Morgunblaðið - 17.05.1973, Blaðsíða 16

16
MORGÖNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. MAÍ 1973
Otgefandi hf. Árvakur, Reykjavlk.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóri og afgreiðsla Aðalstræti 6, sfmi 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, slmi 22-4-80.
Askriftargjald 300,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasðlu 18,00 kr. eintakið.
__________________________________________________________________
Cenn fer í hönd hábjargræð-
- istíminn í landbúnaðin-
um. Tíðarfar hefur verið gott
það 9em af er á þessu ári.
Ytri aðstæður hafa því verið
bændum hagstæðar að und-
anförnu. Landbúnaðarráð-
herra lýsti fyrir skömmu í
blaðaviðtali helztu stefnu-
breytingum, sem hann telur
að hafi átt sér stað í ráð-
herratíð sinni. Ráðherrann
leggur mesta áherzlu á, að nú
verandi ríkisstjórn hafi haft
náið samstarf við samtök
bænda við allar ákvarðanir,
er snerta málefni landbúnað-
arins.
í sjálfu sér er það fagnað-
arefni, að ríkisstjórnin skuli
hafa vilja til samstarfs við þá
aðila, sem að landbúnaðar'-
málum vinna. Á öðrum svið-
um hefur ríkisstjórnin þó
skirrzt við að hafa samráð
við þá aðila, sem gerst
þekkja þau viðfangsefni, sem
hverju sinni eru til meðferð-
ar. En hér er ekki um neina
stefnubreytingu að ræða að
því er landbúnaðarmálin
snertir. Yfirvöld landbúnað-
armála hafa um langa hríð
ástundað gott samstarf við
samtök bænda við mörkun
landbúnaðarstefnunnar. Hér
er því engan veginn um ný-
mæli að ræða.
Landbúnaðarráðherra telur
það ennfremur vera dæmi
um meiriháttar stefnubreyt-
ingu, að ríkisstjórnin létti
söluskatti af nokkrum teg-
undum landbúnaðarafurða. 1
þessu sambandi er á það að
líta, að söluskattur hefur
aldrei verið lagður á ný-
mjólk, sem er ein mikilvæg-
asta söluvara landbúnaðar-
ins; svo var ekki í tíð við-
reisnarstjórnarinnar. Þá er
enn lagður söluskattur á
ýmsar tegundir landbúnaðar-
afurða. í þessu efni er því
blekking ein að halda því
fraim, að gagnger stefnu-
breyting hafi átt sér stað. í
raun réttri er hér um að ræða
minniháttar breytingu á því
ástandi, sem fyrir var, og
engin ný spor hafa verið stig-
in.
Því er nú einnig haldið
fram fullum fetum, að af-
urðalán landbúnaðarins hafi
stórhækkað í tíð núverandi
ríkisstjórnar. Landbúnaðar-
ráðherra heldur því fram, að
afurðalánin hafi fyrst í sinni
ráðherratíð verið færð í sama
horf og afurðalán þau, sem
sjávarútvegurinn hefur not-
ið. Sannleikurinn er hins veg-
ar sá, að landbúnaðurinn hef-
ur ávallt setið við sama borð
og sjávarútvegurinn að þessu
leyti; afurðalán landbúnaðar-
ins hafa verið sambærileg
við afurðalán sjávarútvegs-
ins. í þessum efnum hefur því
ekkert breytzt frá því sem
áður var.
Að vísu er það rétt, að af-
urðalánin hafa hækkað nokk-
uð í krónum talið. En hlut-
fallsleg hækkun í samanburði
við verðlagshækkanir er
óveruleg. Ríkisstjómin hét
því einnig á sínum tíma að
lækka vexti á afurðalánum.
Það hefur hún *kki gert enn.
í stað þess hefur hún nýlega
stórhækkað útlánsvexti og
þar með íþyngt atvinnu-
rekstrinum í landinu veru-
lega umfram það, sem hann
þolir við núverandi aðstæð-
ur.
Á síðasta ári var samþykkt
ný jarðræktarlöggjöf. Látið
er að því liggja, að hér sé um
veruleg nýmæli að ræða. En
í raun réttri eru breytingarn-
ar ekki sérstaklega miklar.
Útgjaldaþörf ríkissjóðs er
áætluð 15 til 17 milljónir
króna á ári vegna þessara
breytinga. Jarðræktarlöggjöf
in var síðast endurskoðuð
1966. Þá var útgjaldaaukning
in 40 milljónir króna á ári
miðað við þágildandi verð-
lag.
Víst er, að slíka löggjöf
þarf að endurskoða með
ákveðnu millibili. En hitt er
eins ljóst, að viðreisnar-
stjórnin var mun stórtækari
í endurbótastarfi sínu á jarð-
ræktarlögunum á sinum tíma.
Útgjaldaaukning núverandi
ríkisstjórnar hefði orðið að
nema 100 milljónum króna
a.m.k. á ári, ef hún hefði ætl-
að sér að gera sambærilegt
átak í þessum efnum og gert
var 1966. Sama niðurstaða
varð einnig af endurskoðun
búf járræktarlaganna. Þau lög
voru einnig endurskoðuð í
tíð viðreisnarst j órnarinnar
og komu þá fram mun merk-
ari nýmæli en við breyting-
una nú.
Verðlagsgrundvöllur land-
búnaðarvara hefur verið
óbreyttur frá hausti 1970, en
lögum samkvæmt er heimilt
að endurskoða hann annað
hvert ár. í sambandi við
bráðabirgðaráðstafanirnar í
efnahagsmálum, sem ríkis-
stjórnin ákvað í fyrrasumar,
var endurskoðun verðlags-
grundvallarins frestað frá
hausti til áramóta. Og þá var
endurskoðun enn frestað til
hausts. Þetta er sú stefnu-
breyting, sem núverandi rík-
isstjóm getur státað af.
Þrátt fyrir góðæri, telur
formaður Stéttarsambands
bænda, að tekjur bænda hafi
ekki hækkað svo, að bilið
milli tekna bænda og annarra
stétta hafi minnkað. Þá mun
verðbólgustefna ríkisstjórn-
arinnar eflaust gera bændum
erfitt fyrir á næstunni, þrátt
fyrir þau lagaákvæði, sem
tryggj a áttu bættan hag
bændastéttarinnar. Þannig
hækkar áburðarverð nú um
27% og í reynd um nálægt
30%, þegar tillit hefur verið
tekið til hækkaðs flutnings-
kostnaðar.
Ekki þarf að efast um, að
ríkisstjórnin vill vinna að
eflingu landbúnaðarins í
landinu. En það er eins með
landbúnaðinn og aðrar at-
vinnugreinar, að hann geldur
óhjákvæmilega þess stjórn-
leysis og þeirrar óðaverð-
bólgu, sem nú einkennir
stjórnarfarið í landinu.
LANDBUNAÐURINN
Fjórum sinnum húsfyllir
— er Hagalín heimsótti Sauðkrækinga og
hélt þar bókmenntafyrirlestra
SÁ TÍMI er ekki liðinn að ís-
lenzkir rithöfundar geti fylit
samkomuhús þegar þeir halda
fyrirlestra um bókmenntir,
eða verk þeirra eru kynnt. —
Þetta sannaðist á dögunum er
Guðmundur Gislason Hagalín
fór í fyrirlestraferð til Sauðár
króks, en þar hélt hann þrjá
fyrirlestra um íslenzkar nú-
tímabókmenntir, og auk þess
var haldin bókmenntakynn-
ing á verkum Hagalíns. I öll
skiptin var húsfyllir á samkom
um þessum. Áheyrendurnir
voru jafnt gamlir og unglr,
og var ekki annað af undir-
tektum þeirra að marka, en
þeir hefðu haft bæði gagn og
gaman af komu Hagalins.
Með þessum samkomum
hafa Sauðkræklingar sýnt
lofsvert menningarlegt fram-
tak, og er vonandi að fleiri
staðir fari að þeirra dæmi á
komandi tímum. Það værí og
vel þess virði að efnt yrði til
slíkra opiruna kynninga og
funda í Reykjavík. Hér eru
margir samkomusalir sem
hæfa mjög vel til slíkra manna
móta, og að öllu óreyndu er
það ótrúlegt að hér sé minni
áhuigi á bókum og bókmennt-
um en annars staðar á land-
imu.
Það var lika vel til fumdið
hjá Sauðkræklingum að fá
Guðmund G. Hagalin í þessa
heimsókn. Sem bókafulltrúi
rikisins á simum tíma vanrn
hann mjög mák ð og merkt
starf að bókasafnsmálum, og
hin myndarlega safnbygging
sema risin er nú á Sauðárkróki
og á að verða menningarmið-
stöð kaupstaðarins og héraðs
ins er að nokkru leyti undan
rifjum Hagalíns runmin.
— Það voru einkum tveir
roenn, Kári Jónsson og Björn
Daníelsson, sem unnu að þvi
að fá miig í heimsókn norður,
sagði Hagalin, er ég ræddi
við hann umn ferð þessa. —
Þeir vildu reyndar fá mig
norður í fyrravetur eða 91.
haust, en veik'ndi min höml-
uðu að af fierð gæti orðið þá,
og sáðar var svo þessi tími
ákveðinn. Ég kynntist bók-
menntaáhuga Saiuðkrækinga
er ég var bókafuMltrúi ríkisims
á sínum tíma og ég og séra
Helgi Konráðsson unnum t.d.
að því að semja bókasafnslög
in. Þegar ég var á ferð nni á
Sauðárkróki á þessum árumn
var til uimræðu að byggja þar
nýtt bókasafn. Sauðkræking-
ar vildu að sú byggimg hýsfi
meira en bókasafnið sjálift. -—
Þeir vildu einnig hafa það
skjalasafn sýslunnar og kaup
staðarins, og aðstöðu til þess
að koma þarna upp mienning-
armiðstöð. Ég var svo hafður
með í ráðum þegar húsið var
teiknað, en i þvi var komið
fyrir sýnimgarsal fyrir mynd
list, rúmi fyrir skjalasafn,
st'órum fyrirlestrarsal, góðri
bókageymsliu o.fl.
— Það hafa sjálfsagt ver!ð
þessi gömlu kynni mím af
Sauðkrækingum, sem urðu til
þess að þeir Kári og Bjöm
báðu m'gað koma, sagði Haga
lín. — Ákveðið var að ég
héidi þrjá fyrirlestra um nú-
timabókmenntir í lestrarsal
bókasafnsins, og Kári og
stjórn Leikfélags Sauðárkróks
stóðu fyrir því að efmt var til
kynningar á mér og verkum
minum. Helgi Sæmumdsson
kom norður og talaði uim mág
og bækur mínar, skagfii'zkir
leikarar lásu upp úr verkum
miínum og sjálfur las ég upp
eina sögu. Þá var sett á sváð
saga min: Konan að austan.
Ég verð að játa, að ég var
dálít ð efinn fyrirfram um
hvernig þetta tækist, en eftir
á var ég svo harðánægður,
enda vel að þessu staðið.
Guðmumdur Hagalám sagði
að þessi ferð sin hefði átt að
vera prófsteimn á það hvort
sMlk starfsemi sem þessi mætti
beppnatsit, — og voru þvi for-
ráðamiennirnir að vonum
spemnt'r, hvort nokkur aðsókn
yrði. En yfir því þurfti ekki
að kvarta. Það var fullt hús á
fyrsta fyrirlestrinum og síðan
troðfullt á hima. Húsfyllir var
einnig fjórða daginn, er bók-
menntakynninigin var hald'.n.
— Það er mikffl og eimlæg-
ur menningaráhugi á Sauðár
króki, sagði Hagalím, og mynd
arlega að öllu staðið sem þar
er gert. Það kom mér t.d. á
óvart er Kári sýndi mér hús
sem stóð niðri við höfn, þar
sem safnað hafði verið saman
gömlum búnimguim, gömium
húsigögnum og húshliutum. —
Þetta notuðu þeir síðan við
uppfærslu leikrita sinna, og
auk þess var í húsi þessu
vinmuaðstaða fyrir leikhús-
fólk'.ð.
— Meðan ég var fyrir norð
an heimsótti ég svo Krist-
miund Bjarnason, fræðimann
og rithöfund á Sjávarborg,
bætti Hagalín við. — Á hin-
um miklu störfum hans þarf
að vekja athygli. Hann heíur
skrifað margar ritgerðlr, og
tveggja bimda verk um himm
Giiðniundur Gíslason Hagalín
mikla frömuð skipasmiða og
skipaútgerðar við Eyjafjörð,
Þorstein á Skipalóni og þegar
ég var fyrir norðam var að
koma út þriðja bindið af rit-
verkum hans um sögu Sauðár
króks, og hann hygigst nú
vinna að ritverki um Gríim
amtmiann Jónsson og hefur
þegar safnað að sér mifcliu af
gognuim. En Kristmundur er
bóndi, og hefur þar af leið-
andi takmarkaðan tíma til
þess að sinna fræðuim sím-
um. Það er nauðsynlegt að
menn eins og hann fái að-
stöðu til \þess að geta gefið
sér betri tíma til ritstarfa. Hið
opinbera á að koma þarna til
og veita sjálfsagða fyrir-
greiðslu.
Um menningarmiðstöðvar,
eins og þá er nú er risin á
Sauðárkróki, sagði Hagalín:
— SMkar mennimigarmið-
stöðvar þurfa að koma sem
víðast, og það er staðreynd að
yfirleitt eru bæjarfélög og
Framh. á bls. 23
V£
BÓKASPJALL
_________Ú