Morgunblaðið - 17.05.1973, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. MAÍ 1973
Ríkið hirti
okkar framlag
— Okkur finnst heilmikið
vera að gerast hjá okkur, mið
að við það, að ekki er nema
1100 manna byggðarlag
í Dalasýslu, sagði Krist-
jana Ágústsdóttir, fréttarit-
ari blaðsins í Búðardal er við
hittum hana á lands-
fundi Sjálfstæðismanna og
tókum hana tali.
— Félagslíf er gott i Búðar-
dai. Að vísu kemur fólkið
ekki mikið ofan úr sveitinni,
nema eitthvað sérstakt sé um
að vera, eins og t.d. leiksýn-
ingar. Leikklúbbur Laxdæla
er á þriðja eða fjórða starfs-
ári, og er nú að æfa „Svefn-
lausa brúðgumann," sem verð
ur frumsýndur eftir fáa
daga. Mikið af leikurunum
er ungt fólk, sem aldrei hef-
ur komið fram fyrr. Leik-
klúbburinn er afkvæmi ung-
mennaféíagsins Ólafs pá og
kvenfélagsins Þorgerðar Eg-
iilsdóttir. Mikil gróska er í
þeim félagsskap og áhugi á
að halda áfram leikstarfsem-
inni.
— Á kvenfélagsfundi, sem
við héldum í Þorgerði Egils-
dóttur, stakk ég upp á að
við reyndum að koma upp
myndlistarsýningu. Við eig-
um mörg góð listaverk, m.a.
eftir Kjarval. Sjálf á ég
til dæmis 12 teikningar og
málverk eftir hann. Okkur
fannst að skemmtilegt væri
að geta komið upp sýningu
með heimafengnum verk-
um og þurfa ekki að sækja
allt suður til Reykjavikur.
Heima í Dölum er líka til
mikið af vandaðri og fallegri
handavinnu. Áhugi var fyr-
ir þessu, en ég veit ekki
hvað úr verður.
— í sumar er ákveðið að
hafa orlofsheimili í hús-
mæðraskólanum á Staðar-
felli. Þangað koma konur úr
Kópavogi, Hafnarfirði, Snæ-
fellsness- og Hnappadals-
sýslu, Mýra- og Borgarfjarð-
arsýslu og Dalasýslu. Byrj-
að verður 15. júní og reikn-
að með að orlofsheimil-
ið starfi þar til viku af sept-
ember. Einnig er, sem fyrr,
áformað að hafa orlofsheim-
ili fyrir reykvískar konur
við Særlingsdalslaug.
— Mikil uppbygging hef-
ur verið í Staðarfellsskóla,
en mér skilst að ekki fáist
fjárframlög til að halda
áfram í sumar. Við reiknum
þó með að áframhald bygg-
ingarframkvæmda geti hafizt
ekki sáðar en næsta vor. Það
er aðkallandi að fá þessa
nýju álmu, sem á að tengja
Fréttir
úr
Dalasýslu
Kristjana
Ágústsdóttir,
fréttaritari
Mbl., segir frá:
saman nýju byggingamar og
gamla skólann. Okkur finnst
þessi nýja ríkisstjóm hafa
brugðizt okkur nokkuð.
Fyrri rikisstjóm var okkur
ákaflega innan handar um
fjárveitingar til uppbygging
ar á Staðarfellsskóla, sem er
okkur mjög kær. Hann er orð
inn 40 ára gamall og við setj
um í það metnað okkar að
geta rekið hann. Skólinn hef
ur nær alltaf verið ful'lset-
inn og gengur vel und-
ir handleiðslu Ingigerðar Guð
jónsdóttur, sem virðist bók-
staflega fædd til að veita
þessum ungu stúlkum,
sem eru þar á hennar veg-
um, handleiðslu.
— Eins og allir vita, var
á síðasta Alþingi samþykkt
heilbrigðisfrumvarp. Sam-
kvæmt því eigum við að fá
heilsugæzlustöð nr. 2, sem
þýðir að við fáum tvo lækna
og tilheyrandi starfsfólk. All
ir eru ákaflega ánægðir með
að það sk-uli hafa náð fram
að ganga. Við erum búin að
reyna það að vera læknis-
laus og einnig að missa
lækna, vegna þess að þeir
þurftu líka að gegna Aust-
ur-Barðastrandarsýslu. Það er
mjög erfitt. Mikil yfirferð
fyrir einn mann, einkum á
vetrum. Nú mun heilsugæzlu
stöðin ná til - Dalasýslu
og Austur-Barðastrandar-
sýslu, og er þá miðað við að
læknamir, sem verða tveir,
eða jafnvel fleiri, skiptist á
um að vera yfir versta tím-
ann á veturna, um tíma á
Reykhólum. Svo var um sam
ið við Austur-Barðstrend
inga. Þeirra tillaga var að
læknarnir sætu á Reykhólum
til skiptis viku eða hálfan
mánuð eftir samkomulagi
þeirra i milli. Heilsugæzlu-
stöðina teljum við til mikils
hagræðis fyrir okkur. Og það
skiptir mestu fyrir öryggi
okkar í strjálbýlinu að hafa
heiibrigðisþjónustuna í lagi.
— Atvinnullif má segja að
sé í góðu lagi. Þeir sem vilja
vinna, geta haft atvinnu. Þó
er nokkurt vandamál að fá
vinnu fyrir unglingana, þeg-
var þeir koma heim úr skól-
unum. Þegar við sendum ungl
inga burtu í skóla, get-
um við reiknað með að þurfa
að greiða með þeim a.m.k.
100—120 þúsund kr. yfir vet
urinn. Þeir þurfa því að fá
vinnu, þegar þeir koma heim.
— Helztu atvinnurekendur
í Búðardal eru Kaupfélag
Hvammsfjarðar og Mjólkur-
stöðin. Og svo er auðvitað
ýmis þjónusta þar. Vegagerð
ríkisins hefur líka 15—20
manna vinnuflokk í 6-7 mán. á
ári. Þá hefur verið talsverð
byggingarvinna, því mik-
il uppbygging er í Búðardal.
Nú á að fara að byggja 3—4
einbýlishús og unnið hefur
verið við skólabyggingar.
Eitthvert hlé verður þó núna
við framkvæmdir í Lauga-
skóla, því þessum áfanga er
lokið.
— Nú ætlar Fóðuriðjan í
Saurbæ að hefja starfsemi
sina í haust. Landnám ríkis-
ins er búið að yfirtaka þetta
fyrirtæki okkar og gera það
að ríkisrekstri. Það var stofn
að sem hlutafélag um fóður-
iðju í Dalasýslu og mátti
heita að hvert heimili legði í
fyrirtækið og gerðist
hluthafi. Þótti það skemmti-
legt verkefni að einmitt fólk
ið i sýslunni ynni að því að
hyggja sér þannig upp ein-
hvem atvinnuveg. En svo
gerðist það í vetur að okkur
vantaði 10—15 milljón krón-
ur í þessa fóðuriðju, til að
geta komið henni af stað.
Hluthafarnir gátu ekki lagt
meira fram. Búnaðarbankinn
hafði lánað eitthvert smá
ræði, 1V2 milljón held ég, og
gat ekki bætt við. Og auð-
vitað gat stjórnin í Fóður-
iðjunni sem slík ekki fengið
þetta fé hjá ríkinu. Þá var
það, að þessi nýja rikisstjóm
og stjórn Fóðuriðjunnar
tóku sig saman og sömdu um
að Landnám ríkisins yfirtæki
þetta hlutafélag okkar og
gerði það að rikisrekstri.
Þetta var svo samþykkt á
Kristjana Ágústsdóttir.
fundi með aðeins einu mótat-
kvæði, mínu atkvæði, og ég
lét bóka það á fundinum. Ég
sagði þar, að ég mætti ekki
til þess vita að hægt væri að
lesa það í fundargerð að mér
látinni að ég væri samþykk
þessari háðung. Að gefa rík-
inu eftir það, sem við vor-
um búin að gera. Ég vii að
einkaframtakið fái að njóta
sín og þarna hafði alveg sér
stakt átak verið gert. Að
hvert einasta heimili í Dala-
sýslu skyldi leggja fram fjár
magn, mismikið auðvitað eða
eftir efnum og ástæðum. Það
var einstakt. Og hafði stjóm
Fóðuriðjunnar gefið Land
náminu þetta eftir og við,
hluthafarnir, fáum hlutaféð
borgað út eftir 5 ár. Ríkið
gat ekki veitt okkur fyrir-
greiðslu til að fá að láni
10—15 milljónir króna til að
koma fyrirtækinu sómasam-
lega af stað og byggja það
upp. En þegar Landnám rík-
isins kemur inn í, þá virðast
nægir peningar og hægt að
útvega þá. En ríkið hefði auð
vitað ekki farið að leggja í
dauðadæmt fyrirtæki eða
koma inn í þetta, ef það væri
ekki gróðavegur. Enda lét
landnámsstjóri í það skína,
að það yrði gróðafyrirtæki,
þegar búið væri að byggja
það upp í það form, sem það
ætti að vera í. Fólkið var
vonsvikið yfir að þetta
skyldi ekki geta verið áfram
hlutafélag fólksins í sýsl-
unni, sem byggði það upp í
upphafi.
Svar við opnu bréfi til
bókafulltrúa ríksins
í Morgunblaðinu i dag er birt
opið bréf til bókafulltrúa rikis-
ins frá sextán bókavörðum við
ýmis söfn í Reykjavík. Vafalaust
er bréfið ritað af sérstökum
áhuga og umhyggju fyriæ ai-
menningsbókasöfnum, og þenn
an mikla áhuga ber mér að
þakka. Oft var þörf, en nú er
nauðsyn.
Fyrst gera þeir sextánmenn
ingar að umræðuefni upplýsinga
blað bókafulltrúa ríkisins, Bóka-
safnstiðindi, og vilja ekki telja
það eina blaðið, sem flytur
skýrslur um aimenningsbóka-
söfn. Mér er samt ekki kunnugt
um, að tölulegar skýrslur frá
bókasöfnunum og kerfiisbundnar
upplýsingar um tekjur og rekst-
ur þeirra birtist annairs staðar.
En sé þetta á miisskilningi byggt,
biðst ég afsökunar á því. 1 grein-
arkomi, sem þeir sextánmenn-
ingar viitna til, eru forráðamenn
bókasafna hvattir til að sýna
sveitarstjórnarmönnum ákveðn-
ar skýrslur í Bókasafnstíðindum
ttm rekstur safnanna á hinum
ýrnsu stöðum, svo að þeir geti
fengið þar nokkum samanburð.
Að minni hyggju eru Bókasafns-
tíðindi eina blaðið, þar sem þenn
an samanburð er að fá. ,
En aðalerindi þeirra félaga
með tiiskrifi sínu virðist vera að
draga í efa, að sú ætlun okkar
borgarbókavarðar og fleiri aðila
að koma á fót skráninigarmiðstöð
fyrir almenningsbókasöfn og
skóla sé timabær og viðkomandi
stofnunum tií hagsbóta. Allt, sem
gert er, orkar að sjálfsögðu tví-
mælis. Þó get ég hvorki né má
vera þeim sextánmenningum sam
mála 'í þessum efnum. Mér virð-
ist flest, sem þeir segja um þetta
mál, byggt á misskillnmgi og
ókunnugleika. En þar sem hér
er óneitanlega um harla merki-
legt mál að ræða, vil ég gera
grein fyrir því í sem allra stytztu
máli.
1. Á landsfundi Bókavarðafé-
iags Islands haustið 1970 skýrði
ég frá því í yfirlitserindi mínu
um islenzk almenningsbókasöfn,
að ég hefði mikinn áhuga á og
teldi bókasöfnum til mikiUa
hagsbóta, að sett yrði á laggim-
ar skráningarmiðstöð, þar sem
almenningsbókasöfn og skólar
gætu fengið skráningarspjöld
yfir islenzkar bækur jafnóðum
og þaar kæmu út.
Um málið urðu talsverðar um-
ræður og skýrði ég þá frá því,
ac ég hefði rætt þetta méil við
innlenda og erlenda sérfræðinga,
landsbókavörð, borgarbókavörð,
formann og ritara Bókavarðafé-
lagsins o.fl. Hefði ég eftir um-
ræður við þessa aðila helzt hall-
azt að þvi, að bókafulltrúi rikis-
ins og Borgarbókasafn reyndu
að koma stofnuniinni á laggirn-
ar, en síðan réðist, hvor. söfnin
sjálf gætu tekið við rekstri henn-
ar sameiginlega. Hefðum við
borgarbókavörður komið okkur
saman um þessa byrjunarlausn
mál’sins.
2. Því miður er liðið meira
en tvö og hálft ár, síðan þessar
umræður fóru fram á fundi
Bókavarðafélagsins, og ekkert
hefur orðið úr framkvæmdum.
Hef ég þó alltaf reynt að halda
málinu vakandi. Ég hef rætt mál
ið við flesta forstöðuimenn hinna
stærri almenningsbókasafna í
landinu og hafa þeir allir verið
áhugasamir um framgang þess.
En framkvæmdir hafa strandað
á fjárskorti. Grundvöllur stofn-
unarinnar er nokkurt stofnfé,
húsnæði og rekstrarfé, a.m.k.
fyrsta árið. Þetta hefur ekki
fengizt. Núna fyrst eru nokkrir
möguleikar á þVi, að úr rætiist.
Ég hef jafnan skýrt formanni
og ritara Bókavarðafélagsins frá
gangi málsins á hverjum tíma.
Liðveizla félagsins hefði að sjálf
sögðu verið þegin með þökkum.
Það er því mikili misskilningur
hjá þeim sextánmenningum, að
bókafulltrúi vilji ekki samvinnu
við Bókavarðafélagið í þessum
efnum.
3. Mér er óljúft að draga nafn
Jan Gumperts forstöðumanns
Bilbliotekstjanst i Sviþjóð inn í
þessar umræður. En þar sem
þeir sextánmenningar vitna til
hans, vill ég upplýsa, að við borg
arbókavörður áttum sameigin-
lega langar viðræður við hann
um stofnun skráningarmiðstöðv
arinnar, þegar hann var hér á
ferð í desember. Vorum við ekki
síður ákveðnir í samstarfi okkar
um hana eftir það samtal.
4. Mér skilst þeir sextánmenn-
ingar hafi einna mestan áhuga
á þvi, hvers vegna bókafulltrúi
vill ganga til samstairfs við Borg-
arbókasafn um stofnun skrán-
ingarmiðstöðvar. Svarið er klárt
og kvitt: Borgarbókasafn er
stærsta almenningsbókasafn
landsins. Það hefur meó hönd-
um 40—50% af starfsemi almenn
ingsbókasafna í landinu. Þar
hljóta því að vera fyrir hendi
ágæt skilyrði tii flokkunar og
skráningar bóka samkvæmt sér-
fræðillegum reglum. Um þetta
held ég að við sextánmenningar
verðum að vera sammála. En
vilji þeir ræða þetta atriði frek-
ar, er mér bæði ljúft og skylt
að mæta á fundi í Bókavarðafé-
laginu til þeirrar umræðu, ef
þeir óska þess.
5. Að lokum þetta: Villji þeir
sextánmenningar leggja stofnun
skráningarmiðstöðvar það lið,
sem gera má ráð fyrir, er ein-
mitt þessa dagana ágætt tæki-
færi fyrir þá félaga til að sýna
áhuga sinn í verki. Við borgar-
bókavörður erum að leita að hús-
næði fyrir stofnunina. Við fögn-
um þVí áreiðanlega báðir, ef þeir
félagar leggja húsnæði til, og
yrði það þá upphaf prýðilegrar
samvinnu um mikið hagsmuna-
mál fyrir íslenzk almennings-
bökasöfn. Engum hefur dottið í
hug að láta sitja við skráningar-
miðstöðina eina, þegar hún er á
annað borð komin á laggirnar.
Reykjavik, 15.5. 1973.
Með samstarfsvilja og kærri
kveðju,
Stefán Júliusson,
bókafulltrúi rikisins.