyggjumönnum i Vestur-Evrópu,
eins og margir gera.
H'ns vegar hefur Island algera
sérstöðu meðal þeirra rikja, sem hafa
við sömu vandamál að etja. Fólks-
fæðin hefur fjölmarga ókosti í för
með sér, en ábyrgð okkar er þeim
mun meiri. Noregur gæti án mikilla
áfalla gerzt aðili að Efnahagsbanda-
laginu og mun sennilega gera það
innan nokkurra ára. Þá er orðið fátt
um fína drætti varðandi liðveizlu ná-
grannaþjóðanna við sérstöðu íslands.
Því er þó oft haldið fram, að efna-
hagsleg samvinna við Vestur-Evrópu
sé okkur alls ekki svo mikilvæg, en
benda má á, að aukin samskipti við
Bandaríkin myndu aðeins leiða til
þess, að við yrðum enn háðari þeirn.
Við höfum þó miklu betri möguleika
á að varðveita sjálfstæði okkar innan
ríkjasamsteypu Vestur-Evrópu, held-
ur en sem fylki í Bandaríkjum Norð-
ur-Ameríku. Báðir möguleikarnir eru
fyrir hendi, ef litið er á framtíð ís-
lands. Það er útilokað, að ísland geti
verið sem fimmta hjól á vagni, þegar
Áffúst Einarsson er fæddnr í Reykjavík
1952. Hanu lauk stndenúprófi frá Mennta
skólamim í Keykjavík vorió 1970. llóf
nám I hatffrœði við liáskólann í Hamborff
haustið 1970. lauik fyrra hluta prófi swm
arið 1971 off vinnurum Jiessar mundir aft
lokaritgerð í hagfræði við háskólann !
Hamhorff. Áffúst stendur rnjóff framarleffa
í félaffslífi íslendinga í l»ý'/.kalandi og er
m.a. í stjórn Bandalaffs íslendinffa í N-
Þýzkalandi.
búið væri að skipta heiminum í fáar
vo’dugar blokkir.
Island hefur nýlega gert viðskipta-
samning við Efnahagsbandalagið, og
er það vafalaust byrjunm á enn víð-
tækara samstarfi. Það eru þó allir
íslendingar sammála um, að aldrei
verði allar hömlur á starfrækslu er-
lendra fyrirtækja og erlends fjár-
magns á íslandi lagðar niður. Okkur
langar sízt af öilu að vita framleiðslu
tæki Isiands í eigu erlendra auð-
hringa eða sjá ógrynni erlendra
manna á ísiandi. Kjörorðið gamla;
„íslend ngar viljum vér allir vera“, er
enn i fullu gildi. En það verður erfitt
að berjast á móti þessari þróun. Þá
hefst sjálfstæðisbaráttan að nýju.
Jóhann Hafstein
dæmd i tíð fyrrverandi ríkis-
stjórnar. Samt var hún fram-
lengd 1971 og siðan sett bráða-
birgðalög i ofboði á miðju sumri
1972 um tímabundna verðstöðv-
un til áramóta.
Frestað var jafnframt
greiðslu til launþega, sem svar-
aði 2,5 stigum í kaupgreiðslu-
vísitölu, en áður þótti slíkt
ódæði.
Fjárlöguim vair breytt rrueð
bráðabirgðalögum og ákvæðum
laga um framkvæmdaáætlun
einnig.
Vinstri stjórnin sneri
greiðsluafgangi ríkissjóðs frá ár
inu 1970 í greiðsluhalla í góð-
ærinu 1971. Mismunurinn reynd
ist aðeins litlar 800 milljónir
króna.
Ríkisstjórnin leggur nýverið
fyrir Alþingi frumvarp til laga
um breytingu á visitölu kaup-
gjalds. Ekkert samráð er haft
við launþegasamtökin, held-ur
farið huldu höfði við undirbún-
in-g frumvarpsins. Frumvarpið
fer í nefnd, en er siðan ekki
sinnt meir þar sem stuðning við
það skortir hjá stjórnarliðinu
sjálfu. Menn spyrja undrandi;
Hvers konar stjórnarhættir eru
þetta?
VINSTRI STfTÓKNAR ÖKJÖR
AlíBt viiirðisit fálim eða hállfkair-
að venk, enida er áiraniguinimin
ekki gliæailiieguir.
Nokku.r dæmi sýnia vimstri-
sttjónniairmymdilnia, þótt tiakiin séu
af hiainidalhófi:
•
Húsimióðiáriin kaupiir mjóllkuir-
pottimin -ailillt að helimiiimgi dýrari
í diaig, en hún gerði í gær.
Heilztu neyzliuvörur heieniiiliiisiiims
hafa hsekkaið meiira en ruokknu
siiinimi fynr.
•
Vísiitalia byggiimgarkostnaðiar
hietfiiir ekki áliveg tvöfailidiazt firá
1970 ein hækkað úr 439 stiig-uim i
760 S'tiig.
ð
Tekjuakaittiuir hefuir meiiina en
tvöfalidazt mii-ðað vilð heiflidiair-
tekjuir á fjárliögum, úr 10% 1971
í 22% 1973.
•
Helzfiu eriieradu gjiailldimdiðiar
eru nú ailllit að 34% dýnairi en
fyniir stjórmairsikiipti.. Þaið saim-
svarair um 2% gemgiisifieliHjnigu
króiniuinniair á máimuði tE jiaflmaið-
ar á tíima vlirasitri stjónraair.
9
Semmifliega hækkair kaiup-
greiðsi'iuivisjtai’ia á þeissu ári úr
117 sitiiguim í 134 Stiig, eða uim
15%, o.g aiðeiins þriðjuimguir af
því muin ákvairða'sit aif gemgiijs-
falöi d'o’Ciairainis og hælkkainia á
erlendini vönu, — hiitt ber aið
sikriifa á kositma'ðanreiikiniiimg
ósitjóirimar eða stjóimflieysiis.
9
Staða atv'ininu'vegainima er
ótryggari en mokkru siimrai áðuir,
þriátt fyriir miokafl,a og hæslta
verðllag, sem þekkzt hefmr á er-
Iiemduim mair'kaði. Þegar kaiuipfé-
iagssitjórimn á Akuireyri skýniir
finá söllu- og fraimteliðsiliutaukn-
iiragu uim 18% á s..L áni teiiur
baminv að kaiupgrejðisi'.iukostnað'uir
itran haifii haakkaið urn 40%.
9
Viðsiki'ptaijöfinuiðuiriimn viið út-
lömd vair hagsitæðuir um 1.000 m..
kir. á ániimu 1969 og 1970, em
haillliiran er mú 4—5000 miifllilj. fer.
á hverju ári hjá múverandii rík-
iisstjónn.
9
1 rmestia góðæri og á tíma
hækkandi raiumtekna fer vöxt-
uir spari'fjánmyinduima'r stöðugt
miiimnkiaindS, haran var 24% árið
1970, 19% árið 1971, og aiðeiims
16,5 áriið 1972. Það sem vex er
verðgólgiain oig óttiimn vilð meiiri
verðbóligu.
9
Atviiranu'vegiir berjast í bökk-
um siiversiniaindi aifkom-u, og aiite
kyms þjóniuisituisita'rfiseimd er umdiir
söm'U sök siald vegna þesis, að
þörf verðlhækkajma brainmiaiS''t
upp, en ákvörðuimuim er íresitatð
og frestaið.
9
V'rjniufiriðuiriimn hefjr rofmað.
Viiniraufiriiðuiriimn hefiár rofin-að oft
ar em siky'Jdii, stumd'uim með lamig-
v-araindi verkfölfl'um. T. d. fair-
miainimaiveiTikfiálilliÖ frá 4. des. ’71 —
13. jan.. ’72, venkfiaiW naifvirkja ár-
ið 1972 uim mániaða'rtíim'a og veirk
faill véilgæzlluimammia á þesisiu ári,
sivo o-g togiaraiverkfaflll, sem dkki
siér emn fyriir emdaimn á.
EKKI ALLS VARNAÐ
En hæsitvirtri ríkjsistjónn viirð
iisrt þó ekki alfls vammað. Á eM-
efitiu situndu Iieggur húm frtaim tlitt
lögu ti!l þiimgsályktuimair um heilm
iild tiil að fuli'lgdlda v'iðsikiipta-
SBirmniimg við Efiniaihaigsibaindafliaig'
Evrópu, sem uindi'rriit'aðuir hafði
verið 22. júlií á sii'ðaistíiðmu
siuimri. Greiirajteguir ágne’miimigu.r
etr eimis og fynni dagiinm ’miniam
riikiisisitjónraairimmiair, og veióuir afll
ur hiinm furðuflegd dráttiur og
máteimieðferð ekki með öðru móti
sikiflijnira. Em, stjómiairamdsitaiðan
þjiaippair siér urn máll'ið oig komim-
úniistiairmijr 1 rikieisitj órm'mmii láta
umdam. Efititr að viðiskiiptairéð-
henrair.in er diigu'rbarkategta bú-
ton að futtyrða í þjnigdlniu, að
hamin m.Uimi aflflis ekki staðfesita
siaminijnigi’inm, fyrr en hemitia þyki,
er gerð bókum um þaið í TJtain ■
ríkisimáliamiafind, að ríki.S!Sitjónrajn
fieilii utamiríkis'raðherioa að sitað-
festa samimjngimin, Máliið hefivr
siiðan réttain framigarag góðu
hei'lfl'i, en viðskiptaraðiherramm
er fjansitaddiur við se.iimmi urn-
næður og aitkvæðagineiðisflu í
þiimgániu. Um fnamvimdu mália og
saimisitöðu iimmam ríkiissitjónnariinin
ar gæti hún rauliað:
„LándS elti Jón — en tet í
finiðd mdig“.
HAGSMUNA ÍSLANDS
EKKI GÆTT
Þá er komið að tve'lm máliuim,
sam ek'ki eru miiimmsit í smiðum,
en hæstviirtri ríkiissitjóm verður
emgain vegiinm hrósiað fyriir
fnamimiis’töðutnia í, — þáð eru
IiainidhaligisimáKð og öryggisimál
ríkistois.
Vegma þess alimienmia skiflmiiimgs
og siaimíhuigar Isliemdflimga, sem
ætáð hefiuir rikt um llífslhags-
muimamál oikkair, laindhelgiiisimiál-
ið, sikaipaist sja'.dnast amdsibaða i
s'lílku mál'i.
Ég viil þó mtoiraa á, að satm-
staða allina þimgmiamiraa í þesisiu
málli náðist ekki, meðain raúver-
amdi stjórmiarflokka'r vonu í
stjórniarands'töðu. Saim.s»taiða
a'úna þiinigmiamma uim tiilllllögu ut-
am'rikiteimáilamefindair þanrn 15.
feibrúar 1972 náðisit aðeim®
vegna þesi?, að múveramdi sitjórm
araradsitöðufliokkar teygðu ság
til himis ýtirasta og lögðu ság alllia
fraim uim það að raá eíimh'Uigia mdð
unsitöðu. Þetta var a'Rit emmiað eim
gerð'ist á Allþimigi 1971, þegar nú
veramdi stjórmarfliokkar lögðu
mest upp úr því, að saimsfiaðia
nœðiist ekki. Fóru sdðiam um
landið fyrír kosimjmgair rraeð
blekkiinigar og mjög ósaarmiiteg-
an áróður bæði um þá memin otg
stjórimairfliakka, sem mesit höfðu
tatgt afi mörkuim fyrr og siíðair
til þesis að hefja sijgursitramgtega
siókn í Iiaindhefligiisimáldimu eftiir
sd'ðani he'msistyrjöldiima. Viið upp
skerum niú, og eiigum eftiir aið
uppsikera, ávextdmia af liarad-
gnuininis‘stefmiuinimi, sem þá vair
Framh. á bls. 25